Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να επανεξετάσουν ορισμένους κανόνες

Ο συγγραφέας είναι πρόεδρος του Queens’ College του Cambridge και σύμβουλος των Allianz και Gramercy

Πολλοί γονείς το έχουν δοκιμάσει, όπως και οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες — και για καλό λόγο. Η επίμονη προσκόλληση σε σαφείς «κανόνες», ακόμη και σε αυτούς που είναι εγγενώς αυθαίρετοι, μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην αλλαγή συμπεριφοράς και αντιλήψεων.

Η ορατή τήρηση των κανόνων από τις κυβερνήσεις και τις κεντρικές τράπεζες μπορεί επίσης να βοηθήσει στην αποκατάσταση της αξιοπιστίας, στην ανάκτηση επιρροής και στην αύξηση της πιθανότητας των προτιμώμενων αποτελεσμάτων τους. Ωστόσο, υπάρχουν επίσης καταστάσεις, στις οποίες η διαμόρφωση ορισμένων κανόνων μπορεί να εμποδίσει την καλή λήψη αποφάσεων. Αυτό γίνεται ολοένα και πιο εμφανές και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, διακινδυνεύοντας την οικονομική και κοινωνική ευημερία.

Οι οικονομολόγοι γοητεύονται από κανόνες στη χάραξη πολιτικής ως έναν τρόπο για να ξεπεραστεί η κληρονομιά των λαθών και των δομών του παρελθόντος που υπονομεύουν την οικονομική ανάπτυξη και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Οι πιο δημοφιλείς από αυτούς ήταν η υιοθέτηση ρητών και καλά δημοσιευμένων στόχων για τον πληθωρισμό για τις κεντρικές τράπεζες, τα ανώτατα όρια στα δημοσιονομικά ελλείμματα και τα όρια στις αυξήσεις του δημόσιου χρέους. Οι κανόνες που ισχύουν για τις εταιρείες, ειδικά για τις τράπεζες, πολλαπλασιάστηκαν μετά την οικονομική κρίση του 2008 και σε μια εποχή μεγαλύτερης έμφασης στην προστασία των καταναλωτών.

Τέτοιοι κανόνες ήταν αποτελεσματικοί. Συνέβαλαν σε πιο σταθερές και παγιωμένες πληθωριστικές προσδοκίες, καλύτερη δημοσιονομική πολιτική, μεγαλύτερη εστίαση στο χρέος και λιγότερο ευάλωτο τραπεζικό σύστημα. Και υποστηρίχθηκαν από μια εγχώρια συναίνεση που ευνοούσε την απορρύθμιση, την απελευθέρωση και τη δημοσιονομική σύνεση, και τη διεθνή συναίνεση της ολοένα βαθύτερης παγκοσμιοποίησης.

Αλλά αυτό που λειτούργησε καλά στο παρελθόν μπορεί τώρα να παρεμποδίζει την οικονομική ευημερία σε τρεις συγκεκριμένες περιπτώσεις: συγκεκριμένα, στον καθορισμό των δημοσιονομικών κανόνων του Ηνωμένου Βασιλείου, στον στόχο για τον πληθωρισμό των ΗΠΑ και στις μεταθέσεις των δημοσιονομικών περιορισμών της Ευρώπης.

Την περασμένη εβδομάδα, η Ρέιτσελ Ριβς, αρμόδια υπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, επανέλαβε την πλήρη τήρηση των δημοσιονομικών κανόνων από την κυβέρνησης των Εργατικών, όταν τόνισε: «Εάν δεν μπορούμε να το αντέξουμε οικονομικά, δεν μπορούμε να το κάνουμε». Αυτό ακολούθησε την παρουσίαση μιας «μαύρης τρύπας» προϋπολογισμού 22 δισεκατομμυρίων λιρών που προκάλεσε μια σειρά περικοπών στις δαπάνες, συμπεριλαμβανομένης της ακύρωσης ορισμένων οδικών και σιδηροδρομικών έργων και τον περιορισμό των πιστώσεων για τα χειμερινά καύσιμα σε λιγότερους συνταξιούχους.

Πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο μιας κυβέρνησης που όχι απλώς υιοθέτησε πλήρως τους δημοσιονομικούς κανόνες του προκατόχου της, συμπεριλαμβανομένης της χαμηλότερης επιβάρυνσης του χρέους μέχρι το τέλος μιας πενταετίας, αλλά και τους ενίσχυσε — συμπεριλαμβανομένης μιας νέας αυτοεπιβεβλημένης απαίτησης να μοιραστεί με το Γραφείο Προϋπολογισμού ένα λεπτομερές τριετές σχέδιο δαπανών κάθε δύο χρόνια σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο δαπανώνται τα δημόσια οικονομικά.

Όσο σημαντικό κι αν είναι αυτό για την επικοινωνία και τη διατήρηση της αξιοπιστίας της αγοράς, υπάρχει ο κίνδυνος οι τρέχουσες προδιαγραφές των δημοσιονομικών κανόνων να παρεμποδίσουν την κρίσιμη «αποστολή ανάπτυξης» της κυβέρνησης. Αυτή η προδιαγραφή δεν διαφοροποιεί αρκετά τόσο τις πηγές όσο και, το πιο σημαντικό, τις χρήσεις των κεφαλαίων. Είναι επίσης αυθαίρετη στον χρονικό του ορίζοντα.

Το Ηνωμένο Βασίλειο θα εξυπηρετείτο καλά από μια επαναξιολόγηση των δημοσιονομικών κανόνων από μια ομάδα αξιόπιστων εμπειρογνωμόνων που θα επιφορτιστεί με την ενσωμάτωσή τους με πιο εξελιγμένο τρόπο στην αναπτυξιακή αποστολή της κυβέρνησης. Για να μειωθεί ο κίνδυνος διαταραχής της αγοράς – κάτι για το οποίο η κυβέρνηση φαίνεται να ανησυχεί ιδιαίτερα μετά την εμπειρία με την πρώην πρωθυπουργό Λιζ Τρας- αυτό θα συνοδευόταν από θεσμικά μέτρα για την ενίσχυση της επικοινωνίας με τους συμμετέχοντες στην αγορά, παρόμοια με αυτά που κάνει η κυβέρνηση των ΗΠΑ με τη Συμβουλευτική Επιτροπή Δανεισμού.

Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη βρίσκονται επίσης κολλημένες σε κανόνες που, αν και καλοπροαίρετοι, χρειάζονται κάποια μεταρρύθμιση. Αυτοί περιλαμβάνουν τον στόχο πληθωρισμού 2% της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, ο οποίος ήταν κατάλληλος για τον χθεσινό κόσμο της ανεπαρκούς συνολικής ζήτησης, αλλά είναι πολύ σφιχτός για τον σημερινό και τον αυριανό κόσμο του παγκόσμιου κατακερματισμού, της επανασύνδεσης των αλυσίδων εφοδιασμού και των θυλάκων περιορισμού της προσφοράς. Τα τελευταία αδύναμα οικονομικά στοιχεία ενισχύουν αυτό που έχει εξελιχθεί σε μια υπερβολική προσέγγιση για την προώθηση των κατευθυντήριων γραμμών πολιτικής, συμπεριλαμβανομένων των πολύ λεπτομερών τριμηνιαίων «κουκίδων» οικονομικών προβολών. Στην Ευρώπη, οι εγχώριοι και περιφερειακοί δημοσιονομικοί περιορισμοί υπονομεύουν τις επενδύσεις που απαιτούνται για την τόνωση της παραγωγικότητας και της ανάπτυξης.

Ο Ντάγκλας Μακάρθουρ, ο εκλιπών στρατηγός των ΗΠΑ, φέρεται να είπε ότι «οι κανόνες φτιάχνονται ως επί το πλείστον για να παραβιάζονται και είναι πολύ συχνά για να κρύβονται πίσω τους οι τεμπέληδες». Δεν είναι αυτό που προβάλλω εδώ. Αντίθετα, υποστηρίζω ότι οι προδιαγραφές ορισμένων κανόνων πρέπει να ενημερωθούν για να διασφαλιστεί ότι εξυπηρετούν τον αρχικό τους σκοπό και αντικατοπτρίζουν τον κόσμο του σήμερα και του αύριο. Ελλείψει αυτού, θα μπορούσαν κάλλιστα να καταλήξουν να εμποδίζουν την οικονομική και κοινωνική ευημερία.