Ελληνική οικονομία: Τα 4+1 «καυτά» μέτωπα της κυβέρνησης μέσα στο φθινόπωρο

Η οριστικοποίηση των δημοσιονομικών στόχων για την 4ετία 2025-2028 μετά τη διαπραγμάτευση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το τεράστιο πρόβλημα της ακρίβειας αλλά και της στέγασης,  οι επόμενες 4 αξιολογήσεις για την ελληνική οικονομία και οι…αρρυθμίες του Ταμείου Ανάκαμψης αποτελούν τα «καυτά μέτωπα που έχει να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση μέσα στο επόμενο χρονικό διάστημα. Η πορεία για την ελληνική οικονομία αναμένεται να είναι δύσβατη, καθότι πέραν της ανάπτυξης και της καλής πορείας του τουρισμού, υπάρχουν μια σειρά από ζητήματα, τα οποία θα δημιουργήσουν προβλήματα στην κυβέρνηση, καθότι η ίδια φαίνεται πως δεν αποφάσισε να δώσει ουσιαστικές λύσεις.

Πρώτα από όλα, η κυβέρνηση ετοιμάζεται να καταρτίσει τον επόμενο προϋπολογισμό (του 2025) αλλά και τους επόμενους 3 μέχρι και το 2028, οι οποίοι θα ενσωματώνουν  τον αποκαλούμενο «κόφτη δαπανών», ο οποίος δίνει τον τόνο των νέων δημοσιονομικών κανόνων που θα τεθούν σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου του επόμενου έτους..

Δημόσιο Χρέος: Ο οδικός χάρτης μέχρι το 2032

Και σε αυτό το σημείο ξεκινούν οι δυσκολίες , καθώς θα πρέπει να ισχύσουν οι υποχρεώσεις τήρησης των νέων δημοσιονομικών κανόνων που θέτουν όριο 3% στην αύξηση των πρωτογενών δαπανών το 2025. Παράλληλα, θα πρέπει να συνυπολογιστεί και η κάλυψη βασικών κατηγοριών δαπανών στις οποίες περιλαμβάνονται οι δαπάνες για τα εξοπλιστικά, για τις νέες προσλήψεις που έχουν εξαγγελθεί και για την απονομή νέων συντάξεων, όπως και αυτές που αφορούν τις συνέπειες φυσικών καταστροφών, όπως η πρόσφατη στην Αττική.

Αξίζει να σημειωθεί ότι με βάση αυτούς τους στόχους θα καθοριστούν τα περιθώρια εξαγγελιών του πρωθυπουργού στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, τα οποία φαίνεται ότι θα είναι στενά. Επί της ουσίας, οι επόμενοι 4 προϋπολογισμοί θα συνταχθούν με βάση τα προαναφερθέντα όρια δαπανών.

Ούτε λίγο ούτε πολύ, το συγκεκριμένο ποσοστό (κατά μέσο όρο 3%) θα αφήσει περιορισμένα περιθώρια για αυξήσεις δαπανών την επόμενη χρονιά, πέραν των ήδη δρομολογημένων, ενώ το πλαφόν στις δαπάνες ουσιαστικά θα αφορά τον ρυθμό μεταβολής τους από τη μία χρονιά στην επόμενη.

Ακρίβεια και ελληνική οικονομία

Βασικό «αγκάθι» για την ελληνική οικονομία και κυρίως για την κοινωνία αποτελεί η τεράστια ακρίβεια που πλήττει τη χώρα μας, με τις κυβερνητικές ευθύνες να είναι μεγάλες. Αυξητικές τάσεις κατέγραψε και τον Αύγουστο ο πληθωρισμός στην Ελλάδα (για 4ο συνεχόμενο μήνα), καθώς σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία της Eurostat ανήλθε στο 3,1%, από 3% τον Ιούλιο, κατατάσσοντας τη χώρα μας στην 5η θέση με τον υψηλότερο πληθωρισμό εντός της Ευρωζώνης. Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση επέλεξε να συνεχίσει τα ίδια μέτρα για την αντιμετώπιση αυτού του τεράστιου προβλήματος, το οποίο συρρκνώνει τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς.

Οι ανατιμήσεις στην Ελλάδα είναι παρούσες και αφορούν σχεδόν το σύνολο υπηρεσιών και προϊόντων. Για παράδειγμα, η άνοδος των τιμών ενέργειας στην Ελλάδα τον Αύγουστο ήταν η δεύτερη ταχύτερη ανάμεσα στα κράτη της ευρωζώνης που έχουν δώσει στοιχεία, με το Βέλγιο να βρίσκεται στη χειρότερη θέση με άνοδο των τιμών ενέργειας κατά 12,5%.

Επιτάχυνση καταγράφηκε στην Ελλάδα και στον ρυθμό ανόδου του δείκτη «τρόφιμα, καπνός και αλκοόλ», με άνοδο κατά 1,8% τον Αύγουστο έναντι 1,4% τον Ιούλιο.

Παράλληλα, σημειώθηκε άνοδος και στον δείκτη βιομηχανικών αγαθών εκτός ενέργειας, ο οποίος ανέβηκε κατά 1,3% τον Αύγουστο σε ετήσια βάση, έναντι 0,9% ανόδου τον Ιούλιο αλλά και επίδοσης μόνο 0,4% στην Ευρωζώνη.

Μεγάλες είναι και οι πιέσεις στις υπηρεσίες, με άνοδο του δείκτη στην Ελλάδα κατά 4,7% τον Αύγουστο έναντι ανόδου 5% τον Ιούλιο και αύξησης κατά 4,2% στην Ευρωζώνη. Αξίζει να σημειωθεί πως η αύξηση αυτή είναι μεγαλύτερη από τον μέσο όρο της ευρωζώνης με υψηλότερη άνοδο στις υπηρεσίες να καταγράφεται σε Κροατία, Σλοβενία και Ολλανδία.

«Η κυβέρνηση εργάζεται για να αυξήσει όσο γίνεται περισσότερο το εισόδημα των πολιτών, ενισχύοντας τους εργαζόμενους, τη μεσαία τάξη και την υγιή επιχειρηματικότητα» τόνισε χθες ο υπουργός Ανάπτυξης Τάκης Θεοδωρικάκος και διευκρίνισε πως η αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος είναι υπόθεση όλης της κυβέρνησης, όχι μόνο ενός υπουργού. Το ζήτημα όμως για τους πολίτες είναι πως και η ακρίβεια συνεχίζεται, αλλά και το διαθέσιμο εισόδημα μειώνεται.

Στεγαστική κρίση στην ελληνική οικονομία

Παράλληλα, η στεγαστική κρίση πλήττει όλο και περισσότερους στην Ελλάδα.  Το αίτημα των πολιτών για προσβάσιμη στέγαση  (για εύλογες λογικές τιμές ενοικίασης ή και αγοράς ακινήτων), εντάσσεται στην ευρύτερη ανησυχία για την ακρίβεια και το υψηλό κόστος ζωής.

Είναι χαρακτηριστικό πως οι τιμές των διαμερισμάτων, σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) αυξήθηκαν περαιτέρω το πρώτο τρίμηνο του 2024 κατά 10,4% σε ετήσια βάση, ύστερα από συνεχή αύξηση επτά συναπτά έτη, σημειώνοντας σωρευτική αύξηση 66,4% από το τρίτο τρίμηνο 2017.

Στην έρευνα υπολογίζονται και οι αλλαγές στην αξία των ακριβότερων και φθηνότερων μέσων κατοικιών σε σχέση με το βασικό μισθό (830 ευρώ) και το μέσο μισθό σύμφωνα με τα στοιχεία της ετήσιας έκθεσης της ΕΡΓΑΝΗ για το 2023 (1.250 ευρώ).

Στις περιοχές με την ακριβότερη μέση κατοικία προκύπτει ότι η αξία τους αυξήθηκε το 2023, κατά 2,8 έτη δουλειάς για κάποιον που λαμβάνει το βασικό μισθό και κατά 1,9 έτη για κάποιον που λαμβάνει το μέσο μισθό, σύμφωνα με την ΕΡΓΑΝΗ. Αντίστοιχα για τις φθηνότερες περιοχές, 8 μήνες δουλειάς για κάποιον που εργάζεται με το βασικό μισθό και 5,5 μήνες με το μέσο μισθό.

Η κυβέρνηση έχει προσανατολιστεί σε ένα πρόγραμμα τύπου «Σπίτι μου 2» , την αύξηση του φοιτητικού στεγαστικού επιδόματος, η αξιοποίηση ακινήτων του δημοσίου από το μητρώο ακινήτων (πολύ λίγα μπορούν να αξιοποιηθούν σε πρώτη φάση) αλλά και ένα πρόγραμμα «κοινωνικής αντιπαροχής». Ωστόσο είναι πέρα από προφανές ότι κάτι τέτοιο δεν αρκεί για να αντιμετωπιστεί αυτό το τεράστιο πρόβλημα, τουλάχιστον σε ένα άμεσο χρονικό ορίζοντα

Προ των πυλών 4 αξιολογήσεις

Από εκεί και πέρα, την κυβέρνηση απασχολούν και οι τέσσερις επόμενες αξιολογήσεις. Η ελληνική οικονομία θα αξιολογηθεί εκ νέου από τον Καναδικό οίκο DBRS στις 6 Σεπτεμβρίου, ο οποίος έχει βαθμολογήσει την Ελλάδα σε επενδυτική βαθμίδα ΒΒΒ Low με σταθερές προοπτικές.

Ωστόσο, η πιο κρίσιμη ημερομηνία είναι 13η Σεπτεμβρίου 2024, οπότε και θα αξιολογήσει την Ελλάδα ο αμερικανικός οίκος Moody’s που βαθμολογεί την οικονομία σε Ba1  (χωρίς επενδυτική βαθμίδα) με σταθερές προοπτικές.

Αντίθετα ο οίκος Standard & Poor’s που έχει προγραμματισμένη αξιολόγηση στις 18 Οκτωβρίου, αναβάθμισε την αξιολόγηση της οικονομίας από «σταθερή» σε «θετική» διατηρώντας όμως το αξιόχρεο στη βαθμίδα ΒΒΒ- . Η Fitch θα αξιολογήσει την οικονομία στις 22 Νοεμβρίου, έχοντας διατηρήσει την αξιολόγηση της οικονομίας σε «σταθερή» και το αξιόχρεο στην ελάχιστη επενδυτική βαθμίδα.

Πάντως και οι τέσσερις επερχόμενες αξιολογήσεις αναμένεται να έχουν συμπεριλάβει και τα νέα δεδομένα που θα υπάρξουν. Για παράδειγμα, το θέμα της εκτίμησης του ελληνικού ΑΕΠ θα συμπεριληφθεί όπως και η παρατηρούμενη κόπωση της κυβέρνησης σε ό,τι αφορά τις μεταρρυθμίσεις. Στις μεγαλύτερες προκλήσεις για την ελληνική οικονομία περιλαμβάνεται το μεγάλο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Επιπλέον, δεδομένου του μεγέθους και της σημασίας τομέων όπως ο τουρισμός και η ναυτιλία, η οικονομία είναι επιρρεπής σε εξωτερικούς κραδασμούς, κάτι που δημιουργεί ζητήματα, εξαιτίας του γεγονότος ότι η ευρωζώνη παρουσιάζει ισχνή ανάπτυξη.

Οι υποχρεώσεις για το Ταμείο Ανάκαμψης

Παράλληλα τίθεται ευθέως θέμα και με την πορεία υλοποίησης του Ταμείου Ανάκαμψης, καθώς έχουν παρατηρηθεί σημαντικά ζητήματα σε σχέση την απορρόφηση.

Στο κρίσιμο κεφάλαιο του Ταμείου Ανάκαμψης υπάρχουν δύο μέτωπα που θα πρέπει να κλείσουν. Το πρώτο είναι η Ελλάδα να εισπράξει το 1 δισ. ευρώ των επιχορηγήσεων της 4ης δόσης. Το δεύτερο είναι ότι θα πρέπει να υποβληθεί το αίτημα εκταμίευσης για την πέμπτη δόση των 3,6 δισ. ευρώ (2,3 δισ. από δάνεια και 1,3 δισ. από επιχορηγήσεις). Προηγουμένως, βέβαια, θα πρέπει να ολοκληρώσει εγκαίρως τα 29 ορόσημα της επόμενης δόσης.

Το επόμενο μεγάλο βήμα για το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών είναι η έγκαιρη υποβολή του αιτήματος για την πέμπτη δόση που σχεδιάζεται να υποβληθεί στις Βρυξέλλες εντός του Οκτωβρίου. Για να γίνει αυτό η χώρα μας θα πρέπει να έχει καλύψει δύο στόχους του προγράμματος αναφορικά με το Ταμείο Ανάκαμψης. Ο πρώτος έχει να κάνει με την ψηφιοποίηση των αρχείων του Δημοσίου κατά τουλάχιστον 30% και ο δεύτερος με την ολοκλήρωση της δημόσιας ανάρτησης του 85% των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας στο Κτηματολόγιο.

Από κει και πέρα για την πέμπτη δόση θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί 29 ορόσημα που περιλαμβάνουν από αναθέσεις συμβάσεων έως και συγκεκριμένες δράσεις για την περαιτέρω ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης και της δικαιοσύνης, κάτι που συναντά δυσκολίες στην υλοποίηση.

Προβλήματα

Πάντως, όπως έδειξαν και τα πρόσφατα στοιχεία του προϋπολογισμού, τα έσοδα από το Ταμείο Ανάκαμψης έχουν φτάσει στο 7μηνο τα 159 εκατ. ευρώ, ενώ ο στόχος ήταν 1,797 δισ. ευρώ (απόσταση 1,638 δισ. ευρώ). Παράλληλα, οι δαπάνες για το Ταμείο Ανάκαμψης άγγιξαν τα 876 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με τα στοιχεία του προϋπολογισμού, ενώ ο στόχος είχε τεθεί στα 3,617 δισ. ευρώ, κάτι που σημαίνει πως η εκτέλεση αγγίζει το 24,7%.

Είναι δε χαρακτηριστικό πως η κυβέρνηση αποφάσισε προ ημερών να συσταθεί εντός της Ειδικής Υπηρεσία Συντονισμούς του Ταμείου Ανάκαμψης, μια νέα επιτροπή ειδικών (task force) που θα συνεδριάζει σε εβδομαδιαία βάση και θα παρακολουθεί την πορεία των 750 ενταγμένων έργων και των υποέργων ώστε να εντοπίζει δυσλειτουργίες στην επίτευξη των οροσήμων και να τις λύνει. Αυτή και μόνο η κίνηση δείχνει ότι κάτι δεν πηγαίνεται και τόσο καλά ενώ η κυβέρνηση θα πρέπει να εκπληρώσει και μια σειρά από προαπαιτούμενα για τις επόμενες δόσεις κάτι που φαίνεται ότι θα είναι πολύ δύσκολο.

Σε κάθε περίπτωση, εάν αυτή η κατάσταση συνεχιστεί και κατά το επόνο διάστημα, δεν αποκλείεται η Ελλάδα να χρειαστεί να απορροφήσει ένα ποσό άνω των 2,5 δισ. ευρώ κατά το τελευταίο τετράμηνο του 2024. Είναι πέρα από σαφές ότι εάν δεν επιτευχθεί κάτι τέτοιο, τότε θα υπάρξουν επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία, ενώ σε περίπτωση που η λογική αυτή ακολουθηθεί και το 2025, τότε δεν αποκλείεται η χώρα μας ζητά παράταση και πέραν της κανονικής διάρκειας του Ταμείου που είναι το 2026.