Προϋπολογισμός 2022 – Η ανάκαμψη, η ακρίβεια και η επόμενη μέρα

Προϋπολογισμός ανάκαμψης (11,7% στη διετία 2021-2022),  επενδύσεων (+22%), υψηλών αβεβαιοτήτων – λόγω πληθωρισμού πανδημίας – και παράλληλα με αύξηση φορολογικών εσόδων (+ 3,479 δισ. ευρώ ) και κατώτατου μισθού. Αυτά είναι μερικά από τα βασικά συστατικά  του κρατικού προϋπολογισμού που σήμερα ψηφίζεται στη Βουλή στη σκιά του νέου κύματος και της εικόνας των υγειονομικών δεδομένων αλλά και της ακρίβειας.

Στην αποψινή «μάχη» των αντεγκλήσεων μεταξύ των πολιτικών αρχηγών μπαίνουν στο μικροσκόπιο τα μεγέθη της οικονομίας, οι προσδοκίες για την ανάπτυξη, η απασχόληση, αλλά και οι δαπάνες στο κομμάτι της Υγείας και των μέτρων στήριξης.  Από την κυβέρνηση έχει διαμηνυθεί ότι υπάρχουν προβλέψεις για την στήριξη των πολιτών έναντι των αυξήσεων στην ενέργεια τις οποίες δέσμες επιδοτήσεων αναμένεται να ξεδιπλώσει ο πρωθυπουργός απόψε από το βήμα της Βουλής.

Οι «φουσκωμένοι» λογαριασμοί στην ενέργεια έχουν επιβαρύνει τα νοικοκυριά παρά τις κρατικές επιδοτήσεις, ενώ την ίδια ώρα η ανοδική τάση του πληθωρισμού μπορεί να ροκανίσει εισοδήματα και ανάπτυξη. Στο βασικό σενάριο οι ενεργειακές πιέσεις θα διατηρηθούν έως το πρώτο τρίμηνο του 2022 και ως εκ τούτου αν δεν αποκλιμακωθούν οι τιμές τότε οι ανησυχίες είναι υψηλές  (σε συνδυασμό αν υπάρξει μία δυσμενής εξέλιξη στο κομμάτι της πανδημίας) για να απειληθεί ο σχεδιασμός σε δημοσιονομικό επίπεδο και στην ανάπτυξη.

Και εκτόξευση ΑΕΠ και αυξημένοι  φόβοι

Η ισχυρή ανάκαμψη του 2021 είναι μία καλή αφετηρία για το 2022 όμως ο δρόμος δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα λόγω του κοκτέιλ των κρίσεων. Πηγές από το Υπουργείο αναφέρουν πως υπάρχουν υψηλές αβεβαιότητες τόσο από το μέτωπο της πανδημία με την «Όμικρον» αλλά και σε σχέση με την ενεργειακή κρίση. Ακόμα δεν έχουν ενσωματωθεί τα επιστημονικά δεδομένα στα σενάρια με άγνωστο «Χ» το μέγεθος εξάπλωσης της εν λόγω μετάλλαξης. Η άλλη αβεβαιότητα είναι η ενεργειακή κρίση και στο υπουργείο Οικονομικών χαρακτηρίζουν οδηγό των προσδοκώμενων ρυθμών ρυθμούς ανάπτυξης για τη νέα χρονιά τις τιμές των καυσίμων και εκτιμάται ότι θα φανεί η πορεία το πρώτο τρίμηνο του επόμενου έτους.

Σύμφωνα με το δυσμενές σενάριο του προϋπολογισμού, η μείωση του ονομαστικού ρυθμού μεγέθυνσης κατά 1% το 2022 στο 3,5%, συνεπάγεται ότι το ΑΕΠ θα διαμορφωθεί σε 185,5 δισ. ευρώ από 177,6 δισ. ευρώ το 2021, έναντι ονομαστικού ΑΕΠ ύψους 187,3 δισ. ευρώ το 2022 που είναι το βασικό σενάριο. Μία τέτοια μεταβολή του επιπέδου του ονομαστικού ΑΕΠ θα οδηγούσε σε επιδείνωση του δημοσιονομικού αποτελέσματος κατά 0,5% του ΑΕΠ σε σχέση με το σενάριο του Προϋπολογισμού 2022. Σύμφωνα με τον Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής  «η υλοποίηση των προβλεπόμενων δημοσιονομικών μεγεθών εμπεριέχει σημαντικές αβεβαιότητες που προέρχονται από την ανησυχητική εξέλιξη της πανδημίας (με τη χώρα μας να παραμένει στις χειρότερες ευρωπαϊκές θέσεις όσον αναφορά τις υγειονομικές επιπτώσεις και την πορεία των εμβολιασμών), τις ενδεχόμενες μόνιμες απώλειες της ύφεσης που προκάλεσε η πανδημία, το βαθμό ικανότητας των φορολογούμενων να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους και, τέλος, την πιθανότητα μεταστροφής της νομισματικής πολιτικής εξαιτίας των πληθωριστικών πιέσεων».

Οι φόροι

Σύμφωνα με τον προϋπολογισμό αυξημένα κατά 3,479 δισ. ευρώ θα είναι τα έσοδα από φόρους το 2022 σε σύγκριση με το 2021. Όπως προκύπτει από την εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού για το 2022, τα φορολογικά έσοδα θα φθάσουν τα 50,055 δισ. ευρώ από 46,558 δισ. ευρώ φέτος. Από το υπουργείο αποδίδεται στην ανάπτυξη παρα ταύτα οι έμμεσοι φόροι έρχονται ως έξτρα βάρος στις ανατιμήσεις. Από τα έσοδα του 2022 το 56,9% προέρχεται από τον ΦΠΑ και τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης (ΕΦΚ) και 30,6% από τον φόρο εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων και τα υπόλοιπα από διάφορους άλλους φόρους.  Από τα επιπλέον 3,479 δισ. ευρώ που εκτιμάται ότι θα εισπραχθούν το 2022, τα 2,2 δισ. ευρώ αφορούν έμμεσους φόρους και συγκεκριμένα ΦΠΑ και ειδικούς φόρους κατανάλωσης και 1,3 δισ. ευρώ τον φόρο εισοδήματος.  Και αυτό την ώρα που ανήλθαν στα 109,8 δισ. ευρώ  οι συνολικές ληξιπρόθεσμες οφειλές προς την Εφορία στο τέλος Οκτωβρίου, αυξημένες κατά 409 εκατ. ευρώ σε σχέση με τον Σεπτέμβριο. Από τα 109,4 δισ. ευρώ του συνολικού ληξιπρόθεσμου χρέους τα 24,99 δισ. ευρώ κρίνονται ως ανεπίδεκτα είσπραξης. Τα νέα χρέη προς την εφορία ανήλθαν στο 10μηνο του 2021 σε 4,8 δισ. ευρώ εκ των οποίων, τα 408 εκατ. ευρώ αφορούν σε χρέη που κατέστησαν ληξιπρόθεσμα μόνον τον Οκτώβριο. Σημαντική μείωση αύξηση εμφάνισε το πλήθος των φορολογουμένων με υποχρεώσεις προς την εφορία. Έφτασαν στο τέλος Οκτωβρίου σε 4.292.632 ΑΦΜ, από 3.656.672 στο τέλος Σεπτεμβρίου, ήτοι αυξήθηκαν κατά 635.960 ΑΦΜ ή κατά 17,39%.

Σύμφωνα με τα στοιχεία  (ΚΕΦιΜ) για το φορολογικό και ασφαλιστικό βάρος, ο μέσος Έλληνας εργάζεται 75 ημέρες για να πληρώσει τους έμμεσους φόρους, 60 ημέρες για τις ασφαλιστικές εισφορές, 43 ημέρες για τους άμεσους φόρους και 1 ημέρα για τους φόρους κεφαλαίου.  Σύμφωνα με έρευνα του ΙΟΒΕ για τον τομέα Ενέργειας στην Ελλάδα (ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2021) τα συνολικά έσοδα από τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης σε ενεργειακά προϊόντα στην Ελλάδα, έφτασαν τα 4,28 δισ. Ευρώ το 2019, όταν το 2008 ήταν στα περίπου 2,8 δισ. Ευρώ. Τα έσοδα από ειδικούς φόρους στην ενέργεια έφτασαν το 2018 το 2,9% του ΑΕΠ, όταν το ίδιο έτος αποτελούσαν στην ΕΕ-27 κατά μέσο όρο το 1,9% του ΑΕΠ.  Οι ερευνητές του ΙΟΒΕ εκτιμούν ότι μια μείωση 10% στο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου θα είχε θεαματική θετική επίδραση στην οικονομία, προσθέτοντας σχεδόν 1 δισ. ευρώ στο ΑΕΠ και 21.500 νέες θέσεις εργασίας.

Οι δαπάνες στην Υγεία

Η συζήτηση επικεντρώνεται και στο σκέλος των προβλέψεων για το σύστημα υγείας. Σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών, ο Προϋπολογισμός του 2019 ως δαπάνες του υπουργείου Υγείας είχε πρόβλεψη  3.884 εκατ. Ευρώ και για το 2022 είναι 4.657 εκατ. Ευρώ. Με αφαίρεση τις εξειδικευμένες δαπάνες της covid 19 είναι 4.522, δηλαδή 637 εκατ. ευρώ περισσότερα.

Ο Δαπάνες στην Εργασία, ο κατώτατος μισθός

Σχετικά με την αύξηση του κατώτατου μισθού, σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας, θα ξεκινήσει με τον νέο χρόνο για να ληφθεί απόφαση το πρώτο εξάμηνο του επόμενου έτους.   Από 1/1/2022 ισχύει η μικρή αύξηση του 2% που ανακοινώθηκε το καλοκαίρι, ενώ αναφορικά με το κονδύλια του προϋπολογισμού που θα κατευθυνθούν στο υπουργείο Εργασία αυτά ανέρχονται περίπου στα 22 δισ. Ευρώ. Σύμφωνα με το υπουργείο, αν αφαιρεθούν οι δαπάνες για την πανδημία θα είναι 2 δισ. ευρώ ή 10% παραπάνω σε σχέση με το 2019. Πηγές του υπουργείου Οικονομικών αναφορικά με την άνοδο του κατώτατου μισθού το 2022 επισημαίνουν ότι θα είναι σε συνάρτηση με την πορεία του ΑΕΠ -σε σχέση και  με το 2019- όπως και με τον πληθωρισμό. Χωρίς τον πληθωρισμό, η άνοδος που εκτιμάται εφικτή είναι της τάξης του 4%-5% (με πρόβλεψη για επαναφορά του ΑΕΠ στα 187-190 δισ. ευρώ). Αρμόδιο στέλεχος του υπουργείου Οικονομικών αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο για ρυθμό ανάπτυξης άνω του 6,9% το 2021 -που προβλέπει τώρα ο κρατικός προϋπολογισμός -και μάλιστα δεν αποκλείει να “γράψει” 8%, μία εκτίμηση που είναι κοντά εξάλλου σε εκείνες των ξένων αναλυτών.

Διαβάστε επίσης: Σκυλακάκης στη Βουλή – Δεν υπάρχει «λεφτόδεντρο» – Έρχονται επενδύσεις άνω των 11 δισ. ευρώ

Ρεύμα, πληθωρισμός και μέτρα στήριξης – ελάφρυνσης

Η κυβέρνηση σε μία προσπάθεια να περιορίσει την ένταση των αυξήσεων στο ρεύμα έχει προχωρήσει μέχρι στιγμής στην επιχορήγηση των λογαριασμών με το πακέτο στήριξης των καταναλωτών να ανέρχεται στα 620 εκ. ευρώ. Η συνολική αξία των παρεμβάσεων κατά της πανδημίας την περίοδο 2020-2022 ανέρχεται σε 43,3 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 23,1 δισ. ευρώ αφορούν το έτος 2020, 16,9 δισ. ευρώ το έτος 2021 και 3,3 δισ. ευρώ το 2022. Το δημοσιονομικό κόστος των παρεμβάσεων ανέρχεται σε 31,1 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 12,0 δισ. ευρώ αφορούν το έτος 2020, 15,8 δισ. ευρώ το έτος 2021 και 3,3 δισ. ευρώ το 2022.

Από το υπουργείο δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο ο πληθωρισμός τον Δεκέμβριο να ξεπεράσει το 5% από 4,8% τον Νοέμβριο.Σημειώνεται ότι οι προβλέψεις για το 2022 δείχνουν ανάπτυξη εφετος στο  σε 6,9% και 4,5% το 2022. Το πρωτογενές έλλειμμα εκτιμάται φέτος στο -7% και το 2022 στο -1,4%. Ο προϋπολογισμός περιλαμβάνει τις ήδη ανακοινωθείσες παρεμβάσεις όπως η μείωση του ΕΝΦΙΑ συν 60 εκατ. ευρώ το 2022 (όπου ίσχυε μείωση κατά 22% απο το 2019), η  μείωση στη φορολόγηση των επιχειρήσεων στο 22% από 29%, οι μειωμένες ασφαλιστικές εισφορές κατά 4% και οι μόνιμες μειώσεις σε προκαταβολές φόρου ,  η μείωση της φορολογίας στα φυσικά πρόσωπα από το 22% στο 9% για τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα.

Επενδύσεις, εξαγωγές, μισθοί και κατανάλωση

Σημαντικό σκέλος είναι εκείνο της αύξησης των  δημοσίων επενδύσεων (+23,0% ετησίως στα 11,0 δισ. ευρώ) μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων και του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Η αύξηση των δαπανών του ΠΔΕ μαζί με το Ταμείο Ανάκαμψης το 2022 ανέρχεται στο 94,0% (ήτοι + 5,3 δισ.), με το επίπεδό τους να προσεγγίζει το 6,0% του εκτιμώμενου ΑΕΠ. Σύμφωνα με την Εθνική Τράπεζα αυτός ο φιλόδοξος στόχος αντιστοιχεί στο υψηλότερο ποσοστό δημοσίων επενδύσεων στο ΑΕΠ των τελευταίων, τουλάχιστον, 18 ετών, με βάση τα δημοσιονομικά στοιχεία, και στο υψηλότερο απόλυτο επίπεδο δημοσίων επενδύσεων για όσο υπάρχουν εναρμονισμένα στοιχεία από εθνικούς λογαριασμούς.

Σωρευτική ανάπτυξη 11,7% για το 2021 και το 2022 προβλέπει ο κρατικός προϋπολογισμός και επιστροφή της ελληνικής οικονομίας σε συνθήκες κανονικότητας από το επόμενο έτος. Κατά το τέταρτο τρίμηνο αναμένεται να “σβήσουν” οι απώλειες του 2020, με το επίπεδο πραγματικού ΑΕΠ στο τέλος του 2022 να υπερβαίνει το αντίστοιχο επίπεδο του 2019 κατά 1,7%. Το υπουργείο Οικονομικών, κατά την κατάθεση του τελικού προϋπολογισμού  αναθεωρεί για τρίτη φορά προς πάνω τον πήχη για την ανάπτυξη του 2021 στο 6,9%. “Καύσιμο” στην ανάπτυξη του 2022 δίνουν επενδύσεις, κατανάλωση και εξαγωγές με αποτέλεσμα την μεγέθυνση της οικονομίας κατά 4,5%.

Διαβάστε επίσης: Φάκελος Προϋπολογισμοί – Ποιοι πρωθυπουργοί «φούσκωσαν» το χρέος στα 400 δισ. ευρώ

Ειδικότερα, οι επενδύσεις θα αυξηθούν κατά 21,9%, οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών κατά 8,9% και η ιδιωτική κατανάλωση κατά 3%. Αντιθέτως, η δημόσια κατανάλωση μειώνεται αρκετά κατά 2,8% . Θετικά σημάδια για την ανεργία η οποία προβλέπεται να υποχωρήσει στο 14,2%,από 15,9% το 2021, ενώ δεν αποτυπώνονται μεγάλες ανησυχίες για παγίωση των πληθωριστικών πιέσεων. Ο ρυθμός πληθωρισμού αναμένεται μετριοπαθώς θετικός στο σύνολο του 2022 (0,8%), καθώς οι πληθωριστικές τάσεις του 2021 αναμένεται να αρχίσουν να υποχωρούν κατά τη διάρκεια του δεύτερου τριμήνου, επιτρέποντας όφελος πραγματικού μέσου μισθού κατά 0,2% έναντι του 2021.

Η αύξηση της πραγματικής ιδιωτικής κατανάλωσης θα στηριχθεί, πέρα από τη χρήση των αποταμιεύσεων, στην αύξηση της απασχόλησης κατά 2,6%, με το 83,3% των νέων θέσεων εργασίας να αφορά θέσεις μισθωτής απασχόλησης, αλλά και στην αύξηση του ονομαστικού μέσου μισθού κατά 1,1%. Από τις εκτιμήσεις αυτές προκύπτει ώθηση των αμοιβών εξαρτημένης εργασίας κατά 4,1% πάνω από το επίπεδο του 2021.

Έσοδα και Δαπάνες

Σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών , η οικονομία έχει ήδη καλύψει τα δύο τρίτα των απωλειών του ΑΕΠ και οι προβλέψεις δείχνουν ότι γίνεται βήμα επιστροφής σε δημοσιονομική ισορροπία. Το πρωτογενές έλλειμμα εκτιμάται για το 2022 στο 1,4% του ΑΕΠ από -7% το 2021 και το δημοσιονομικό έλλειμμα στο 4% του ΑΕΠ από 9,6%. Το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί στα 350 δισ . ευρώ ή 197,1% του ΑΕΠ φέτος από 206,3% του ΑΕΠ το 2020 ενώ προβλέπεται νέα μείωση στο 189,6% του ΑΕΠ ( αλλά στα 355 δισ. ευρώ) το 2022.

Για το 2021 τα καθαρά έσοδα εκτιμάται ότι θα διαμορφωθούν σε  50,927 δισ. ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 438 εκατ. ευρώ ή 0,9%, έναντι του στόχου. Τα έσοδα από τον ΦΠΑ αναμένεται να ανέλθουν στο ποσό των 17.112 εκατ. ευρώ, αυξημένα κατά 113 εκατ. ευρώ από τον στόχο, ενώ τα έσοδα από τους ΕΦΚ εκτιμώνται στο ποσό των 6.561 εκατ. ευρώ, ελαφρώς μειωμένα έναντι του στόχου. Τα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων θα ανέλθουν σε 9.699 εκατ. ευρώ, αυξημένα κατά 115 εκατ. ευρώ από τον στόχο, ενώ τα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων εκτιμώνται στο ποσό των 3.180 εκατ. ευρώ και θα είναι αυξημένα κατά 872 εκατ. ευρώ από τον στόχο. Τα έσοδα ΠΔΕ αναμένεται να ανέλθουν στο ποσό των 4.392 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 408 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου. Οι συνολικές δαπάνες εκτιμάται στα 70.847 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 777 εκατ. ευρώ, σε σχέση με τον στόχο, που οφείλεται κυρίως στις υλοποιούμενες δράσεις για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας Covid-19.

Τα καθαρά έσοδα  για το 2022 προβλέπονται στα 55,425 δισ. ευρώ, αυξημένα κατά 602 εκατ. ευρώ ή 1,1%, έναντι του στόχου, κυρίως λόγω της μεγέθυνσης της οικονομίας. Οι συνολικές δαπάνες θα διαμορφωθούν σε 65,594 δισ. ευρώ, αυξημένες κατά 2,600 δισ. ευρώ σε σχέση με την αντίστοιχη πρόβλεψη. Οι κύριες αιτίες της αύξησης είναι η πρόβλεψη επιπλέον δαπανών για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης, καθώς και οι αυξημένες φυσικές παραλαβές των εξοπλιστικών προγραμμάτων του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Η δαπάνη για την υλοποίηση δράσεων που χρηματοδοτούνται από το σκέλος των επιχορηγήσεων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, προϋπολογίζεται σε 3.199 εκατ. ευρώ.