Προσαρμοζόμαστε ή χανόμαστε (;) 

Η συζήτηση σήμερα για την κλιματική αλλαγή επικεντρώνεται –κατά κύριο λόγο- στον μετριασμό του φαινομένου (climate change mitigation), δηλαδή στη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου με στόχο τη συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας.

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι ήδη παρούσες και εμφανείς και γίνονται έντονα αισθητές σε πλανητικό επίπεδο. Και αυτό νομίζω δεν μπορεί να το αμφισβητήσει κανείς. Άλλωστε και να θέλει, το υπενθυμίζουν για παράδειγμα οι  πλημμύρες στο Πακιστάν, τα κύματα καύσωνα και η μεγάλη ξηρασία στην Ευρώπη το καλοκαίρι, τα έντονα καιρικά φαινόμενα στην Ελλάδα και ένα σωρό άλλα.

Η άλλη οπτική… 

Αναρωτιέμαι λοιπόν: μπορούμε να δούμε το πρόβλημα –και- από μια άλλη οπτική; Κι αν ναι, ποια είναι αυτή;

-«Ναι», μού λένε οι επιστημονικοί συνεργάτες του Παρατηρητηρίου Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΕΝΑ Άγγελος Σωτηρόπουλος και  Χρίστος Τσαντήλας. «Πρέπει να το δούμε και από την πλευρά της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, στην οποία σήμερα αποδίδεται λιγότερη σημασία».

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να διευκρινιστεί πως ο πρώτος εκπόνησε πρόσφατα  μελέτη με θέμα « Τουρισμός και Κλιματική Αλλαγή» και ο δεύτερος μελέτη με θέμα « Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στον πρωτογενή τομέα της γεωργίας: πολιτικές & μέτρα προσαρμογής».

Η Ελλάδα αναμένεται να πληγεί περισσότερο… 

Και οι δυο τομείς είναι πολύ σημαντικοί. Άλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η  Ελλάδα ειδικότερα, ως μεσογειακή χώρα, αναμένεται να πληγεί εντονότερα από τις τρέχουσες αλλά και μελλοντικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής καθώς η Μεσόγειος αποτελεί περιοχή υψηλής τρωτότητας (Vulnerability Hotspot).

Πάμε τώρα στον τουρισμό. Με βάση  τη μελέτη του Δρ. Άγγελου Σωτηρόπουλου που δημοσίευσε το Παρατηρητήριο Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΕΝΑ, η κλιματική αλλαγή ενδέχεται σε βάθος χρόνου να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία του τουριστικού συμπλέγματος εξαιτίας των επιπτώσεων των ακραίων καιρικών φαινομένων στις τουριστικές υποδομές και στα μνημεία . Θυμάστε φαντάζομαι τις  πυρκαγιές στην Εύβοια και τις πλημμύρες στην Κρήτη και τη Χαλκιδική.  

-«Και δεν πρέπει να ξεχνάμε  τις χρόνιες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής όπως η λειψυδρία, η παρατεταμένη ξηρασία , η ερημοποίηση,  η διείσδυση του θαλάσσιου νερού στον υδροφόρο ορίζοντα λόγω της  ανόδου της στάθμης της θάλασσας, αλλά και τις επιπτώσεις στην υγεία των εργαζομένων στον τουρισμό από την αύξηση των θερμοκρασιών», συμπληρώνει.

Διαβάστε επίσης: Κλίμα: Οι ΗΠΑ καθησυχάζουν τις ευρωπαϊκές ανησυχίες

Η αρνητική επίδραση στο τουριστικό προϊόν… 

-«Σε συνδυασμό με την ισχυρή εποχικότητα του ελληνικού τουρισμού και την ανισοβαρή κατανομή του στις θερμές κλιματικές ζώνες της χώρας, η κλιματική αλλαγή αναμένεται να επιδράσει αρνητικά στο τουριστικό προϊόν», μού επισημαίνει ο ‘Αγγελος Σωτηρόπουλος.

-Δηλαδή;

-«Το 78% των ξενοδοχείων και εστιατορίων βρίσκονται στις Α και Β κλιματικές ζώνες της χώρας, οι οποίες αποτελούν τις θερμές κλιματικά ζώνες σε σύνολο τεσσάρων ζωνών. Το σύνολο σχεδόν των νησιών της χώρας και το μεγαλύτερο μέρος των ακτογραμμών της βρίσκονται στις δύο αυτές ζώνες».

Το 30% της γεωργικής γης έχει ήδη ερημοποιηθεί 

Πάμε τώρα στη γεωργία. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στη μελέτη του δρ. Χρίστου Τσαντήλα, αναμένεται επιδείνωση των κλιματικών παραμέτρων που επηρεάζουν τον τομέα της γεωργίας, όπως της θερμοκρασίας του αέρα, της βροχόπτωσης, της ηλιακής ακτινοβολίας, της συγκέντρωσης CO2 στην ατμόσφαιρα, των ακραίων καιρικών φαινομένων και της ερημοποίησης.

-«Η ερημοποίηση ειδικότερα αποτελεί έναν μεγάλο κίνδυνο για την γεωργική παραγωγή της χώρας καθώς αχρηστεύει παραγωγικά σημαντικές εκτάσεις γης. Εκτιμάται ότι το 30% της γεωργικής γης έχει ήδη ερημοποιηθεί και ότι το υπόλοιπο 49% αντιμετωπίζει κίνδυνο ερημοποίησης», τονίζει χαρακτηριστικά.

-Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;

-« Ως γενική πρόβλεψη, θα μειωθεί η διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου και κατά συνέπεια η γεωργική παραγωγή της χώρας», μού επισημαίνει ο Χρίστος Τσαντήλας.

Οι ευάλωτες ελληνικές καλλιέργειες… 

Κατά τη μελέτη, οι  ελληνικές καλλιέργειες που είναι ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή είναι τα σιτηρά (σιτάρι, κριθάρι, βρώμη, σίκαλη, ρύζι), το βαμβάκι, τα σακχαρότευτλα, ο καπνός, ο ηλίανθος, τα περισσότερα φρούτα και πολλά κηπευτικά (τομάτες, αγγούρια, σπανάκι, πιπεριές, μελιτζάνες, καρότα, πατάτες κ.ά.).

Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει σημαντικά επίσης την κτηνοτροφική παραγωγή μέσω των επιπτώσεων που έχει στην ανάπτυξη των ζώων, την παραγωγή γάλακτος, την αναπαραγωγή, τη μεταβολική δραστηριότητα και τις ασθένειες.

Οι περιοχές με τη μεγαλύτερη τρωτότητα… 

Σε ό,τι αφορά τον τομέα της γεωργίας οι περιφέρειες με την υψηλότερη τρωτότητα στην κλιματική αλλαγή είναι η Κεντρική Μακεδονία, η Πελοπόννησος, η Δυτική Ελλάδα, η Θεσσαλία, η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη και η Κρήτη.

Δεν υπάρχει συνολικό στρατηγικό πλαίσιο… 

Σε ό,τι αφορά τον τουρισμό, όπως μού εξηγεί ο ‘Αγγελος Σωτηρόπουλος, « δεν  διαθέτει  συνολικό στρατηγικό πλαίσιο και συντονισμένες πολιτικές προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή σε κεντρικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο, παρότι επιμέρους προσπάθειες βρίσκονται σε εξέλιξη και κλαδικοί φορείς δρομολογούν ενέργειες.

»Ως αποτέλεσμα υλοποιούνται αποσπασματικές και συχνά ασυντόνιστες δράσεις οι οποίες στοχεύουν για παράδειγμα στη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας τουριστικών καταλυμάτων χωρίς ωστόσο να υπάρχει συνολική αντίστοιχη στόχευση.

»Ο ελληνικός τουρισμός όχι μόνο δεν προσαρμόζεται επαρκώς αλλά εν μέρει κινείται -επί του παρόντος- προς την αντίθετη κατεύθυνση με την επαναφορά του, το 2022, στο επί δεκαετίες άναρχο και μαζικό πρότυπο ανάπτυξης εις βάρος της περιβαλλοντικής και κοινωνικής βιωσιμότητάς του (πχ. περιβαλλοντικές επιπτώσεις λόγω κορεσμού δημοφιλών προορισμών όπως συμβαίνει με νησιά των Κυκλάδων)».

Η πρόσκρουση σε βασικές διαρθρωτικές αδυναμίες… 

Πάμε τώρα στη γεωργία. Κατά τον Χρίστο Τσαντήλα « η  κλιματική προσαρμογή της γεωργίας προσκρούει σε βασικές διαρθρωτικές αδυναμίες του τομέα στην Ελλάδα, όπως είναι ο πολύ μικρός και πολυτεμαχισμένος κλήρος, η γήρανση του εργατικού δυναμικού, το γεγονός ότι η πλειοψηφία των καλλιεργειών ανήκουν σε κατηγορίες ιδιαίτερα ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή, η αναιμική χρηματοδότηση της αγροτικής έρευνας και καινοτομίας και τα μεγάλα προβλήματα που αφορούν στην άρδευση».

Worst Case Scenario… 

Εύλογα λοιπόν τίθεται το ερώτημα: τι πρέπει να γίνει; Σε ό,τι αφορά τον τουρισμό, κατά τον ‘Αγγελο Σωτηρόπουλο, «θα πρέπει να υπάρξει επιτέλους στρατηγικός συντονισμός για την υλοποίηση των πολιτικών άμεσης και κατεπείγουσας προσαρμογής των τουριστικών εγκαταστάσεων και προορισμών στις μελλοντικές κλιματικές συνθήκες υπό το πρίσμα του ‘Worst Case Scenario’.

»Πρόκειται για μια μεγάλη πρόκληση που ωστόσο είναι απολύτως αναγκαία λόγω της τεράστιας σημασίας του τουρισμού για την απασχόληση και την ελληνική οικονομία. Δεν διακυβεύεται μόνο η βιωσιμότητα και ανθεκτικότητα του τουρισμού αλλά της οικονομίας συνολικότερα εξαιτίας της μεγάλης συμμετοχής του τουριστικού τομέα στο ΑΕΠ».

-Για τη γεωργία;

-«Εδώ, η στρατηγική κλιματικής προσαρμογής του τομέα θα πρέπει να προτάξει την προστασία της πολύτιμης γεωργικής γης από αλλαγές χρήσης, την αναδιάρθρωση των καλλιεργειών με βάση την κατάταξη των φυτών ως προς τα νέα κλιματικά δεδομένα, την ενίσχυση της αγροτικής έρευνας, την ενίσχυση της Τράπεζας Γενετικού Υλικού, την εφαρμογή της Σύμβασης για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης και τη δημιουργία χωροταξικού σχεδίου του τομέα της γεωργίας με βάση τις νέες προτεραιότητες που δημιουργούνται λόγω της κλιματικής αλλαγής», μού τονίζει ο Χρίστος Τσαντήλας.

Και συμπληρώνει: «Το εγχείρημα είναι δύσκολο, αλλά συνολικά κρίσιμο για την οικονομία και κυρίως για την επισιτιστική επάρκεια και την ποιότητα των τροφίμων που παράγει η χώρα μας».

Προσαρμοζόμαστε λοιπόν ή χανόμαστε (;) Δεν είμαι ειδικός για να απαντήσω, αυτό που ξέρω είναι πως αν δεν κάνουμε κάτι , τα πράγματα θα γίνονται όλο και πιο δύσκολα. Ναι, ξέρω ακούγεται κοινότυπο αλλά δυστυχώς αυτή είναι η αλήθεια…