Μετά από επτά χρόνια συνομιλιών για το Brexit, η Ευρώπη αναδείχθηκε ξεκάθαρη νικήτρια

Το 2020 η Βρετανία επινόησε μια νέα τακτική για να προσβάλλει τους Ευρωπαίους γείτονές της, ένα μακροχρόνιο χόμπι. Στο διπλωμάτη που εκπροσωπεί την ΕΕ στο Λονδίνο θα του απορρίπτεται στο εξής ο βαθμός του πλήρους πρέσβη, μια ευγενική παραχώρηση στο μπλοκ, παρά το γεγονός ότι δεν είναι χώρα. Αντ’ αυτού, στον απεσταλμένο των Βρυξελλών θα παραχωρείται το χαμηλότερο καθεστώς του απεσταλμένου ενός διεθνούς οργανισμού, στέλνοντάς τον να κατρακυλήσει στην ιεραρχία του διπλωματικού πρωτοκόλλου. (Το σχέδιο ανατράπηκε αργότερα μετά την ανταπόδοση από την Ε.Ε.) Σε αντίθεση με αυτό που συνέβη αυτή την εβδομάδα, όταν η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντε Λάιεν, προσκλήθηκε να συναντήσει τον βασιλιά Κάρολο Γ’ στο Κάστρο του Ουίνδσορ. Ξεχάστε τις αιχμές των ταμπλόιντ για τους μη εκλεγμένους ευρωκράτες- ένας βασιλικός σύμβουλος την αποκάλεσε «παγκόσμιο ηγέτη» του είδους που αξίζει  το «βραδυνό τσάι». Ό,τι κι αν ορίζεται ως αντίθετο του διπλωματικού σνομπισμού, αυτό είναι.

Το τσάι της κας φον ντε Λάιεν επισφράγισε μια επίσκεψη-σταθμό. Στις 27 Φεβρουαρίου κατέληξε σε συμφωνία με τον πρωθυπουργό Ρίσι Σουνάκ για τον τρόπο χειρισμού των θεμάτων που αφορούν τη Βόρεια Ιρλανδία. Αυτό αποτελούσε το τελευταίο και πιο δύσβατο κομμάτι του παζλ του Brexit, διότι η περιοχή πρέπει με κάποιον τρόπο να παραμείνει σε μεγάλο βαθμό μέρος τόσο της ενιαίας αγοράς της ΕΕ όσο και του Ηνωμένου Βασιλείου, ώστε να μην χρειαστεί να επαναφέρει τα παλαιότερα ενοχλητικά σύνορα με την Ιρλανδία. Μια σύνθετη συμφωνία διευθέτησε το ζήτημα.  Το διαζύγιο μεταξύ της Βρετανίας και της Ευρώπης είχε κηρυχθεί νομικά το 2020, τέσσερα χρόνια μετά το δημοψήφισμα του Ιουνίου του 2016. Αλλά μόνο τώρα γνωρίζουμε ποιες είναι οι μελλοντικές ρυθμίσεις διαβίωσης.

Οι ειδικοί μελετούν επί του παρόντος το «πλαίσιο Γουίνδσορ». Μοιάζει με μια ισορροπημένη συμφωνία που επιτρέπει και στις δύο πλευρές να σώσουν τα προσχήματα και να προχωρήσουν. Κοιτάζοντας κανείς, ωστόσο, τη συνολική μορφή του Brexit, όπως αυτή διαπραγματεύτηκε τα τελευταία επτά χρόνια, αποκομίζει διαφορετική εντύπωση. Μια ματιά μόνο στο καστ που ήταν παρόν στο τελικό στάδιο των συνομιλιών για το Brexit προσφέρει μια ιδέα για το ποια πολιτεία πέρασε πιο δύσκολα από την έναρξη των συνομιλιών. Ο κ. Σουνάκ είναι ο πέμπτος πρωθυπουργός της Βρετανίας μετά το δημοψήφισμα, και το Συντηρητικό Κόμμα του οδεύει προς μια συντριπτική ήττα το επόμενο έτος, που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις ατελείωτες διαμάχες για το Brexit. Η κ. φον ντερ Λάιεν, αντίθετα, είναι μόλις το δεύτερο πρόσωπο στη θέση αυτή , και πιθανότατα θα πάρει άλλη μια πενταετή θητεία την επόμενη άνοιξη. Ο τρόπος με τον οποίο η Βρετανία αποχώρησε από την ΕΕ έχει μετατραπεί σε εθνικό ψυχόδραμα- οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι περισσότεροι Βρετανοί πιστεύουν ότι η αποχώρηση από το κλαμπ ήταν λάθος. Στις Βρυξέλλες η ενασχόληση με την τελευταία ανατροπή της Βρετανίας ήταν μόνο ένα περιστασιακό σημείο της ημερήσιας διάταξης.

Οι υποστηρικτές της εκστρατείας Vote Leave είχαν υποστηρίξει ότι το Λονδίνο θα «κρατούσε όλα τα χαρτιά» στις συνομιλίες με την ΕΕ. Στην πραγματικότητα αποδείχθηκε το αντίθετο. Η Βρετανία φανταζόταν ότι θα μπορούσε να δημιουργήσει έναν τρόπο να εγκαταλείψει την Ένωση αλλά να διατηρήσει τα πράγματα που την ενδιέφεραν, όπως ένα είδος πρόσβασης στην ενιαία αγορά. Ή μήπως το έκανε; Στην πραγματικότητα κανείς δεν κατάλαβε ποτέ τι πραγματικά ήθελε η Βρετανία. Ο καθορισμός των προτεραιοτήτων ήταν πάρα πολύ δύσκολος για τις δυνατότητες του Μπόρις Τζόνσον, του ατημέλητου υπουργού Εξωτερικών που έγινε πρωθυπουργός και οδήγησε τη Βρετανία στο μεγαλύτερο μέρος των διαπραγματεύσεων. Καλύτερα να αστειεύεσαι για το ότι θέλεις και τη πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο. Ένα εναλλασσόμενο καστ Βρετανών έφτασε στις συνομιλίες για το Brexit με ασαφείς αντιλήψεις για το αν θα αντιμετωπιζόταν σαν την Ελβετία ή την Ουκρανία. Απέναντί τους βρίσκονταν έμπειροι ευρωκράτες που κουβαλούσαν βαρύγδουπα πακέτα ενημέρωσης επισημαίνοντας γιατί αυτό δεν έπρεπε να γίνει.

Όταν ήρθε η ώρα να καταλήξουν σε συμφωνία για τους όρους, ο θρίαμβος από την πλευρά της ΕΕ ήταν να εκμεταλλευτεί τη φήμη της ως άκαμπτη γραφειοκράτης ικανή μόνο να τσεκάρει κουτάκια. Οι χώρες που επιθυμούν να ενταχθούν στην ΕΕ είναι εξοικειωμένες με αυτή την προσέγγιση -εδώ είναι τι πρέπει να κάνετε, τώρα κάντε το- η οποία ανακυκλώθηκε σε γενικές γραμμές για τη μόνη χώρα που προσπάθησε να την εγκαταλείψει. Μόλις οι 27 εναπομείνασες χώρες αποφάσισαν μεταξύ τους τι θεωρούσαν δίκαιο, η Βρετανία δεν είχε άλλη επιλογή από το να πηδήξει μέσα από τα στεφάνια που είχαν σχεδιάσει οι αντίπαλοί της στις διαπραγματεύσεις. Ο τόνος τέθηκε από νωρίς. Η Βρετανία έπρεπε να συμφωνήσει να καταβάλει πάνω από 35 δισ. λίρες (42 δισ. δολάρια) για να φτάσει στο επόμενο στάδιο των συνομιλιών, για παράδειγμα, για να χρηματοδοτήσει το μερίδιό της στις μελλοντικές συντάξεις των ευρωκρατών. Προσπάθησε να κουβεντιάσει, αλλά τελικά έπρεπε απλώς να πληρώσει. Και έτσι έγινε.

Μια τελευταία προσβολή για το δρόμο

Σε μια ειρωνεία που δεν θα έχει διαφύγει από τα μάτια των σωρηδόν απορριφθέντων διαπραγματευτών του Brexit στο Λονδίνο, η συμφωνία του Γουίνδσορ δείχνει ότι η άκαμπτη προσέγγιση της Ε.Ε. ήταν ένα θέατρο από την αρχή. Αποδεικνύεται ότι η Κομισιόν είχε πολλά περιθώρια να υποχωρήσει στις βρετανικές απαιτήσεις και να ζητήσει αργότερα την άδεια των κρατών μελών. Απλώς δεν το ήθελε πριν. Πράγματι, η Βρετανία πέτυχε μια καλύτερη συμφωνία από ό,τι περίμενε κανείς, αν και αυτό μπορεί να μην λέει πολλά. Εν μέρει αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ΕΕ είχε πετύχει προ πολλού τον κύριο στόχο της: ούτε ο πιο τρελός λαϊκιστής στην ηπειρωτική Ευρώπη δεν πιστεύει σήμερα ότι η αποχώρηση από τη λέσχη θα αφήσει τη χώρα του  σε καλύτερη κατάσταση. Η αποχώρηση του κ. Τζόνσον, ο οποίος κάποτε ήταν ένας προμηθευτής σούπερ ιστοριών για την Daily Telegraph που κατακεραύνωνε τις Βρυξέλλες, βοήθησε επίσης. Ο πόλεμος στην Ουκρανία τόνισε τη σημασία της ηπειρωτικής ενότητας: Η Βρετανία παραμένει βασικός σύμμαχος του ΝΑΤΟ. Η Αμερική πίεσε και τις δύο πλευρές να κάνουν μια συμφωνία. Έχοντας φτάσει με μπουλντόζες στη διαπραγματευτική νίκη, η ΕΕ  έδωσε μικρή σημασία στο να τονίσει το θέμα.

Η προσφορά της βασιλικής συνάντησης ήταν ένα μόνο σημάδι ότι μια πιο ευτυχισμένη σχέση μεταξύ της Βρετανίας και της Ευρώπης μπορεί να είναι στα σκαριά. Τίποτα δεν είναι πιθανό να αλλάξει βραχυπρόθεσμα: Η Ευρώπη έχει εκλογές σε όλη την ήπειρο την επόμενη άνοιξη, λίγους μήνες πριν η Βρετανία πάει στις κάλπες. Προς το παρόν, όλες οι πλευρές είναι ανακουφισμένες που, μετά από επτά χρόνια συνομιλιών, η συμφωνία αυτή επιτέλους έγινε. Αλλά η μία πλευρά έχει αρκετά περισσότερα να χαρεί από την άλλη.