Από τις μεταρρυθμίσεις στις ρήξεις

Αο 1971, όταν ο Αμερικανός πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον αποφάσιζε να καταργήσει τη σύνδεση της μετατρεψιμότητας του δολαρίου με χρυσό, η παγκόσμια οικονομία έμπαινε σε μια νέα φάση και στους κόλπους της ξεκινούσε ένας βαθύς μετασχηματισμός.

Η παγκόσμια αγορά κεφαλαίων ,ως υποπροιόν μέχρι τότε της αποκαλούμενης ανοικτής οικονομίας, αποκτούσε σε μια νύκτα τεράστιο βάρος.  Η απόφαση του Αμερικανού προέδρου, ασχέτως των λόγων που την υπαγόρευσαν, απελευθέρωσε τις δυνάμεις του παγκόσμιου χρηματοπιστω­τικού συστήματος. Ο ασκός του χρηματοπιστωτικού Αιόλου είχε διαρραγεί και οι άνεμοι εξαπολύθηκαν! Από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 παρατηρείται εντυπωσιακή πλέον αύξηση των ροών κεφαλαίων προς όποια κατεύθυνση επιτρέπει την επικερδή χρήση τους, ανεξάρτητα από εθνικούς περιορισμούς.

Δανεισμός κατά αποταμίευσης…

Ακολουθεί η ενεργειακή κρίση του 1973 και στις ήδη αυξημένες ροές κεφαλαίων που αναζητούν αποδόσεις, έρχονται να προστεθούν και κάποια δισεκατομμύρια δολάρια Αράβων, Μεξικανών και άλλων τινών

Μπροστά στην πληθώρα και την ορμή των κεφαλαίων οι εθνι­κοί περιορισμοί υποχωρούν. Παρατηρείται επίσης τεράστια αύξηση των παγκόσμιων ρευστών χρηματοπιστωτικών στοι­χείων και αποθεμάτων, υπό μορφήν χρήματος ή ομολόγων, σε σημείο ώστε τα στοιχεία/αποθέματα να αυξάνονται με ρυθμό σχεδόν τρεις φορές ταχύτερο από τον ρυθμό ανάπτυξης της πραγματικής οικονομίας.

Υπογραμμίζουμε ότι στις αρχές του 1970, οι παγκόσμιες ροές κεφαλαίων έφθαναν τα 1000 δις δολάρια την ημέρα και ήσαν 20 φορές μεγαλύτερες από τις κινήσεις αγαθών και υπηρεσιών. Η χρηματοοικονομία είχε εγκατασταθεί για καλά στο παγκόσμιο οικονομικό πεδίο και η δύναμή της μπορούσε να χρησιμοποιηθεί πολύ αποτελεσματικά για την εξάπλωση του πλούτου των εθνών και την τόνωσή της οικονομικής ανάπτυξης σε όλα τα σημεία του πλανήτη μας. Με πιο απλά λόγια, η ώρα της παγκοσμιοποίησης είχε σημάνει. Εκείνη την εποχή, θυμάμαι κάποιους σοβαρούς οικονομολόγους να κάνουν λόγο για την έλευση της «εποχής των ρήξεων».

Ρήξεις που αφορούσαν πολιτικά συστήματα και ιδεολογίες, επιχειρήσεις, κοινωνικές δομές, θεσμούς αλλά και διεθνείς ρυθμίσεις. Οι ρήξεις όμως αφορούσαν και την τότε γεωπολιτική συγκυρία. Ήδη με το αρνητικό για τις ΗΠΑ τέλος του πολέμου στο Βιετνάμ και την ανατροπή του Σάχη της Περσίας από το ισλάμ, ο κόσμος είχε μπει σε νέα φάση του τότε Ψυχρού Πολέμου. Και αυτό ήρθε να το επιβεβαιώσει η σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν, η οποία τελείωσε με την κατάρρευση του κομμουνισμού το 1989.

Από τότε έως σήμερα, ο χωρίς αντίπαλο καπιταλισμός, όπως λέει στο ομώνυμο βιβλίο του ο Μπράνκο Μιλάνοβιτς, αντιμετωπίζει συνεχώς κρίσεις, οι οποίες τελικά πρέπει να οφείλονται στην αδυναμία του συστήματος να προχωρήσει σε ρήξεις.

Αφετηρία δε για μια διαδικασία παρόμοιων ρήξεων μπορεί κάλλιστα να είναι η μετά την πανδημία εποχή. Θα μπορούσε να είναι το σημείο εκκίνησης για την είσοδο στην πραγματικότητα νέων ιδεών. Από πολύ καιρό τώρα παρακολουθώ τις εξελίξεις και οφείλω να ομολογήσω  ότι δεν έχω ορατές απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα. Και το τελευταία δεν είναι μόνο δικό μου. Κατά την εκτίμησή μου απασχολούν ένα ευρύ φάσμα νέων ανθρώπων αλλά και πολύ μεγαλύτερους αν αυτοί πιστεύουν στο «γηράσκω αεί διδασκόμενος».

Είναι κατάδηλο πλέον ότι στην εποχή μας, που είναι αυτή της αβεβαιότητας, νέες ιδέες εισβάλλουν στη δημόσια συζήτηση, ανατρέποντας τις παραδεδομένες αντιλήψεις, κλονίζο­ντας τα ιδεολογικά σχήματα που κυριάρχησαν στον 20ό αιώνα και προσπαθώντας να διαμορφώσουν με διαφορετικό τρόπο τον κόσμο που έρχεται.

Ένας κόσμος εξάλλου, στον οποίον η αναδυόμενη ψηφιακή τεχνολογία θα θέσει προβλήματα εφαρμογής του νόμου στον κυβερνοχώρο. Επίσης, είναι πολύ πιθανό, το εγγυημένο για όλους και χωρίς προϋποθέσεις βασικό εισόδημα να αποτελεί τη λύση για την ανεργία ή να ενισχύει την οκνηρία; Και πρόκειται άραγε για μια ιδέα που προέρχεται αποκλειστικά από τους κόλπους της Αριστεράς ή και της οικολογίας, ή μήπως έχει τόσο δεξιούς όσο και ριζοσπάστες υποστηρικτές; Καθώς πληθαίνουν συνεχώς οι αποδείξεις για την ευφυΐα και την ευαισθησία των ζώων, μήπως ήρθε ο καιρός να απαλλαγούμε από τις ανθρωποκεντρικές αντιλήψεις μας; Πού βαδίζει ο φεμινισμός την εποχή του #MeToo και πώς αντιμετωπίζει την πρόκληση του νεοσυντηρητικού και αντιφεμινιστικού κινήματος για τα δικαιώματα των ανδρών; Τι είναι και πώς λει­τουργεί το bitcoin και ποιο πολιτικό σχέδιο εξυπη­ρετεί; Τι είναι η θεωρία των κοινών και πόσο επηρεάζει τις αντιλήψεις μας για την ιδιοκτησία; Πού μας οδηγούν η ουμπεροποίηση και η οικονομία των πλατφορμών  Τι είναι ο διανθρωπισμός και ο μετανθρωπισμός; Πόσο χρήσιμη για τη ζωή μας και πόσο ενισχύει τους δεσμούς αλληλεγγύης η έννοια της φροντίδας [care} ; Ποιες είναι οι διαφορετικές προ­σεγγίσεις για την αποπαγκοσμιοποίηση;

Ιδού ορισμένα από τα ερωτήματα στα οποία οι διάφορες πολιτικέ και οικονομικάς εξουσίες θα πρέπει να δώσουν απαντήσεις αν θέλουν και στο βαθμό που μπορούν.