Εξαήμερη εργασία: Πριν και μετά την εφαρμογή του υπό επεξεργασία σχεδίου νόμου

Ένα από τα σημεία αναφοράς του νομοσχεδίου του υπουργείου Εργασίας, που κατατέθηκε για διαβούλευση την 25.8.2023, είναι οι ρυθμίσεις που περιλαμβάνει, για την εργασία της 6ης ημέρας σε περίπτωση (προαιρετικού ή υποχρεωτικού) πενθημέρου συστήματος απασχόλησης.

Σύμφωνα με το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο, η εξαήμερη εργασία θα επιτρέπεται υπό προϋποθέσεις, με σκοπό να δώσει λύση μεταξύ άλλων στο πρόβλημα των βαρδιών για τις επιχειρήσεις που λειτουργούν σε:

Αναδρομικά: Χαραμάδα αισιοδοξίας για καταβολή σε όλους τους συνταξιούχους

• 7ήμερη βάση ή

• 24ωρη βάση καθώς και

οι εργαζόμενοι 5 ημέρες την εβδομάδα.

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του εν λόγω νομοσχεδίου για τα άρθρα 25 και 26.

Επιχειρείται η επίλυση προβλημάτων που ανακύπτουν

• κατά την οργάνωση του προγράμματος των εναλλασσόμενων βαρδιών σε επιχειρήσεις που λειτουργούν επτά (7) ημέρες συνεχώς.

• σε περιπτώσεις, κατά τις οποίες η επιχείρηση παρουσιάζει ιδιαίτερα αυξημένο φόρτο εργασίας, κατά την οργάνωση του προγράμματος των εναλλασσόμενων βαρδιών σε επιχειρήσεις που έχουν εικοσιτετράωρη λειτουργία πέντε (5) ή έξι (6) ημέρες την εβδομάδα.

Προς διασφάλιση της θέσης των εργαζομένων, καθίσταται πάντως σαφές ότι η εν λόγω δυνατότητα παρέχεται αποκλειστικά σε εξαιρετικές περιπτώσεις και εφόσον ο ιδιαίτερα αυξημένος φόρτος εργασίας έχει απρόβλεπτο χαρακτήρα. Η συνδρομή των ανωτέρω προϋποθέσεων ελέγχεται από την Επιθεώρηση Εργασίας σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις.

Η ρύθμιση, που έχει τεθεί στην διαδικασία της διαβούλευσης, ορίζει:

Κατ’ εξαίρεση απασχόληση την έκτη ημέρα σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις συνεχούς λειτουργίας

1. Σε περιπτώσεις επιχειρήσεων ή εκμεταλλεύσεων συνεχούς λειτουργίας με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών, στις οποίες οι εργαζόμενοι απασχολούνται σε πενθήμερη εβδομαδιαία εργασία, δύναται να επιτρέπεται, η απασχόλησή τους κατά την έκτη (6η) ημέρα της εβδομάδας, εφόσον καταχωρίζεται από τον εργοδότη, στο Πληροφοριακό Σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ» (Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ) πριν από την ανάληψη υπηρεσίας από τον εργαζόμενο.

2. Η απασχόληση των εργαζομένων, κατά την πρόσθετη ημέρα, δεν υπερβαίνει τις οκτώ (8) ώρες. Κατά την ημέρα αυτή δεν επιτρέπεται η πραγματοποίηση υπερεργασίας και υπερωριακής απασχόλησης από τον εργαζόμενο. Στον εργαζόμενο καταβάλλεται το ημερομίσθιο της έκτης (6ης) ημέρας, προσαυξημένο κατά σαράντα τοις εκατό (40%).

3. Η απασχόληση σύμφωνα με την παρ. 1 τελεί υπό την επιφύλαξη της τήρησης των χρονικών ορίων εργασίας των εργαζομένων, καθώς και της εφαρμογής των κανόνων για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων. Σε κάθε περίπτωση εφαρμόζονται τα άρθρα 162 έως 179 του ΠΔ 80/2022.

4. Δεν υπάγονται στο παρόν οι απασχολούμενοι σε ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις.

Κατ’ εξαίρεση απασχόληση την έκτη ημέρα σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις που δεν είναι εκ φύσεως συνεχούς λειτουργίας

1. Σε περιπτώσεις επιχειρήσεων ή εκμεταλλεύσεων, που δεν είναι από τη φύση τους συνεχούς λειτουργίας, αλλά είναι δυνατόν να λειτουργούν κατά τις ημέρες Δευτέρα έως και Σάββατο, επί είκοσι τέσσερις (24) ώρες, με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών, και στις οποίες οι εργαζόμενοι απασχολούνται σε πενθήμερη εβδομαδιαία εργασία, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, κατά τις οποίες η επιχείρηση παρουσιάζει απρόβλεπτα ιδιαίτερα αυξημένο φόρτο εργασίας, επιτρέπεται η απασχόληση των εργαζομένων κατά την έκτη (6η) ημέρα της εβδομάδος. Η ειδική αυτή συνθήκη δηλώνεται από τον εργοδότη στην Επιθεώρηση Εργασίας πριν από την ανάληψη υπηρεσίας από τον εργαζόμενο και υπόκειται σε έλεγχο σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις.

2. Η απασχόληση κατά την έκτη (6η) ημέρα της εβδομάδας καταχωρίζεται από τον εργοδότη, στο Πληροφοριακό Σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ» (Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ) πριν από την ανάληψη υπηρεσίας από τον εργαζόμενο.

3. Η απασχόληση των εργαζομένων, κατά την πρόσθετη ημέρα, δεν υπερβαίνει τις οκτώ (8) ώρες. Κατά την ημέρα αυτή δεν επιτρέπεται η πραγματοποίηση υπερεργασίας και υπερωριακής απασχόλησης από τον εργαζόμενο. Στον εργαζόμενο καταβάλλεται το ημερομίσθιο της ημέρας αυτής, προσαυξημένο κατά σαράντα τοις εκατό (40%).

4. Δεν υπάγονται στο παρόν οι απασχολούμενοι σε ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις.

5. Η απασχόληση σύμφωνα με τις παρ. 1 έως 3 τελεί υπό την επιφύλαξη της τήρησης των χρονικών ορίων εργασίας των εργαζομένων, καθώς και της εφαρμογής των κανόνων για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων. Σε κάθε περίπτωση εφαρμόζονται τα άρθρα 162 έως 179 του ΠΔ 80/2022.

Συνεπώς, από την ημέρα που θα ισχύσει η νέα διάταξη (προβλέπεται έκδοση υπουργικής απόφασης εφαρμογής, επιτρέπεται η απασχόληση κατά την 6η ημέρα της εβδομάδας με

• υποχρεωτική προ δήλωση της εργασίας αυτής στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ και

• χωρίς την δυνατότητα υπέρβασης των 8 ωρών ημερησίως, και

• ο εργαζόμενος θα δικαιούται ημερομίσθιο προσαυξημένο κατά 40% για την 6η ημέρα απασχόλησης.

Η κύρια διαφορά είναι πως πλέον οι επιχειρήσεις θα έχουν τη δυνατότητα σύμβασης εξαήμερης απασχόλησης και όχι υπό το καθεστώς «σύμβασης πενθήμερης απασχόλησης με προσθήκη της 6ης ημέρας».

Ισχύον καθεστώς πενθημέρου

Με την ευκαιρία υπενθυμίζουμε, ότι με βάση την ισχύουσα νομοθεσία για το 5νθήμερο ισχύουν τα εξής:

• Το σύστημα της πενθήμερης απασχόλησης είναι προαιρετικό για το σύνολο των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα της χώρας με βάση θεσμικό όρο της ΕΓΣΣΕ και υποχρεωτική καθίσταται μόνο με ΣΣΕ κλαδικές, επαγγελματικές, γενικές ή τοπικές για τους εργοδότες και τους εργαζόμενους που αυτές δεσμεύουν (ΣΣ ανάλογα ά έχουμε ή όχι επέκταση ισχύος της ΣΣΕ).

• Οι Συμβατικές ώρες εβδομαδιαίας απασχόλησης είναι 40 ώρες την εβδομάδα. Σύμφωνα με την 14.02.1984 ΕΓΣΣΕ, η εβδομαδιαία διάρκεια της εργασίας ορίσθηκε σε 40 ώρες (συμβατικό εβδομαδιαίο ωράριο),

• Κατά το σύστημα της πενθήμερης απασχόλησης ο χρόνος εργασίας της 6ης ημέρας κατανέμεται σε 5 ημέρες (5 Χ 8 = 40 ώρες/ εβδομάδα), χωρίς όμως να καταργηθεί το σύστημα εξαήμερης εργασίας.

Πλήρες συμβατικό ωράριο

Το πλήρες συμβατικό ωράριο εργασίας των 40 ωρών και η δυνατότητα κατανομής των ωρών εργασίας σε πέντε ή σε έξι ημέρες της εβδομάδας καταγράφηκε και επιβεβαιώθηκε και με το άρθρο 55 του Ν. 4808/2021 ήτοι:

(α) στο σύστημα της εξαήμερης απασχόλησης

Το πλήρες συμβατικό ωράριο είναι

• 6 ώρες και σαράντα λεπτά ημερησίως και

• 40 ώρες εβδομαδιαίως, ενώ

(β) στο σύστημα πενθήμερης απασχόλησης

Το πλήρες συμβατικό ωράριο είναι

• 8 ώρες ημερησίως και

• 40 ώρες εβδομαδιαίως.

Πλήρες νόμιμο ωράριο

Το πλήρες νόμιμο ωράριο εργασίας των 45 ή 48 ωρών και η δυνατότητα κατανομής των ωρών εργασίας σε πέντε ή σε έξι ημέρες της εβδομάδας καταγράφηκε και επιβεβαιώθηκε και με το Ν. 4808/2021 ήτοι:

(α) στο σύστημα της εξαήμερης απασχόλησης

Το πλήρες νόμιμο ωράριο είναι

• 8 ώρες ημερησίως και

• 48 ώρες εβδομαδιαίως,

(β) στο σύστημα πενθήμερης απασχόλησης

Το πλήρες νόμιμο ωράριο θεωρούνται

• 9 ώρες ημερησίως και

• 45 ώρες εβδομαδιαίως

Υπέρβαση ημερήσιου ή/και εβδομαδιαίου συμβατικού ωραρίου έως το νόμιμο ωράριο

(α) Επιτρέπεται η υπέρβαση του ανώτατου ορίου της ημερήσιας εργασίας (συμβατικό ωράριο) χωρίς αυτή να θεωρείται υπερωρία, αυτό αποτελεί υπερεργασία ως εξής:

• κατά μία ώρα και είκοσι λεπτά της ώρας (1:20 ή 1,33), επί εξαήμερου ή

• κατά μία ώρα, επί πενθημέρου

• εφόσον το σύνολο των εργασίμων ωρών δεν υπερβαίνει το νόμιμο εβδομαδιαίο ωράριο).

(β) Η κατά υπερεργασία απασχόληση των εργαζομένων, απόκειται στην κρίση του εργοδότη και ο εργαζόμενος υποχρεούται στην παροχή της εφ’ όσον του ζητηθεί (ΕΓΣΣΕ 1975 και άρθρο 58, Ν. 4808/2021).

(γ) Όλοι οι νομοθετικά καθοριζόμενοι μισθοί, αλλά και εκείνοι που προβλέπονται από τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, τις Διαιτητικές Αποφάσεις, αλλά και τις ατομικές συμβάσεις εργασίας αφορούν σε εργασία 40 ωρών εβδομαδιαίως. Κάθε υπέρβαση ημερήσιου και εβδομαδιαίου συμβατικού ωραρίου συνεπάγεται την υποχρέωση του εργοδότη να καταβάλει πρόσθετη αμοιβή, διατηρουμένου του δικαιώματος του εργοδότη, συμψηφισμού με τυχόν επιμίσθιο υπέρτερων των νομίμων αποδοχών.

(δ) Οι ώρες υπερεργασίας αμείβονται με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά είκοσι τοις εκατό (20%) και δεν συνυπολογίζονται στα επιτρεπόμενα, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις, όρια υπερωριακής απασχόλησης (άρθρο 58, Ν.4808/2021).

(ε) Δεν αποτελούν υπερεργασία οι τυχόν πραγματοποιηθείσες ώρες απασχόλησης κατά την 6η ημέρα της εβδομάδας, όταν εφαρμόζεται σύστημα πενθήμερης εργασίας.

Η έκτη ημέρα εργασίας, επί πενθημέρου

Με την εφαρμογή του συστήματος της πενθήμερης εργασίας των μισθωτών, προβλέπονται δύο ημέρες εβδομαδιαίας ανάπαυσης:

• η ημέρα της βασικής εβδομαδιαίας ανάπαυσης που είναι η Κυριακή καλούμενη και 7η ημέρα, και

• η ημέρα πρόσθετης εβδομαδιαίας ανάπαυσης που προβλέπεται ευθέως από το σύστημα, της 5νθήμερης απασχόλησης.

• Με το εν λόγω σύστημα της πενθήμερης εργασίας δεν καταργήθηκε η 6η ημέρα εργασίας, αλλά οι ώρες εργασίας της 6ης ημέρας μεταφέρονται στις υπόλοιπες πέντε εργάσιμες ημέρες.

Συνεπώς η 6η ημέρα εργασίας στο σύστημα της πενθήμερης εργασίας αποτελεί μεν ημέρα υποχρεωτικής ανάπαυσης του εργαζόμενου, πλην όμως δεν έχει τον χαρακτήρα της ημέρας υποχρεωτικής αργίας, όπως η 7η ημέρα της εβδομάδος, η οποία ρυθμίζεται ειδικώς από τις διατάξεις του Β.Δ. 738/1966. Γι’ αυτό οι διατάξεις περί εργασίας την Κυριακή,

• δεν εφαρμόζονται επί απασχόλησης κατά την 6η ημέρα εργασίας και

• δεν οφείλεται σε αυτή την περίπτωση

 η προσαύξηση του 75% που παρέχεται στους εργαζόμενους κατά την Κυριακή και τις αργίες,

 αναπληρωματική ανάπαυση σε άλλη εργάσιμη ημέρα της επόμενης εβδομάδας.

• Η εν λόγω απασχόληση θεωρείται τροποποίηση του ωραρίου εργασίας και πρέπει να δηλώνεται στο πληροφοριακό σύστημα ΕΡΓΑΝΗ προ της ανάληψης υπηρεσίας εκ μέρους του εργαζόμενου (ΔΗΛΩΣΗ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΧΡΟΝΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ).

Η αμοιβή της 6ης ημέρας εργασίας ρυθμίστηκε νομοθετικά για πρώτη φορά με το άρθρο 8 του Ν. 3846/2010 και έκτοτε για την απασχόλησή του κατά την 6η ημέρα, ο εργαζόμενος αμείβεται με το καταβαλλόμενο ημερομίσθιο προσαυξημένο κατά 30%, χωρίς όμως να δικαιούται αναπληρωματική εβδομαδιαία ανάπαυση.

Περιπτώσεις που επιτρέπεται η εργασία της 6ης ημέρας επί υποχρεωτικού πενθημέρου.

Το θέμα έχει απασχολήσει και τους κοινωνικούς εταίρους και, η εξαήμερη απασχόληση προβλέπεται κυρίως σε κλαδικές συμβάσεις, όπως στον κλάδο του επισιτισμού και του τουρισμού.

Συγκεκριμένα σ΄ αυτές τις περιπτώσεις προβλέπεται ότι εάν οι μισθωτοί στον επισιτισμό εργαστούν σε ημέρες ανάπαυσής τους, λαμβάνουν πρόσθετη αμοιβή και συγκεκριμένα αποζημίωση ίση με ένα ημερομίσθιο για κάθε ημέρα ανάπαυσης που εργάστηκαν, το οποίο θα καταβάλλεται προσαυξημένο κατά 75% εφόσον η απασχόληση σε ημέρα ανάπαυσης λάβει χώρα καθ’ ημέραν Κυριακή ή σε ημέρα θεσμοθετημένης από την εργατική νομοθεσία αργίας.

Ο Παλαιολόγος Ι. Λιάζος είναι Οικονομολόγος – Σύμβουλος Εργασιακών & Ασφαλιστικών