Η σκουριά της ανάπτυξης

Τα έργα για την Ολυμπιάδα του 2004 αποτέλεσαν ίσως την συγκεφαλαίωση μιας ολόκληρης ιστορικής περιόδου για τη χώρα μας. Αυτής που σφραγίστηκε από την εμπέδωση της ευρωπαϊκής προοπτικής, με αποκορύφωμα την ένταξη στην Ευρωζώνη, τους σχετικά υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης με «ατμομηχανή» τα μεγάλα έργα, αρκετά εκ των οποίων είχαν ακριβώς ως ορόσημο τους Ολυμπιακούς Αγώνες, τις μεγάλες αλλαγές σε κοινωνικό, οικονομικό και θεσμικό επίπεδο που περιγράφηκαν ως «εκσυγχρονισμός», συχνά με έντονα νεοφιλελεύθερο χαρακτήρα, τoν διάχυτο καταναλωτικό ευδαιμονισμό αντί της παραδοσιακής αποταμίευσης.

Ήταν συνάμα μια περίοδος αύξησης και τελικά διόγκωσης του δημόσιου χρέους, υπερεκμετάλλευσης της φτηνής μεταναστευτικής εργασίας που άρχισε να φτάνει στη χώρα από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, διασπάθισης συχνά της μεγάλης δημόσιας και ευρωπαϊκής δαπάνης σε ατέρμονες κύκλους υπερκοστολόγησης.

Η κατάρρευση αυτού του μοντέλου ανάπτυξης, ύστερα από μια περίοδο συνειδητής και συστηματικής εθελοτυφλίας απέναντι στα προβλήματά του (μέρος των οποίων αποτυπώθηκε στην «φούσκα» του Χρηματιστηρίου), συμπεριλαμβανομένης μιας ψευδαίσθησης θωράκισης απέναντι στα σημάδια μιας επερχόμενης παγκόσμιας κρίσης, ήρθε με τρόπο εξαιρετικά οδυνηρό, οδηγώντας σε μια πρωτοφανή οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση από την αρχή της δεκαετίας του 2010.

Μιας κρίσης όπου τα μεγαλύτερα θύματα ήταν αυτά που σε τελική ανάλυση ήταν και τα λιγότερο ωφελημένα όλη την προηγούμενη περίοδο: τα μισθωτά στρώματα που υπέστησαν το διπλό κόστος της συρρίκνωσης εισοδημάτων και της υψηλής ανεργίας.

Σε αυτό το ιστορικό φόντο, οι εμφανείς σκουριές και τα όχι εμφανή –αλλά όχι γι’ αυτό λιγότερο πραγματικά– προβλήματα στατικότητας στα στέγαστρα Καλατράβα στο ΟΑΚΑ, λειτουργούν ως ισχυρά σύμβολα μιας Ελλάδας που πίστεψε ότι ήταν πιο εκσυγχρονισμένη και πιο δυνατή από αυτό που πραγματικά ήταν, που σπατάλησε δημιουργικές δυνάμεις και που τελικά υποθήκευσε πλευρές του μέλλοντός της. Κινδυνεύουν, όμως, να λειτουργήσουν και ως μαθήματα που δεν πήραμε, ιδίως σε μια περίοδο πλανητικής κρίσης αυτού που συνηθίσαμε να αποκαλούμε ανάπτυξη.