Γερμανία: Ποιος είναι ο «σκιώδης» Γερμανός οικονομολόγος πίσω από το «φρένο» χρέους της χώρας

Έχει μια ευγενική φωνή, μια απαλή χειραψία, ένα ευγενικό χαμόγελο. Ένα σκουλαρίκι λαμπυρίζει στο αριστερό του αυτί. Στο γραφείο του στο Ινστιτούτο Walter Eucken, μια οικονομική δεξαμενή σκέψης στην πόλη Φράιμπουργκ της Δυτικής Γερμανίας, στοίβες από χειρόγραφα και μελέτες καλύπτουν το μισό δωμάτιο- τα ράφια με τα βιβλία φτάνουν μέχρι το ταβάνι, ένα λιτό γραφείο βρίσκεται δίπλα στο παράθυρο, σύμφωνα με δημοσίευμα του Bloomberg.

Αλλά τα φαινόμενα μπορεί να απατούν. Ο Φελντ είναι ένας από τους κορυφαίους υποστηρικτές μιας -ιδίως- γερμανικής κατεύθυνσης της οικονομικής επιστήμης που αντιτίθεται σθεναρά στο δημόσιο χρέος.

Γερμανία: Ρεκόρ δεκαετίας στις πτωχεύσεις

Από τις θέσεις του στο Φράιμπουργκ και το Βερολίνο, όπου υπηρετεί ως σύμβουλος του υπουργού Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ, ο Φελντ έχει συμβάλει στη διαμόρφωση των αμφιλεγόμενων δημοσιονομικών πολιτικών που έχουν παρακωλύσει τη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης καθώς παλεύει με τη στασιμότητα και έχουν εμποδίσει τις εκκλήσεις εταίρων όπως η Γαλλία και η Εσθονία για περισσότερες κοινές ευρωπαϊκές εκδόσεις χρέους για τη χρηματοδότηση μιας επείγουσας αύξησης των αμυντικών δαπανών.

«Αν το αίτημα για σταθερά δημόσια οικονομικά θεωρείται ριζοσπαστικό στις μέρες μας, τότε έχουμε σοβαρό πρόβλημα», λέει ο Φελντ για τους επικριτές του.

Ο οικονομολόγος αισθάνεται δικαιωμένος από το μετεκλογικό χάος στη γειτονική Γαλλία, όπου οι ανησυχίες για την εκτίναξη των κρατικών δαπανών ώθησαν τις αγορές να αυξήσουν το ασφάλιστρο κινδύνου που απαιτούν για την κατοχή κρατικών ομολόγων.

«Ήταν καθησυχαστικό να βλέπουμε την εξάπλωση, είναι σημαντικό οι χρηματοπιστωτικές αγορές να έχουν πειθαρχικό χαρακτήρα. Εξασφαλίζει ότι οι πολιτικοί σκέφτονται προσεκτικά τι είναι δημοσιονομικά δυνατό», λέει ο Φελντ, προσθέτοντας ότι μια νέα κρίση του ευρώ δεν μπορεί να αποκλειστεί ακόμη.

Υπαρξιακό ζήτημα

Το χρέος έχει γίνει υπαρξιακό ζήτημα στην Ευρώπη. Μετά τον αχαλίνωτο δανεισμό κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι επενδυτές και οι αξιωματούχοι αρχίζουν να εστιάζουν και πάλι στα δημόσια οικονομικά, και όχι μόνο σε υπερχρεωμένες χώρες όπως η Γαλλία, η οποία βρίσκεται αντιμέτωπη με την παρακολούθηση βάσει των δημοσιονομικών κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα πάντα με το δημοσίευμα του Bloomberg>

Ενώ ο σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος Όλαφ Σολτς και ο υπουργός Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ, ηγέτης των Πρασίνων, αγωνίστηκαν για να δώσουν ώθηση στη γερμανική οικονομία μέσω περισσότερων δημόσιων δαπανών, ο Λίντνερ, του οποίου οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες είναι το μικρότερο κόμμα σε αυτόν τον πολυδιασπασμένο συνασπισμό, εμπόδισε την πορεία τους.

Μετά από πολύμηνες διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό του επόμενου έτους, ο Λίντνερ -με τη βοήθεια του προστατευόμενου του Φελντ, υφυπουργού στο υπουργείο- προώθησε τελικά περικοπές σε όλα τα υπουργεία εκτός από την άμυνα.

Για τον Φελντ, αυτό δείχνει ότι είναι δυνατόν να τεθούν όρια στις δαπάνες, αν χρειαστεί. Παρά τις έντονες πιέσεις των εταίρων του συνασπισμού, οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες κατάφεραν να τηρήσουν το λεγόμενο «φρένο χρέους» της Γερμανίας.

Αυτός ο αμφιλεγόμενος μηχανισμός, που είναι εγγεγραμμένος στο γερμανικό Σύνταγμα, περιορίζει τον καθαρό νέο δανεισμό της κυβέρνησης στο 0,35% του ετήσιου ΑΕΠ της χώρας.

Ξεπερασμένο μέτρο

Υιοθετήθηκε μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2009 και τέθηκε σε ισχύ το 2011, ωστόσο πολλοί οικονομολόγοι θεωρούν πλέον το «φρένο» ξεπερασμένο. Η Γερμανία πρέπει να αναβαθμίσει τους ετοιμόρροπους σιδηροδρόμους και δρόμους της, να εγκαταλείψει τα ορυκτά καύσιμα, να ανασυγκροτήσει τον στρατό της για να αποκρούσει μια εμπόλεμη Ρωσία και να σπάσει την εξάρτησή της από την Κίνα. Ο Φελντ είναι ένας από τους λίγους οικονομολόγους που επιμένει ότι όλα αυτά είναι δυνατά με το «φρένο» χρέους σε ισχύ.

Τα σχετικά χαμηλά επίπεδα χρέους του Βερολίνου έχουν εξάλλου ωθήσει τους επικριτές του Φελντ να υποστηρίξουν ότι η Γερμανία θα μπορούσε εύκολα να αντιμετωπίσει όλες αυτές τις προκλήσεις χωρίς να αποσταθεροποιήσει τίποτα. Συμπεριλαμβανομένων των κεφαλαίων εκτός προϋπολογισμού, τα οποία δεν εμπίπτουν στην πολιτική του ορίου χρέους, η Γερμανία αναμένεται να έχει φέτος συνολικό χρέος 64% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της – πολύ κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ, ο οποίος είναι περίπου 82%- η Γαλλία βρίσκεται στο 110%- οι ΗΠΑ περίπου στο 100%.

Ο Φελντ, του οποίου η πρώτη δουλειά ήταν νοσηλευτής σε ψυχιατρικό ίδρυμα, έχει μια ξεχωριστή άποψη για την κατάσταση. Πιστεύει ότι οι ευρωπαϊκές χώρες δεν έχουν υπό έλεγχο τα οικονομικά τους, γεγονός που αποτελεί κίνδυνο για τη Γερμανία ως «εγγυητή» του ισολογισμού της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του προϋπολογισμού της ΕΕ.

Οπαδός του “ordoliberalism”

Εάν οι χρηματοπιστωτικές αγορές χάσουν την εμπιστοσύνη τους σε ένα μέλος της Ευρωζώνης, αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα καθοδικό σπιράλ. Η Γαλλία και η Ιταλία είναι πολύ μεγάλες για να διασωθούν από τη Γερμανία, λέει ο Φελντ, και δεν μπορεί κανείς να περιμένει ότι η ΕΚΤ θα σπεύσει να τις σώσει.

«Η επόμενη παγκόσμια οικονομική κρίση μπορεί να ξεκινήσει από τις αγορές ομολόγων», προειδοποιεί.

Γιος τραπεζικού υπαλλήλου που κάποτε ειδικευόταν στις πτωχεύσεις, ο Φελντ άρχισε να εκτιμά το «φρένο του χρέους» περίπου στην αλλαγή της χιλιετίας, όταν έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σεν Γκάλεν. Η Ελβετία εφάρμοσε όρια χρέους πολύ πριν από τη Γερμανία, και η ιδέα να τεθούν φραγμοί στις κρατικές δαπάνες του άρεσε.

Επιστρέφοντας στην πατρίδα του, ο Φελντ προσχώρησε στην πρωτοπορία των Γερμανών οικονομολόγων που ασκούσαν πιέσεις για ένα «φρένο χρέους» και έγινε ηχηρός υποστηρικτής του “ordoliberalism”, ενός παρακλαδιού του νεοφιλελευθερισμού με έδρα το Φράιμπουργκ που προσπαθεί να κρατήσει τις ιδιοτροπίες της πολιτικής υπό έλεγχο και να εξισορροπήσει τους καπιταλιστικούς με τους κοινωνικούς στόχους.

«Καιροσκόπος και αδίστακτος»… – Τι απαντά ο Φλεντ

Ο Φελντ δεν είναι επίσημα μέλος των Φιλελευθέρων Δημοκρατών, αλλά τα αποτυπώματά του βρίσκονται παντού στις πολιτικές του κόμματος. Βρίσκεται σε «τακτική επαφή» με τον Λίντνερ και κατέχει έναν μοναδικό συμβουλευτικό ρόλο στο ισχυρότερο υπουργείο της Γερμανίας. Ο υπουργός Οικονομικών έχει επιστρατεύσει τη φιλοσοφία του Φελντ, η οποία είναι προσανατολισμένη στην αγορά, για να αντιταχθεί σε επιδοτήσεις δισεκατομμυρίων για προβληματικές επιχειρήσεις, να υποστηρίξει ένα βέτο σε μια πρόταση της ΕΕ για τη σταδιακή κατάργηση των κινητήρων εσωτερικής καύσης, να αποδυναμώσει το νόμο της ΕΕ για την εφοδιαστική αλυσίδα και να περικόψει τα επιδόματα ανεργίας.

Μια έκθεση του υπουργείου νωρίτερα φέτος χρησιμοποίησε επίσης μια από τις μελέτες του Φελντ για να υποστηρίξει ότι το όριο δαπανών της Γερμανίας δεν είχε καμία επίπτωση στην επενδυτική δραστηριότητα της χώρας.

Ο οικονομολόγος Lars Feld

«Ο Λαρς Φελντ είναι ο σωστός άνθρωπος στη σωστή θέση», δήλωσε ο οικονομολόγος Χανς-Βέρνερ Σιν, ο οποίος έγινε διεθνώς γνωστός στις αρχές της δεκαετίας του 2010 πιέζοντας επιθετικά για μέτρα λιτότητας κατά της Ελλάδας.

Εντός του υπουργείου Οικονομικών, δήλωσε άτομο που γνωρίζει τις εσωτερικές του λειτουργίες και την οικονομική σκηνή στη Γερμανία, το οποίο ζήτησε να διατηρήσει την ανωνυμία του για επαγγελματικούς λόγους, η επιρροή του Φελντ δεν μπορεί να υπερεκτιμηθεί. Είναι περισσότερο πολιτικός παρά οικονομολόγος, πρόσθεσε το ίδιος άτομο, χαρακτηρίζοντάς τον ως καιροσκόπο και μερικές φορές αδίστακτο.

Μόλις το άκουσε αυτό, ο Φελντ μετακινείται στην καρέκλα του, προσπαθώντας να συγκρατήσει τον θυμό του. «Οι άνθρωποι λένε τέτοια πράγματα για να με απαξιώσουν», απαντά, απορρίπτοντας την κριτική.

Χρειάζονται αλλαγές

Παρόλο που η πλειοψηφία των Γερμανών θέλει να αφήσει το φρένο χρέους ως έχει, σύμφωνα με δημοσκόπηση ενός δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα, αυτό μπορεί να μην είναι αρκετό για να κρατήσει το κόμμα του Λίντνερ στην εξουσία. Το μεγαλύτερο μέρος του πολιτικού κατεστημένου της Γερμανίας και οι οικονομολόγοι συμφωνούν ότι προκειμένου η κυβέρνηση -ή οποιαδήποτε μελλοντική κυβέρνηση- να καταστήσει τη Γερμανία πιο ανταγωνιστική, η πολιτική αυτή πρέπει να αναμορφωθεί.

Αυτό είναι απίθανο να συμβεί υπό τον σημερινό συνασπισμό, και δεν είναι σαφές αν οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες θα συμμετάσχουν στον επόμενο συνασπισμό. Με το κόμμα να αγωνίζεται να παραμείνει πάνω από το όριο του 5% που απαιτείται για την είσοδο στο κοινοβούλιο, ποντάρει τώρα στην ικανότητά του να πει στους ψηφοφόρους ότι έμεινε πιστό στις βασικές του αρχές και αντιστάθηκε στην πίεση να σπαταλήσει τα χρήματα των φορολογουμένων. Το αν αυτή είναι μια στρατηγική που θα κερδίσει ψήφους, μένει να το δούμε.

Και πώς θα αισθανόταν ο Φελντ που δεν θα μπορούσε πλέον να τηλεφωνεί απλώς στο Υπουργείο Οικονομικών; Να επιστρέψει στην ιδιότητα του μελετητή, αφού υπήρξε ένας από τους πιο αθόρυβα επιδραστικούς οικονομολόγους στη γερμανική πολιτική; Είναι απλό, απαντά ο Φελντ. Δεν είναι δεμένος με κόμματα. «Αν κάποιος μου το ζητήσει, θα υπηρετήσω την πατρίδα μου», λέει χαμογελώντας στο Bloomberg.