Σε πλήρη κατάρρευση οδηγήθηκαν από το 2012, και παραμένουν έως σήμερα, οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Μόλις το 28% των εργαζομένων καλύπτεται από κάποια σύμβαση, όταν το 2010 καλύπτονταν το 100% των εργαζομένων.
Ενδεικτικό της ένδειας που επικρατεί στον τομέα των συλλογικών συμβάσεων είναι το γεγονός ότι κατά το 2024 υπογράφηκαν μόλις 18 κλαδικές συμβάσεις, ενώ συνολικά βρίσκονταν σε ισχύ 47 που κάλυπταν 711.500 εργαζομένους.
Ωστόσο μόνο 7 από αυτές έχουν κηρυχθεί υποχρεωτικά εκτελεστές, δηλαδή εφαρμόζονται στο σύνολο των εργαζομένων του κλάδου. Ως εκ τούτου, το πραγματικό ποσοστό κάλυψης είναι ακόμη χαμηλότερο και υπολογίζεται στο 20% περίπου. Με δεδομένη αυτή την εικόνα, πολλοί εκτιμούν ότι η επίτευξη του κυβερνητικού στόχου για διαμόρφωση του μέσου μισθού στα 1.500 ευρώ το 2027 είναι σχεδόν αδύνατη.
Ενδεικτικό της ένδειας που επικρατεί στον τομέα των συλλογικών συμβάσεων είναι το γεγονός ότι κατά το 2024 υπογράφηκαν μόλις 18 κλαδικές συμβάσεις
Η επαναφορά
Το γεγονός αυτό καθιστά απολύτως αναγκαία για τον θεσμό των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων την επιστροφή στην προ της οικονομικής κρίσης κατάσταση, κάτι που αποτελεί και το πάγιο αίτημα των συνδικαλιστικών οργανώσεων.
Ηδη η επιτροπή που έχει ήδη θεσπιστεί από το υπουργείο Εργασίας βρίσκεται σε συνεχή συνεδρίαση προκειμένου μέχρι το τέλος του έτους να διαμορφώσει τον οδικό χάρτη για τα μέτρα που θα ληφθούν ώστε να ενισχυθούν οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας.
Μέχρι στιγμής στην επιτροπή διαφαίνονται συγκλίσεις σε τρία ζητήματα που αφορούν το ποσοστό εκπροσώπησης των εργοδοτικών οργανώσεων ως προϋπόθεση επέκτασης της σύμβασης και τον τρόπο λειτουργίας του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ). Αντιθέτως, σημαντικές είναι οι αποκλίσεις που καταγράφονται στα θέματα που θέτει η εργατική πλευρά και αφορούν τη μετενέργεια, την επεκτασιμότητα, τη συρροή και την καθολικότητα των συμβάσεων.
Την πλήρη καταβαράθρωση των κλαδικών συμβάσεων εργασίας την τελευταία δεκαπενταετία καταγράφει η ετήσια έκθεση του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ για την οικονομία και την απασχόληση του 2025.
Η έκθεση σημειώνει ότι στην Ελλάδα ο θεσμός των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων παραμένει αποδυναμωμένος, με μικρό αριθμό συλλογικών συμβάσεων.
Αυτό διαρκεί περισσότερο από μία δεκαετία, ξεκινώντας από το έτος 2010, δηλαδή πριν από την οικονομική κρίση, όταν η κάλυψη των εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις (ΣΣΕ) προσέγγιζε το 100% σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ. Παρατηρώντας την ετήσια διαχρονική εξέλιξη των ΣΣΕ από το 2010 έως και το 2024 διαπιστώνεται ότι για περισσότερο από μία δεκαετία ο θεσμός των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων παραμένει αποδυναμωμένος, με μικρό αριθμό ΣΣΕ.
Οι κυρώσεις
Ειδικότερα, κατά το 2024 υπογράφηκαν και κυρώθηκαν από το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης 18 ΣΣΕ κλαδικού ή ομοιοεπαγγελματικού, εθνικού ή τοπικού χαρακτήρα. Εξ αυτών οι 9 είναι εθνικές κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές ΣΣΕ και οι 9 είναι τοπικές κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές ΣΣΕ. Για το 2024 έχει υπογραφεί και η Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (ΕΓΣΣΕ) μεταξύ των εθνικών κοινωνικών εταίρων, καθώς και 238 επιχειρησιακές ΣΣΕ.
Η συντριπτική πλειονότητα των επιχειρησιακών ΣΣΕ του 2024, δηλαδή 156 επιχειρησιακές συμβάσεις (ποσοστό 66%), οι οποίες δυνητικά καλύπτουν 110.747 μισθωτούς εργαζομένους, διατηρούν αμετάβλητες τις αποδοχές και οι υπόλοιπες 82 επιχειρησιακές συμβάσεις (ποσοστό 34%) προβλέπουν μισθολογικές αυξήσεις και αφορούν 57.414 εργαζομένους.
Σε κλαδικό και ομοιοεπαγγελματικό επίπεδο, κατά τη διάρκεια του 2024 θα πρέπει να σημειωθεί ότι ήταν σε ισχύ συνολικά 43 ΣΣΕ. Δηλαδή, εκτός από τις 18 νέες κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές ΣΣΕ που υπογράφηκαν το 2024, βρίσκονταν σε ισχύ επιπλέον 25 συλλογικές συμβάσεις παρελθόντων ετών.
Η κάλυψη
Οι 47 κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές ΣΣΕ που βρίσκονται σε ισχύ εκτιμάται ότι καλύπτουν δυνητικά περίπου 711.500 εργαζομένους, δηλαδή περίπου το 28% του συνόλου των μισθωτών εργαζομένων (2.519.726 άτομα).
Το πραγματικό ποσοστό κάλυψης των εργαζομένων από κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές ΣΣΕ μειώνεται ακόμα περισσότερο εάν ληφθεί υπ’ όψιν ότι από το σύνολο των 47 ΣΣΕ μόνο 7 συλλογικές συμβάσεις έχουν κηρυχθεί γενικά υποχρεωτικές, δηλαδή υποχρεωτικά εφαρμοστέες σε όλους τους εργαζομένους από το σύνολο των επιχειρήσεων του κλάδου ή του επαγγέλματος. Οι ΣΣΕ αυτές αφορούν ξενοδοχεία, τουριστικά και επισιτιστικά καταστήματα, ιδιωτική ασφάλιση και πληρώματα πλοίων (ναυτικά επαγγέλματα) και καλύπτουν περίπου 502.630 εργαζομένους (20% του συνόλου των μισθωτών εργαζομένων).
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ (ΟΤ) – ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
