Η τηλεοπτική σειρά Maid προκάλεσε μεγάλη εντύπωση. Άλλωστε, είναι πολύ καλογυρισμένη, με εξαιρετικές ερμηνείες και μία επίμονη αποτύπωση μιας κοινωνικής συνθήκης που σφραγίζεται από τη φτώχεια και την ακραία επισφάλεια. Ένα είδος κοινωνικού ρεαλισμού, αρκετά ασυνήθιστου για μια αμερικανική βιομηχανία του θεάματος συνήθως επικεντρωμένη σε μια αρκετά πιο «φαντασιακή» μεταγραφή της πραγματικότητας.
Η υπόθεση της σειράς είναι χαρακτηριστική: μια νεαρή μητέρα προσπαθεί να ξεφύγει από μια κακοποιητική σχέση, αντιμετωπίζει τον γραφειοκρατικό παραλογισμό των όποιων συστημάτων πρόνοιας υπάρχουν και καταλήγει να εργάζεται ως οικιακή καθαρίστρια. Η σειρά αποτυπώνει με ξεχωριστή ευαισθησία αυτή τη διαδρομή, που εμπλέκεται με άλλες παράλληλες ιστορίες κακοποίησης, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα την εξαιρετικά δύσκολη πραγματικότητα που συναντούν όσες βρίσκονται αντιμέτωπες με αυτό το «κατώτερο» αλλά και πολύ αναπτυγμένο τμήμα της αγοράς εργασίας.
Τα όρια μιας οπτικής
Ωστόσο, την ίδια στιγμή, όπως εύστοχα παρατηρεί η Σόφι Λιούις, σε πρόσφατο άρθρο της στην εξαιρετική ιστοσελίδα Boston Review (bostonreview.net), η σειρά, όπως και το βιβλίο πάνω στο οποίο στηρίζεται (Maid: Hard Work, Low Pay and Mother’s Will to Survive γραμμένο από την Στέφανι Λαντ, η οποία περιγράφει σε αυτό τη δική της εμπειρία), δεν πηγαίνει πέρα από την αντίληψη ότι αυτό που χρειάζεται σε περιπτώσεις όπως της ηρωίδας είναι να υπάρξουν οι κρίσιμες ευκαιρίες που θα της επιτρέψουν να ξεφύγει από τον φαύλο κύκλο της ανέχειας.
Αντίθετα, η Λιούις υπενθυμίζει μια συγκεκριμένη ριζοσπαστική φεμινιστική παράδοση, συνδεδεμένη με ονόματα όπως η Σέλμα Τζέιμς, η Σίλβια Φεντερίτσι και η Μαριαρόζα Ντάλα Κόσtα που προβάλλοντας το αίτημα «μισθός για την οικιακή εργασία», υπογράμμιζαν ότι αυτό που συνήθως περιγράφουμε ως φροντίδα ή ακόμη και «αγάπη» είναι μια μορφή απλήρωτης εργασίας. Αυτό σημαίνει ότι και η οικιακή εργασία που προσφέρουν οι καθαρίστριες όπως η ηρωίδα στη σειρά, αντίστοιχα είναι μια μορφή εργασίας που υπόκειται σε μια εκμεταλλευτική συνθήκη και δεν είναι κάποια μορφή «φροντίδας».
Η φτώχεια ως συνθήκη εκμετάλλευσης
Θεωρώ ότι η παρατήρηση αυτή έχει ευρύτερη σημασία. Από τη μια, μας υπενθυμίζει ότι αυτό που συχνά συζητάμε ως φτώχεια ή ως κοινωνική περιθωριοποίηση δεν αναφέρεται απλώς στο ότι κάποιες ή κάποιοι αποτυγχάνουν να κάνουν κάτι καλύτερο (ή δεν τους προσφέρεται η δυνατότητα και η «ευκαιρία»), αλλά συνιστά μια συνθήκη εκμετάλλευσης που με τη σειρά επιτρέπει τη μείωση του κόστους κοινωνικής αναπαραγωγής. Από την άλλη, ότι αυτό συχνά επικαθορίζεται από τον τρόπο που όλα αυτά συνδέονται με έμφυλους ρόλους.
Αυτή η διάσταση μας επιτρέπει να στοχαστούμε καλύτερα τα προβλήματα που συνήθως αποκαλούμε φτώχεια ή κοινωνική περιθωριοποίηση, καθώς στην πραγματικότητα εκπροσωπούν μια πιο «συστημική» διάσταση των σύγχρονων κοινωνικών. Είτε μιλάμε για την αναπαραγωγή της εργασιακής δύναμης, είτε ακόμη για την ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που καλύπτουν τα κενά ενός κοινωνικού κράτους που ποτέ δεν ήταν «καθολικό» και τώρα βρίσκεται σε διαρκή υποχώρηση, αυτού του είδους η κακοπληρωμένη, εξαιρετικά επισφαλής, και σε πολύ αντίξοες συνθήκες γυναικεία εργασία γίνεται παράμετρος της μείωσης του συνολικού κόστους αναπαραγωγής, προληπτική αντιμετώπιση τυχόν αύξησης των κοινωνικών εισφορών σε βάρος της εργοδοσίας αλλά και καθεαυτή πεδίο επένδυσης, από μικρές επιχειρήσεις (όπως αυτή που απασχολεί την ηρωίδα στη σειρά) έως τις πολυεθνικές του κλάδου της καθαριότητας.
Πέραν των ευκαιριών
Αυτό με τη σειρά του υποδηλώνει ότι η έξοδος από αυτή τη συνθήκη δεν είναι απλώς μια υπόθεση «ευκαιριών» που θα επιτρέψουν σε γυναίκες όπως η ηρωίδα να ξεφύγουν από μια συνθήκη ανέχειας, αλλά πολύ περισσότερο μια συνολικότερη αναμέτρηση με τους όρους που διαμορφώνεται η σύγχρονη εκμεταλλευτική συνθήκη, αλλά και η διεκδίκηση μιας άλλης αντιμετώπισης των εργασιακών απαιτήσεων της κοινωνικής αναπαραγωγής, εντός και εκτός νοικοκυριού, με όρους που να αποφεύγουν τόσο την απλήρωτη «οικιακή εργασία» όσο και την υποκατάστασή της από μορφές επισφαλούς και κακοπληρωμένης «φροντίδας».
Όμως, αυτό θα σήμαινε και την αμφισβήτηση ενός ολόκληρου «καθεστώτος συσσώρευσης» που την ίδια ώρα που υμνεί την εξειδικευμένη και υψηλών προσόντων εργασία, την εφευρετικότητα και την καινοτόμα επιχειρηματικότητα, στηρίζεται, παράλληλα, σε ένα ευρύτερο φάσμα από μορφές εργασίας που συμπυκνώνουν την ακραία «ελαστικότητα» με την υπερεκμετάλλευση και τη συνειδητή αξιοποίηση της φτώχειας ως «μείωση του κόστους εργασίας» σε ένα ευρύ φάσμα χώρων από την εστίαση και το εμπόριο έως φυσικά την καθαριότητα κτιρίων και την οικιακή φροντίδα.
Μια τέτοια αμφισβήτηση θα σήμαινε και την προσπάθεια να στοχαστούμε μια διαφορετική κοινωνική οργάνωση που δεν θα περιορίζεται απλώς στην αξιοπρεπή αμοιβή της οικιακής εργασίας, αλλά και θα στοχάζεται την κοινωνική αναπαραγωγή πέραν των έμφυλων ρόλων και πέραν του δίπολου ανάμεσα στην απλήρωτη και την κακοπληρωμένη εργασία.
Όλα αυτά σημαίνουν ότι έχουμε να κάνουμε με ένα ζήτημα που υπερβαίνει την απλή δυνατότητα ευκαιριών, όπως αυτή που προσφέρεται προς το τέλος στην ηρωίδα της σειράς, αλλά πολύ περισσότερο με το ερώτημα εάν θα συνεχίσουμε να αποδεχόμαστε ως φυσιολογική πλευρά της καθημερινότητας αυτού του είδους τη συστημική εκμετάλλευση ή θα τη δούμε ως μια πρόκληση για ουσιώδη κοινωνικό μετασχηματισμό.
Latest News
Στα δικαστήρια η διαμάχη Pfizer-Moderna για τις πατέντες του mRNA
Οι εταιρείες αλληλοκατηγορούνται για κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας
ΕΕ: Χαλαρώνει (αλλά λίγο) η δημοσιονομική πειθαρχία
Νέους κανόνες για το δημόσιο χρέος εγκρίνει το Ευρωκοινοβούλιο - Οι αυστηροί στόχοι παραμένουν, αλλά οι χειρισμοί για την επίτευξή τους προσαρμόζονται στις ανάγκες κάθε χώρας
«Φούσκα» στις μετοχές τεχνολογίας - Τι είπε ο διαχειριστής του κολοσσιαίου νορβηγικού κρατικού ταμείου
Υπάρχει σαφώς αρκετά μεγάλη “φούσκα” στον τομέα της τεχνολογίας, δηλώνει ο CEO της Norges Bank Investment Management που διαχειρίζεται το κρατικό επενδυτικό ταμείο της Νορβηγίας
Η Pespico «διέψευσε» την Wall Street - Το αναπάντεχο rebound στα κέρδη
Η εταιρεία διατήρησε τις προβλέψεις της για το οικονομικό έτος 2024 για οργανική αύξηση των πωλήσεων κατά 4% και την προσδοκία για βασικά κέρδη 8,15 δολάρια ανά μετοχή
«Τετελεσμένο γεγονός» η μείωση των επιτοκίων τον Ιούνιο, λέει ο ντε Γκίντος
Ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ εμφανίζεται αισιόδοξος για την πορεία του πληθωρισμού
Στην... «αγκαλιά» της Τέιλορ Σουίφτ ο πρώην CEO της Gucci
H Golden Goose ετοιμάζεται για εισαγωγή στο Μιλάνο
Στο στόχαστρο των ΗΠΑ τράπεζες της Κίνας που υποστηρίζουν τη Ρωσία
Οι προειδοποιήσεις και οι επερχόμενες συναντήσεις Μπλίνκεν στην Κίνα
Επί ποδός οι πολυεθνικές - Η Ευρώπη κλείνει τα «παραθυράκια» στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας
Οι πολυεθνικές με έδρα την Ευρώπη δεν θα μπορούν πλέον να προσφέρουν επαγγελματικές υπηρεσίες σε ρωσικές θυγατρικές από τον Ιούνιο
Προαγωγή ή αποχώρηση - Πού στοχεύει η McKinsey για τη χρονιά
Οι συμβουλευτικές εταιρείες εντείνουν τις προσπάθειές τους να διώξουν τα άτομα με χαμηλές επιδόσεις ώστε να επανέλθει η ισορροπία στο εσωτερικό τους
Για «λογοκρισία» κατηγορεί τους Αυστραλούς ο Ίλον Μασκ
Πώς απαντά στην απόφαση του δικαστηρίου