Πώς τα «πράσινα μέταλλα» απειλούν την «πράσινη μετάβαση»

«Οι ανάγκες καθαρής ενέργειας μπορεί να προκαλέσουν χρόνια υψηλές τιμές για χαλκό, νικέλιο, κοβάλτιο και λίθιο σε ένα σενάριο καθαρών μηδενικών εκπομπών» γράφουν οι αναλυτές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Lukas Boer, Andrea Pescatori , Martin Stuermer και Nico Valckx σε άρθρο του που δημοσιεύεται στο blog του ΔΝΤ.

Οι συντάκτες του ταμείου, αναφέρουν ότι η ιστορική στροφή του κόσμου προς τον περιορισμό των εκπομπών άνθρακα είναι πιθανό να τονώσει την άνευ προηγουμένου ζήτηση για μερικά από τα πιο κρίσιμα μέταλλα που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή και αποθήκευση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε ένα σενάριο καθαρών μηδενικών εκπομπών έως το 2050.

Σύμφωνα με την αναφορά τους, οι τιμές θα μπορούσαν να φτάσουν σε ιστορικές κορυφές για ένα άνευ προηγουμένου χρονικό διάστημα – και ακόμη και να καθυστερήσουν την ίδια την ενεργειακή μετάβαση.

Μια επακόλουθη άνοδος των τιμών για υλικά όπως το κοβάλτιο και το νικέλιο θα έφερνε περιόδους άνθησης σε ορισμένες οικονομίες που είναι οι μεγαλύτεροι εξαγωγείς – αλλά το αυξανόμενο κόστος θα μπορούσε να διαρκέσει μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας και θα μπορούσε να εκτροχιάσει ή να καθυστερήσει την ίδια την ενεργειακή μετάβαση.

Οι τιμές για τα βιομηχανικά μέταλλα, ένα σημαντικό θεμέλιο για την παγκόσμια οικονομία, έχουν ήδη δει ένα μεγάλο ράλι μετά την πανδημία καθώς οι οικονομίες άνοιξαν ξανά.

Η πιο πρόσφατη έρευνα του ΔΝΤ, που περιλαμβάνεται στο World Economic Outlook του Οκτωβρίου και σε ένα νέο έγγραφο προσωπικού του ΔΝΤ , περιγράφει λεπτομερώς τις πιθανές επιπτώσεις της ενεργειακής μετάβασης στις αγορές μετάλλων και τον οικονομικό αντίκτυπο για τους παραγωγούς και τους εισαγωγείς.

Για παράδειγμα, το λίθιο, που χρησιμοποιείται σε μπαταρίες για ηλεκτρικά οχήματα, θα μπορούσε να αυξηθεί από τ6.000 δολ. ο μετρικός τόνος το 2020 σε περίπου 15.000 δολ. στα τέλη αυτής της δεκαετίας – και να παραμείνει σε υψηλά επίπεδα κατά το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του 2030. Οι τιμές του κοβαλτίου και του νικελίου θα δουν επίσης παρόμοιες αυξήσεις τα επόμενα χρόνια.

Σενάριο καθαρού μηδέν

Οι συντάκτες του άρθρου εξετάζουν συγκεκριμένα τον στόχο του περιορισμού των αυξήσεων της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς Κελσίου, ο οποίος απαιτεί έναν μετασχηματισμό του ενεργειακού συστήματος που θα μπορούσε να αυξήσει σημαντικά τη ζήτηση μετάλλων, καθώς απαιτούν τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών – συμπεριλαμβανομένων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, των ηλεκτρικών οχημάτων, του υδρογόνου και της δέσμευσης άνθρακα περισσότερα μέταλλα από τα αντίστοιχα ορυκτά καύσιμα.

Και εστιάζουν σε τέσσερα σημαντικά μέταλλα μεταξύ αυτών που χρησιμοποιούνται για τη μετάβαση. Είναι ο χαλκός και το νικέλιο, σημαντικά καθιερωμένα μέταλλα που διαπραγματεύονται στα χρηματιστήρια για δεκαετίες, και το λίθιο και το κοβάλτιο, τα οποία διαπραγματεύονται στα χρηματιστήρια μόλις πρόσφατα, αλλά κερδίζουν δημοτικότητα επειδή είναι σημαντικά για την ενεργειακή μετάβαση.

Ο γρήγορος ρυθμός της αλλαγής που απαιτείται για την επίτευξη των κλιματικών στόχων, όπως ο Οδικός Χάρτης Καθαρού Μηδέν Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (IEA) μέχρι το 2050 , συνεπάγεται αύξηση της ζήτησης μετάλλων την επόμενη δεκαετία. Σύμφωνα με το φιλόδοξο σενάριο του οδικού χάρτη, η κατανάλωση λιθίου και κοβαλτίου υπερδιπλασιάζεται για να ικανοποιήσει τις ανάγκες για μπαταρίες και άλλες χρήσεις καθαρής ενέργειας. Η χρήση χαλκού θα διπλασιαζόταν και του νικελίου θα τετραπλασιαζόταν, αν και αυτό περιλαμβάνει την κάλυψη αναγκών που δεν σχετίζονται με την καθαρή ενέργεια.

Τιμές μετάλλων

Ενώ η ζήτηση μετάλλων θα μπορούσε να εκτιναχθεί στα ύψη, η προσφορά συνήθως αντιδρά αργά στα σήματα τιμολόγησης, εν μέρει ανάλογα με την παραγωγή. Ο χαλκός, το νικέλιο και το κοβάλτιο προέρχονται από ορυχεία, τα οποία απαιτούν εντατικές επενδύσεις και χρειάζονται κατά μέσο όρο περισσότερο από μια δεκαετία από την ανακάλυψη έως την παραγωγή σύμφωνα με τον ΔΟΕ . Αντίθετα, το λίθιο εξάγεται συχνά από μεταλλικές πηγές και άλμη μέσω αλμυρού νερού που αντλείται από κάτω από το έδαφος. Αυτό μειώνει τους χρόνους παράδοσης για νέα παραγωγή κατά μέσο όρο σε περίπου πέντε χρόνια. Οι τάσεις της προσφοράς επηρεάζονται επίσης από την καινοτομία της τεχνολογίας εξόρυξης, τη συγκέντρωση της αγοράς και τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς. Ο συνδυασμός της αυξανόμενης ζήτησης και των βραδύτερων αλλαγών της προσφοράς μπορεί να ωθήσει τις τιμές να ανέβουν. Στην πραγματικότητα, αν η εξόρυξη έπρεπε να ικανοποιήσει την κατανάλωση σύμφωνα με το σενάριο καθαρού μηδέν του IEA, η πρόσφατη ανάλυση του ΔΝΤ δείχνει ότι οι τιμές θα μπορούσαν να φτάσουν σε ιστορικές κορυφές για ένα άνευ προηγουμένου χρονικό διάστημα – και αυτό το υψηλότερο κόστος θα μπορούσε ακόμη και να καθυστερήσει την ίδια την ενεργειακή μετάβαση.

Συγκεκριμένα, οι τιμές του κοβαλτίου, του λιθίου και του νικελίου θα αυξηθούν αρκετές εκατοντάδες τοις εκατό από τα επίπεδα του 2020 και θα κορυφωθούν γύρω στο 2030.

Ωστόσο, ο χαλκός είναι λιγότερο εμπόδιο, καθώς οι αυξήσεις της ζήτησης του δεν είναι τόσο απότομες. Οι συντάκτες του ΔΝΤ εκτιμούν ότι οι τιμές θα κορυφωθούν όπως το 2011, αν και θα είναι αυξημένες για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Σύμφωνα με ένα σενάριο καθαρών μηδενικών εκπομπών, η ραγδαία αύξηση της ζήτησης μόνο για τα τέσσερα ενεργειακά μέταλλα μετάβασης θα εξαπλάσιαζε την αξία παραγωγής τους στα 12,9 τρισεκατομμύρια δολάρια σε διάστημα δύο δεκαετιών. Αυτό θα μπορούσε να συναγωνιστεί τη χονδρικά εκτιμώμενη αξία της παραγωγής πετρελαίου σε ένα σενάριο καθαρού μηδενισμού κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Τα τέσσερα μέταλλα θα μπορούσαν να επηρεάσουν την οικονομία μέσω του πληθωρισμού, του εμπορίου και της παραγωγής και προσφέρουν σημαντικά απροσδόκητα κέρδη στους παραγωγούς εμπορευμάτων.

Η συγκεντρωμένη προσφορά μετάλλων υποδηλώνει ότι ορισμένοι κορυφαίοι παραγωγοί ενδέχεται να ωφεληθούν. Συνήθως, οι χώρες με τη μεγαλύτερη παραγωγή έχουν τα μεγαλύτερα αποθέματα και πιθανότατα θα είναι σημαντικοί υποψήφιοι παραγωγοί. Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, για παράδειγμα, αντιπροσωπεύει περίπου το 70 τοις εκατό της παγκόσμιας παραγωγής κοβαλτίου και το ήμισυ των αποθεμάτων.

Άλλοι που ξεχωρίζουν περιλαμβάνουν την Αυστραλία, για το λίθιο, το κοβάλτιο και το νικέλιο, τη Χιλή, για χαλκό και λίθιο μαζί με το Περού, τη Ρωσία, την Ινδονησία και τη Νότια Αφρική.
Μια μακροχρόνια έκρηξη στις τιμές των μετάλλων θα μπορούσε επίσης να αποφέρει σημαντικά οικονομικά οφέλη, ειδικά για τους μεγάλους εξαγωγείς. Στην πραγματικότητα, εκτιμάται ότι μια

επίμονη άνοδος 10 τοις εκατό του δείκτη τιμών μετάλλων του ΔΝΤ προσθέτει επιπλέον δύο τρίτα της ποσοστιαίας μονάδας στον ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης που βιώνουν οι χώρες εξαγωγής μετάλλων σε σχέση με αυτές που εισάγουν.

Οι εξαγωγείς θα έβλεπαν επίσης παρόμοιο μέγεθος βελτίωσης των δημοσιονομικών ισοζυγίων από δικαιώματα εκμετάλλευσης ή φορολογικά έσοδα.

Επιπτώσεις της πολιτικής

Η υψηλή αβεβαιότητα γύρω από τα σενάρια ζήτησης είναι μια σημαντική προειδοποίηση. Η τεχνολογική αλλαγή είναι δύσκολο να προβλεφθεί και η ταχύτητα και η κατεύθυνση της ενεργειακής μετάβασης εξαρτάται από την εξέλιξη των πολιτικών αποφάσεων. Αυτή η ασάφεια είναι επιζήμια, διότι μπορεί να εμποδίσει τις επενδύσεις εξόρυξης και να αυξήσει τις πιθανότητες οι υψηλές τιμές μετάλλων να εκτροχιάσουν ή να καθυστερήσουν την ενεργειακή μετάβαση.