Πράσινη ανάπτυξη – Πώς τα χρέη της πανδημίας μπορεί να εκτροχιάσουν τους στόχους για την κλιματική αλλαγή

Η αθρόα αύξηση των δαπανών και τα κυβερνητικά πακέτα στήριξης έπαιξαν καθοριστικό ρόλο, ώστε η παγκόσμια οικονομία, τόσο σε επίπεδο νοικοκυριών όσο και επιχειρήσεων, να μπορέσει να αντεπεξέλθει στην κρίση που πυροδότησε η πανδημία. Όμως, οδήγησε στην εκτόξευση των χρεών συνολικά από κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και νοικοκυριά σχεδόν στα 300 τρισ. δολάρια, γεγονός που –όπως εξηγεί σε ανάλυση του το πρακτορείο Reuters- έχει αφήσει ευάλωτα τα δημοσιονομικά στοιχεία πολλών κυβερνήσεων και μπορεί τελικά να λειτουργήσει ανασχετικά στις προσπάθειες για την αντιμετώπιση σημαντικών προκλήσεων όπως η κλιματική αλλαγή και η γήρανση του πληθυσμού.

Καθώς πλούσιες αλλά και φτωχότερες χώρες προσπαθούν να θέσουν υπό έλεγχο τα λαβωμένα οικονομικά τους, ο υψηλός πληθωρισμός ωθεί τις κεντρικές τράπεζες προς την κατεύθυνση της σύσφιξης της νομισματικής πολιτικής και της αύξησης των επιτοκίων, γεγονός που θα δυσκολέψει ακόμη περισσότερο τις χώρες που είναι ήδη πιο… στριμωγμένες.

Πού θα βρεθούν τα λεφτά; 

Η πρόσφατη κλιματική σύνοδος COP26 της Γλασκόβης έθεσε μια σειρά στόχων για τη μείωση των ρύπων και την πάταξη του φαινομένου του θερμοκηπίου, όμως άφησε αναπάντητα σοβαρά ερωτηματικά που έχουν να κάνουν με τις χρηματοδοτήσεις της πράσινης ανάπτυξης.

«Μεσοπρόθεσμα, το βασικό θέμα έχει να κάνει με την αναζήτηση των πηγών για τη χρηματοδότηση των κλιματικών στόχων και οι περισσότερες χώρες είναι πολύ πίσω σε αυτό» επισημαίνει ο Εμρέ Τιφτίκ του Institute of International Finance, εξηγώντας πως ένα περιβάλλον αυξημένου κόστους δανεισμού, αυξημένων επιτοκίων και αυξημένων χρεών προφανώς δεν βοηθά.

Σύμφωνα με το IIF, το παγκόσμιο χρέος διογκώθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας και πλέον βρίσκεται γύρω στα 296 τρισ. δολάρια, με προοπτικές πολύ μικρής υποχώρησης μέχρι τα τέλη της χρονιάς. Την ίδια ώρα, δεν υπάρχει σαφές παγκόσμιο πλάνο για το πώς θα αντιμετωπιστεί το χρέος αυτό, γεγονός που σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις, κατά τη χάραξη των προτεραιοτήτων τους, θα πρέπει προφανώς να δώσουν πρώτα έμφαση σε κοινωνικά ζητήματα, θέματα υγείας και την κάλυψη έτερων δαπανών πριν καταλήξουν στο πόσα κονδύλια θα αφιερώσουν σε πράσινες επενδύσεις για την κλιματική αλλαγή.

Προφανώς η επιλογή θα είναι ακόμη πιο δύσκολη για τις φτωχότερες χώρες, τα χρέη των οποίων ήδη δεν ήταν βιώσιμα, πριν πληγούν περαιτέρω από την κρίση της πανδημίας και τις συνέπειες της.

Το κόστος της εξυπηρέτησης των χρεών είναι πολύ υψηλό και μπορεί να… κοντραριστεί με την επίτευξη των κλιματικών στόχων, κάτι που καθιστά ακόμη πιο αναγκαία την εξεύρεση λύσεων για την αναδιάρθρωση των χρεών των κρατών αυτών.

Οι ανεπτυγμένες χώρες

Στον αντίποδα οι ανεπτυγμένες χώρες έχουν πολύ μεγαλύτερα περιθώρια για την χρηματοδότηση των χρεών τους, απολαμβάνοντας σχετικά χαμηλά επιτόκια, ενώ οι κεντρικές τους τράπεζες, ειδικά σε ΗΠΑ και Ευρώπη έχουν πρακτικά τεράστιες δυνατότητες απορρόφησης του χρέους και στήριξης των τραπεζικών αποθεμάτων. Όμως, το ζήτημα είναι πιο ευαίσθητο σε πολιτικούς όρους, κάτι που βλέπουμε ήδη στις ΗΠΑ όπου ο Λευκός Οίκος και το Κογκρέσο βρίσκονται σε κόντρα με αφορμή το πακέτο των πράσινων επενδύσεων που επιθυμεί να δρομολογήσει ο Τζο Μπάιντεν και το Κογκρέσο θέλει να περικοπεί. Και βέβαια υπάρχει πάντα η πιθανότητα διαταραχών από μια απότομη αλλαγή της νομισματικής πολιτικής από την Fed ή από τους τυχόν κλυδωνισμούς στις διεθνείς αγορές.

Αντιστοίχως στην Ευρώπη έχει φουντώσει για τα καλά η συζήτηση για την αλλαγή των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας και τη χαλάρωση της υποχρέωσης οι κυβερνήσεις να διατηρούν το έλλειμμα του προϋπολογισμού κάτω από το 3% του ΑΕΠ και το χρέος κάτω από το 60%.

Πολλοί συμφωνούν πως οι περιορισμοί αυτοί δεν είναι πλέον ρεαλιστικοί και απαιτούν περικοπές των χρεών που είναι εξαιρετικά… φιλόδοξες για τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, ειδικά αν ο στόχος είναι να διαφυλαχθεί η οικονομική ανάκαμψη, αλλά και να βρεθούν τα κονδύλια για τα περίπου 650 δισ. ευρώ που χρειάζεται η Ε.Ε. για να «πιάσει» τους κλιματικούς στόχους που έχει θέσει μέσα στην επόμενη δεκαετία.