Με πολλούς αστερίσκους το νομοθετικό πλαίσιο για την απολιγνιτοποίηση

Τις αμφιβολίες τους για το εάν τηρείται η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» σε Δυτική Μακεδονία και Μεγαλόπολη έθεσαν προς συζήτηση στη Βουλή οι περιβαλλοντικές οργανώσεις. Επίσης, στη διαβούλευση επί του νομοσχεδίου για την απολιγνιτοποίηση στην Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε στα ελλείμματα που παρατηρούνται στη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας στον μηχανισμό διακυβέρνησης της Δίκαιης Μετάβασης. Ακόμη, τέθηκε ζήτημα ορθολογικής επιλογής τεχνολογιών για τις τηλεθερμάνσεις, μακριά από το φυσικό αέριο, ενώ ιδιαίτερη ήταν η αναφορά στο υδρογόνο τόσο για την επόμενη μέρα (μετά τον λιγνίτη) στην Πτολεμαΐδα 5 όσο και στα νέα δίκτυα που κατασκευάζονται στις λιγνιτικές περιοχές.

Ειδικότερα, τόσο ο αναλυτής πολιτικής του GreenTank κ. Νίκος Μάντζαρης, όσο και ο υπεύθυνος του τομέα ενεργειακής και κλιματικής πολιτικής στο WWF Ελλάς κ. Δημήτρης Ιμπραήμ υποστήριξαν ότι από τις προβλέψεις του νομοσχεδίου δεν φαίνεται να τηρείται η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» καθώς παρατηρούνται ελλείψεις στις διατάξεις που σχετίζονται με την αποκατάσταση των εδαφών ειδικά αυτών που θα περιέλθουν στο Δημόσιο (δηλαδή το 2/3 των εδαφών).

Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο κ. Μάντζαρης μιλώντας στα μέλη της Επιτροπής, για τα συγκεκριμένα εδάφη παραμένουν εντελώς άγνωστα τα δεδομένα για την αξία της υπό μεταβίβαση γης, το σχέδιο περιβαλλοντικής αποκατάστασης, το κόστος της περιβαλλοντικής αποκατάστασης και τις μετέπειτα χρήσεις γης. Επομένως, όπως επεσήμανε ο ίδιος, είναι αδύνατον να προσεγγιστεί το ερώτημα εάν το ποσό των 300 εκατ. ευρώ (συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ) από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που θα διατεθεί στη ΔΕΗ προκειμένου να αποκαταστήσει τα εδάφη τα οποία θα περιέλθουν στο Δημόσιο επαρκεί για τον συγκεκριμένο σκοπό και αν όχι, πώς θα καλυφθεί το σχετικό χρηματοδοτικό κενό.

Από την πλευρά του, ο Γενικός Διευθυντής Λιγνιτικής Παραγωγής ΔΕΗ κ. Δημήτριος Μετικάνης ανέφερε ότι για τις αποκαταστάσεις των εδαφών η ευθύνη της επιχείρησης είναι και για τις εκτάσεις που θα διατηρήσει η ΔΕΗ και για όσες θα επιστρέψουν στο Δημόσιο. Από τα 150.000 στρέμματα που θα δοθούν στο Δημόσιο, τα 25.000 στρέμματα όπως είχε είναι αδιατάρακτες εκτάσεις και άλλες τόσες αποκαταστημένες. Οπότε απομένουν άλλα 100.000 στρέμματα που θα πρέπει να αποκατασταθούν.

Έλλειμμα στη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας

Από τις δομές διακυβέρνησης που ορίζονται στο νομοσχέδιο απουσιάζει η συμμετοχή εκπροσώπων των τοπικών κοινωνιών των υπό μετάβαση περιοχών. Το έλλειμμα επισήμαναν με έμφαση οι δύο Περιφερειάρχες Δυτικής Μακεδονίας και Πελοποννήσου κ.κ. Γιώργος Κασαπίδης και Παναγιώτης Νίκας καθώς και οι πέντε δήμαρχοι των ενεργειακών δήμων των δύο περιοχών.

«Η απόδοση συγκεκριμένων ρόλων σε όλους αυτούς τους φορείς σε ό,τι αφορά τη μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών δεν αποτελεί μόνο τυπική υποχρέωση της χώρας με βάση τον νέο Κανονισμό του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, αλλά σύμφωνα με τα επιτυχημένα παραδείγματα μετάβασης σε άλλες χώρες αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία του δύσκολου εγχειρήματος. Ταυτόχρονα αποτελεί αίτημα των τοπικών φορέων όπως καταγράφηκε σε σειρά εργαστηρίων, προκειμένου να αυξηθεί η ενεργός συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών στη μετάβαση», επεσήμανε ο κ. Μάντζαρης.

Ο κ. Κασαπίδης από την πλευρά του ζήτησε τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της «Μετάβαση ΑΕ». να αυξηθούν ώστε να συμπεριληφθούν και εκπρόσωποι των φορέων τοπικής αυτοδιοίκησης Δυτικής Μακεδονίας, Μεγαλόπολης, των εργαζομένων, της κοινωνίας των πολιτών. Η «Μετάβαση ΑΕ» είναι η εταιρεία ειδικού σκοπού που θα αναλάβει την αναβάθμιση και αξιοποίηση των εδαφών στις Ζώνες Απολιγνιτοποίησης, τον ανασχεδιασμό των επιχειρηματικών προοπτικών ανάπτυξής τους, την προσέλκυση, υποστήριξη και προώθηση επενδύσεων, την εκτέλεση και διαχείριση έργων υποδομής κλπ.

Επίσης, ο πρώην δήμαρχος Κοζάνης κ. Λευτέρης Ιωαννίδης και μέλος του δικτύου ενεργειακών κοινοτήτων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα «ΟΦeΛΟΣ» της Δυτικής Μακεδονίας ζήτησε να προβλεφθούν συγκεκριμένα ποσοστά του μετοχικού κεφαλαίου της «Μετάβασης ΑΕ» για τις Περιφέρειες, τους δήμους των υπό μετάβαση περιοχών και της τοπικής κοινωνίας.

Γενικότερα, όσον αφορά στον Μηχανισμό Διακυβέρνησης, το νομοσχέδιο, σύμφωνα με τον κ. Μάντζαρη, δεν αντιμετωπίζει ολιστικά το ζήτημα του μηχανισμού διακυβέρνησης της Δίκαιης Μετάβασης των λιγνιτικών περιοχών, αλλά περιορίζεται σε ορισμένες ρυθμίσεις για τη διαχείριση της νέας προγραμματικής περιόδου 2021- 2027, βάσει των δομών που απαιτεί το ΕΣΠΑ. Επίσης, απουσιάζει η σύνδεση μεταξύ των δομών διακυβέρνησης που περιλαμβάνονται στο νομοσχέδιο και άλλων υφιστάμενων δομών, ενώ διαφαίνεται εμμέσως ότι η μετάβαση θα είναι πλέον αποκλειστική αρμοδιότητα του Υπουργείου Ανάπτυξης. Επιπλέον, δεν προκύπτει σύνδεση του μηχανισμού διακυβέρνησης του νομοσχεδίου με τη διακυβέρνηση του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, από την οποία θα αντληθούν επίσης πόροι ή με αυτή του Πράσινου Ταμείου που επίσης υποστηρίζει τη Δίκαιη Μετάβαση.

Που θα πάνε τα 112 εκατ. ευρώ του Πράσινου Ταμείου;

Στο νομοσχέδιο, μετά το στάδιο της δημόσιας διαβούλευσης προστέθηκε άρθρο το οποίο ορίζει ότι για εκταμιεύσεις πόρων για έργα άνω των 50.000 ευρώ από τον ειδικό λογαριασμό του Πράσινου Ταμείου για τη στήριξη των λιγνιτικών περιοχών απαιτείται υπογραφή και του αρμόδιου υπουργού για τα θέματα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης και όχι μόνο του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Ωστόσο, το ζητούμενο δεν είναι ποιοι θα συνυπογράφουν, αλλά που θα κατευθύνονται οι πόροι του Πράσινου Ταμείου (112 εκατ. ευρώ έχουν συγκεντρωθεί για την περίοδο 2018-2021 από τη δημοπράτηση δικαιωμάτων εκπομπών). «Στο νομοσχέδιο θα πρέπει να συμπεριληφθεί ρητή δέσμευση για τη χρήση των πόρων του Πράσινου Ταμείου για τις λιγνιτικές περιοχές προς υλοποίηση των προτεραιοτήτων που συμπεριλαμβάνονται στα Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης», σημείωσε ο κ. Μάντζαρης.

Η τηλεθέρμανση στις λιγνιτικές περιοχές

Από τη συζήτηση στη Βουλή δεν θα μπορούσε να απουσιάζει το ζήτημα των τηλεθερμάνσεων που θα καλύψουν τις ανάγκες θέρμανσης των πολιτών στις λιγνιτικές περιοχές. Όσον αφορά στην επιλογή του φυσικού αερίου ως καύσιμο που θα χρησιμοποιηθεί στο μέλλον, σύμφωνα με τα όσα επεσήμανε ο αναλυτής του Green Tank, δεν ελήφθη υπόψη το κλιματικό του αποτύπωμα και η ασυμβατότητά του με την επίτευξη του στόχου μείωσης κατά 55% των καθαρών εκπομπών της χώρας ως το 2030, και της κλιματικής ουδετερότητας ως το 2050. Επίσης, όπως τόνισε, δεν ελήφθη υπόψη «το οικονομικό αποτύπωμα αυτής της επιλογής για τους πολίτες των λιγνιτικών περιοχών μετά το 2023-2024, δεδομένης της αλλαγής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της συμπερίληψης του τομέα της θέρμανσης σε νέο, διακριτό χρηματιστήριο ρύπων, πράγμα που αναμφίβολα θα επιβαρύνει το κόστος της θερμικής κιλοβατώρας η οποία θα παράγεται από ορυκτά καύσιμα». Ακόμη αγνοήθηκαν οι υψηλές τιμές των δικαιωμάτων εκπομπών στο χρηματιστήριο ρύπων οι οποίες έχουν ήδη ξεπεράσει τα 80 ευρώ ανά τόνο και η πιθανή συνέχιση της έκρηξης των τιμών φυσικού αερίου που βιώνουμε σήμερα.

Πάντως, ο Διευθύνων Σύμβουλος της ΔΕΔΑ, κ. Μάριος Τσάκας, ανέφερε ότι τα δίκτυα αερίου που αναπτύσσονται στη Δυτική Μακεδονία θα μπορούν να μεταφέρουν στο μέλλον βιομεθάνιο και υδρογόνο. Όσον αφορά στο μέλλον της νέας λιγνιτικής μονάδας που κατασκευάζει η ΔΕΗ, την «Πτολεμαΐδα 5», ο κ. Μετικάνης της ΔΕΗ ανέφερε ότι θα μετατραπεί σε φυσικού αερίου, δίχως να προσδιορίζει το πότε θα συμβεί η αλλαγή τεχνολογίας, ενώ απέφυγε να απαντήσει σε ερώτηση σχετικά με το ποσοστό του υδρογόνου που θα μπορεί να καίει. Να σημειωθεί ότι στην δυνατότητα καύσης υδρογόνου στην Πτολεμαΐδα 5 είχε αναφερθεί προσφάτως ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΗ κ. Γιώργος Στάσσης, κατά την επίσκεψή του στη Δυτική Μακεδονία.

Στη συζήτηση συμμετείχαν ακόμη ο πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος κ. Γιώργος Στασινός, ο πρύτανης Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας Θεόδωρος Θεοδουλίδης, η διευθύνουσα σύμβουλος του ΔΕΣΦΑ κυρία Ρίτα Γκάλι και άλλοι φορείς.