O δύσκολος δρόμος για την «Ιθάκη» της ανάπτυξης

Η Ανατολή του 2022, βρίσκει τη χώρα ενώπιον σημαντικών προκλήσεων και ευκαιριών, αλλά και σωρείας προβλημάτων. Το τοπίο της ελληνικής οικονομίας προοιωνίζεται διάσπαρτο από ενδημικά προβλήματα μακροοικονομικής φύσεως, αλλά και από τα χρονίζοντα προβλήματα, που σχετίζονται με την λειτουργία και αποδοτικότητα της δημόσιας διοίκησης και της δικαιοσύνης. Η πορεία της ελληνικής οικονομίας απεικονίζεται στο ίδιο νόμισμα, στην μία όψη του οποίου εμφανίζονται οι ευοίωνες προοπτικές και οι ευκαιρίες και στην άλλη τα προβλήματα, με την διαφορά ότι για να για να καρποφορήσουν οι προοπτικές και οι ευκαιρίες, πρέπει να επιλυθούν τα προβλήματα της δεύτερης όψης.

Πριν συνέλθει η χώρα από την πρωτόγνωρη δεκαετή υφεσιακή κρίση, ήρθε ως επιστέγασμα η πανδημία, η οποία βύθισε τη χώρα στα τάρταρα με ένα κόστος 43,5 δίς ευρώ. Η παρτίδα σώθηκε, ως γνωστόν, με τα χρήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όμως οι παρενέργειες της υγειονομικής κρίσης θα παραμείνουν για πολύ καιρό ακόμη. Το 2021 κάλυψε μέρος των απωλειών του 2020, εμφανίζοντας ανάπτυξη 7,5%, ενώ για το 2022 προβλέπεται ανάπτυξη 5% περίπου, όπου το τοπίο φαίνεται να αλλάζει, αφού οι προοπτικές είναι πλέον ορατές, καθόσον είναι γνωστές οι προσδοκώμενες εισροές ενισχύσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που μπορεί να φθάσουν και τα 101 δις Ευρώ. Δηλαδή μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας RFF (Recovery and Resilience Facility), προβλέπεται εισροή 60 δις Ευρώ (18 δις επιχορήγηση, 13 δις δάνεια και 29 δις ιδιωτικά κεφάλαια). Επί πλέον μπορούν να εκταμιευτούν άλλα 41 δισ. Ευρώ έως το 2027, από το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο.

Όμως, ο πακτωλός εισροής των χρημάτων αυτών εντός του ορίζοντα 2022 έως 2027, δεν μπορεί να θεωρείται εξασφαλισμένος. Απαιτούνται μια σειρά προϋποθέσεων, που σχετίζονται μα την πιστοποίηση επιτεύξεως των στόχων της οικονομίας, την δυνατότητα απορρόφησης των κονδυλίων αυτών, καθώς και την τεκμηρίωσή τους, μέσω σωρείας των σχετικών εγγράφων και προτάσεων. Η τελική απόφαση θα εξαρτηθεί από μια σειρά δράσεων και επιδόσεων της οικονομίας, οι οποίες θα αποτυπωθούν στην δραστηριότητα της ιδιωτικής οικονομίας, καθώς και στους δείκτες των μακροοικονομικών μεγεθών.

Ο ρόλος των τραπεζών

Η διαδρομή της τοποθέτησης των εξαιρετικά σημαντικών κεφαλαίων στην οικονομία, έχει να διανύσει πολύ δρόμο και θα πραγματοποιηθεί μέσω του τραπεζικού συστήματος, το οποίο δεν μας έχει δείξει και τα καλλίτερα δείγματα γραφής στο παρελθόν. Κινείται σε ένα εκκρεμές που κινείται από πολύ αυστηρές διαδικασίες στο ένα άκρο, όπου ο αποφασιστικός παράγων είναι τα ‘’δυσμενή στοιχεία,’’ έως την ανεξέλεγκτη χορήγηση δανείων στο παρελθόν, στο άλλο άκρο. Όμως, η αξιολόγηση του αξιόχρεου των επιχειρήσεων, τη στιγμή που ο στόχος των κεφαλαίων αυτών, είναι η ανάπτυξη, απαιτεί την εμπλοκή οικονομολόγων υψηλού επιπέδου στο αντικείμενο αυτό, κάτι που δεν διαθέτουν σήμερα οι τράπεζες, ούτε σε αριθμό, αλλά ούτε και σε επίπεδο κατάρτισης. Η αξιοποίηση οικονομικών στελεχών από την ιδιωτική οικονομία θεωρείται απαραίτητη, ώστε να διασφαλιστεί η αξιοποίηση των κονδυλίων σε καθαρώς αναπτυξιακούς στόχους, διότι αυτό έχει ανάγκη σήμερα ο τόπος. Απαιτούνται επενδύσεις υψηλής αποδοτικότητας και καινοτομίας, ώστε να εξασφαλιστεί η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας μας.

Σχετικά με τις προοπτικές εισροής των παραπάνω κονδυλίων στην εθνική μας οικονομία, θα ήταν χρήσιμο να αναφερθούν τα επί μέρους αντίβαρα – προβλήματα, που θα δοκιμάσουν την αποτελεσματικότητα της εκτελεστικής λειτουργίας της χώρας, αλλά και των χρηματοπιστωτικών οργανισμών.

Ο Πληθωρισμός, ‘’ένας φίλος από τα παλιά’’ έκανε την εμφάνισή του το 2021, και υπάρχουν ενδείξεις ότι θα επιβαρύνει σημαντικά την οικονομία. Οφείλεται στην αναντιστοιχία μεταξύ της ζήτησης και της μειωμένης προσφοράς, αφού η πανδημία είχε ως αποτέλεσμα την ανεπάρκεια εφοδιασμού της η αγοράς στο βαθμό που απαιτούσε η ζήτηση (πληθωρισμός ζήτησης). Όμως, η σημαντική αύξηση των τιμών της ενέργειας, αλλά και άλλων αγαθών, κυρίως προϊόντων διατροφής, εγκυμονούν κινδύνους κλιμάκωσης (escallation) του πληθωρισμού (πληθωρισμός κόστους), κάτι που θα επιβαρύνει το κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων και συνακόλουθα την αύξηση των τιμών του καταναλωτή.

Χρέος και ανεργία

Η εισαγόμενη κλιματική αλλαγή, αναβαθμίστηκε σε κλιματική κρίση, λόγω της επιδείνωσής της, αφού τα αποτελέσματά της ήταν ορατά στη χώρα μας με τις καταστροφικές πυρκαγιές και πλημμύρες, επιβαρύνοντας τον κρατικό προϋπολογισμό.

Στην πανσπερμία των προβλημάτων, δεν πρέπει να παραλείψουμε το υψηλό δημόσιο χρέος της χώρας, που ανέρχεται το 2021 στα 355 δις ευρώ (200% του ΑΕΠ) και το 2022 προβλέπεται στα 360 δισ. (192,3 του ΑΕΠ).

Η ανεργία, αν και μειώθηκε αρκετά, ευρίσκεται σε υψηλά επίπεδα ακόμη 15,9 % το 2021 και προβλέπεται στο 14,2% το 2022.

Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα που ενδέχεται να προκύψει στην οικονομία μας, είναι η πιθανότητα να σταματήσει η διαδικασία αγοράς Ελληνικών ομολόγων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα από την εφαρμογή του Προγράμματος Έκτακτης Ρευστότητας (PEPP – Pandemic Emergency Purchase Program), που είχε εφαρμοστεί στο μέλη της ευρωζώνης για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της πανδημίας. Η σχετική απόφαση θα ληφθεί σύντομα, πιθανότατα εντός του Δεκεμβρίου. Η διακοπή της εισροής αυτής, θα επιβαρύνει σημαντικά το κόστος δανεισμού από τις τράπεζες, αλλά και τους τόκους της χώρας προς τους δανειστές, αφού το δημόσιο χρέος είναι υπερβολικά υψηλό.

Η δημόσια διοίκηση

Όμως, τα μεγάλα προβλήματα δεν αφορούν μόνο σε εξωγενείς παράγοντες, αλλά αφορούν την λειτουργία του Κράτους, κυρίως στην δημόσια διοίκηση, η όποια φαίνεται ότι δεν έχει εγκαταλείψει τον παλιό της εαυτό, αλλά εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από την γραφειοκρατία, την πολυνομία και την αυταρχική συμπεριφορά απέναντι στον Έλληνα πολίτη. Το τρίπτυχο πολυνομία, κακονομία, ανομία, χαρακτηρίζει την εφαρμογή τις νομοθετικής λειτουργίας τις πολιτείας. Η χαοτική και πολυδαίδαλη νομοθεσία, συνεπικουρείται από ασαφείς και αντικρουόμενες ερμηνευτικές εγκυκλίους, οι οποίες συσκοτίζουν ή ακυρώνουν την σχετική νομοθεσία, για να ρίξουν την χαριστική βολή στην εξυπηρέτηση του πολίτη. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, έχουν ψηφισθεί 1.570 νόμοι, 3.500 νομοθετικά διατάγματα και 49.000 δικαστικές πράξεις!

Η δικαιοσύνη, που εφαρμόζει τις νόμους του κράτους, είναι ο έτερος μεγάλος ασθενής τις εξουσίας, αφού λειτουργεί παρελκυστικά στην ανάπτυξη, αποθαρρύνει τις επενδύσεις, καθόσον απαιτούνται δέκα χρόνια για να τελεσιδικήσει μια δικαστική υπόθεση. Έως 30 Ιουνίου 2021, εκκρεμούν 23.746 υποθέσεις στα φορολογικά δικαστήρια. Από τις υποθέσεις αυτές για το 47% δεν έχει ορισθεί δικάσιμος.!! Εν όψει της καφκικής αυτής κατάστασης της δικαιοσύνης, να σημειωθεί ότι οι δικαστές μας, λειτουργούν με περιορισμένο ωράριο, απολαμβάνουν τις καλοκαιρινές διακοπές τους από 1ης Ιουλίου έως 1ης Σεπτεμβρίου, ενώ επιστοιβάζονται διαρκώς οι δικαστικές υποθέσεις.

Μεταρρυθμίσεις

Εκ των παραπάνω αναφερθέντων, προκύπτει ότι ο δρόμος προς την Ιθάκη της ανάπτυξης, δεν είναι ούτε εύκολος, ούτε βέβαιος. Επιφυλάσσει πολυετείς και πολυμέτωπους αγώνες απέναντι σε ‘’κύκλωπες και λεστρυγώνες’’. Η μαγική λέξη για την αναστροφή αυτής κατάστασης ονομάζεται Μεταρρυθμίσεις. Μεταρρυθμίσεις σε όλο το φάσμα της δημόσιας διοίκησης και της δικαιοσύνης. Κυρίως στην δεσποτική συμπεριφορά των δημόσιων λειτουργών έναντι στον Έλληνα πολίτη. Η αλλαγή της νοοτροπίας και η εμπέδωση της αρχής, ότι αντικείμενο της λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης είναι η ευόδωση των στόχων της οικονομίας και συνακόλουθα του Έλληνα πολίτη, αποτελεί προϋπόθεση ‘’εκ των ών ουκ άνευ’’ (sine qua non) για την υπόθεση της ανάπτυξης.

Ο Αλέξανδρος Κωστόπουλος είναι πρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Οικονομικών Διευθυντών (ΣΕΟΔΙ).