Τσεχία: Η «αυλαία» ενός… μετανοημένου φιλορώσου προέδρου

«Υποστηρίζω πλήρως τη βοήθεια της Τσεχίας στην Ουκρανία, με την πεποίθηση ότι η πίεση των δημοκρατικών χωρών θα αναγκάσει αργά ή γρήγορα τη Ρωσία να εγκαταλείψει τα ουκρανικά εδάφη», δήλωσε τις προάλλες ο γεωπολιτικά όψιμα… μετανοημένος 78χρονος Μίλος Ζέμαν, σε μια από τις τελευταίες ομιλίες του ως πρόεδρος της Τσεχικής Δημοκρατίας.

Η δεύτερη και συνταγματικά τελευταία θητεία του στο ύπατο πολιτειακό αξίωμα λήγει τυπικά στις 8 Μαρτίου στην πάλαι ποτέ κομμουνιστική χώρα, νυν μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ.

Για την αντικατάστασή του, οι ψηφοφόροι καλούνται σήμερα και αύριο στις κάλπες του πρώτου γύρου των προεδρικών εκλογών στην Τσεχία, σε μια κρίσιμη συγκυρία για την Ευρώπη -εν μέσω ενός υπό διαμόρφωση νέου Ψυχρού Πολέμου- αλλά και σε μια εκλογική αναμέτρηση όπου το παρελθόν διασταυρώνεται με το μέλλον…

Πρώτος μετακομμουνιστικά πρόεδρος στην Πράγμα που εξελέγη με απευθείας ψηφοφορία (οι δύο προηγούμενοι, Βάτσλαβ Χάβελ και Βάτσλαβ Κλάους, είχαν εκλεγεί από τη Βουλή), ο Ζέμαν δίχασε τη χώρα του κατά τη δεκαετή προεδρία του.

Από τις βασικές αιτίες ήταν η ακραιφνώς φιλορωσική στάση του -που πάντως άλλαξε μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία- καθώς και η σθεναρή υποστήριξή του για στενότερους δεσμούς με την Κίνα, στο όνομα των εθνικών οικονομικών συμφερόντων.

Εξίσου αμφιλεγόμενες ήταν και οι παρεμβάσεις του, που εκ του συντάγματος αφορούν στην επιλογή πρωθυπουργού και σε διορισμούς μελών στην Κεντρική Τράπεζα και στο Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας.

Ακόμη και λίγο πριν από τη λήξη της θητείας του, ωστόσο, ο Ζέμαν εξακολουθεί να δοκιμάζει τα όρια των προεδρικών εξουσιών.

Μην βλέποντας την ώρα για την οριστική αποχώρησή του, οι επικριτές του τον αποχαιρέτησαν συμβολικά με μια συγκέντρωση μπροστά στην επίσημη έδρα του, με κεντρικό σύνθημα «Ας κάνουμε μια αλλαγή: Δημοκράτης για το Κάστρο της Πράγας».

Οι επικρατέστερες εναλλακτικές παραμένουν ωστόσο σχεδόν εξίσου διχαστικές.

Ο πρώην πρωθυπουργός Αντρέι Μπάμπις

Ο δισεκατομμυριούχος, ο απόστρατος και η οικονομολόγος

Συνολικά, στην κούρσα των προεδρικών εκλογών κατεβαίνουν οκτώ υποψήφιοι. Εξ αυτών, ουδείς θεωρείται πιθανό να εξασφαλίσει την πλειοψηφία από τον πρώτο γύρο.

Ως εκ τούτου, αναμένεται να διεξαχθεί ένας δεύτερος στις 27-28 Ιανουαρίου, όπου θα κονταροχτυπηθούν οι δύο επικρατέστεροι. Στην παρούσα φάση ξεχωρίζουν τρεις υποψήφιοι, εκτός βέβαια απροόπτου.

Πρώτος και καλύτερος, αν και κατηγορούμενος για διαφθορά, είναι ο 69χρονος δισεκατομμυριούχος Αντρέι Μπάμπις, πρωθυπουργός της χώρας μέχρι το 2021, έπειτα από μια χαοτική θητεία.

Δημοσκοπικά τον ακολουθούν ο 61χρονος απόστρατος στρατηγός και πρώην επικεφαλής της Στρατιωτικής Επιτροπής του ΝΑΤΟ, Πετρ Πάβελ και η 44χρονη οικονομολόγος, μέχρι πρότινος πρύτανης του Πανεπιστημίου Μέντελ στο Μπρνο, Ντανούσε Νερούντοβα.

Αν και στην πρόθεση ψήφου κυμαίνονται και οι τρεις κοντά στο 25%, ο λαϊκιστής ευρωσκεπτικιστής Μπάμπις απέκτησε αίφνης  προεκλογικά ώθηση, χάρη σε δύο εξελίξεις.

Αφενός την πρωτόδικη αθώωσή του -αν και με βέβαιη την άσκηση έφεσης από την εισαγγελία- για σκάνδαλο υπεξαίρεσης κοινοτικών επιδοτήσεων ύψους 2 εκατομμυρίων δολαρίων, υπό την επιχειρηματική ιδιότητά του.

Αφετέρου την απόφαση του Γάλλου προέδρου Μακρόν να τον συναντήσει την Τρίτη, στο περιθώριο συνεδρίασης στο Παρίσι της φιλελεύθερης κεντρώας ευρωομάδας Renew, στην οποία ανήκουν τα κόμματά τους.

Αυτά, ενόσω ο Μπάμπις ερευνάται από τις γαλλικές αρχές για ύποπτη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες με την αγορά ακινήτου στη Ριβιέρα μέσω offshore, όπως αποκάλυψαν τα Pandora Papers.

Καταγγέλλεται από τον Τσέχο νυν πρωθυπουργό Πετρ Φιάλα ότι δήλωσε την τελευταία στιγμή -μόλις στα τέλη Οκτωβρίου- υποψηφιότητα για την προεδρία για να εξασφαλίσει ασυλία.

Κατά την άτυπη προεκλογική περιοδεία του ανά τη χώρα με ένα φορτηγάκι, συνέχισε την ευρωσκεπτικιστική, αλλά και αντιμεταναστευτική ρητορική του.

Εξέφρασε, δε, σκεπτικισμό για τη δυτική βοήθεια στο Κίεβο έναντι της Ρωσίας.

Ο απόστρατος στρατηγός και προεδρικός υποψήφιος Πετρ Πάβελ

«Ένοχο» παρελθόν, αβέβαιο μέλλον

Γεννημένος στη Μπρατισλάβα εν τω μεταξύ επί εποχής της πρώην Τσεχοσλοβακίας, ο Αντρέι Μπάμπις αντιμετωπίζει κατηγορίες στην -επίσης χώρα της ΕΕ- Σλοβακία για συνεργασία με τη μυστική αστυνομία επί κομμουνισμού και πριν από τη Βελούδινη Επανάσταση του 1989.

Ο ίδιος το αρνείται. Δεν είναι όμως ο μόνος από τους επικρατέστερους προεδρικούς υποψήφιους που βρίσκεται αντιμέτωπος με το παρελθόν του.

Ένθερμος υποστηρικτής της θέσης της Τσεχίας στο ΝΑΤΟ και στο πλευρό της Ουκρανίας, ο εν αποστρατεία στρατηγός Πετρ Πάβελ πληροί θεωρητικά -αν και νέος στην πολιτική- όλα τα… φιλοδυτικά κριτήρια.

Πάλαι ποτέ μέλος της ειρηνευτικής αποστολής του ΟΗΕ στην πρώην Γιουγκοσλαβία (UNPROFOR), διετέλεσε αρχηγός του Γενικού Επιτελείου της Τσεχίας.

Κατείχε επιτελική θέση στο ΝΑΤΟ την περίοδο 2015-18 και αυτοπροβάλλεται ως το πλέον κατάλληλο άτομο για την προεδρία, σε μια κρίσιμη περίοδο εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία.

Την προεκλογική εκστρατεία του ωστόσο τώρα «στοιχειώνει» και το δικό του παρελθόν ως πρώην μέλος του κομμουνιστικού κόμματος, από το 1985.

Είχε εγγράφως ταχθεί υπέρ της σοβιετικής εισβολής στην Τσεχοσλοβακία το 1968, ενώ συμμετείχε σε στρατιωτική υπηρεσία  πληροφοριών του τότε κομμουνιστικού καθεστώτος.

Σήμερα ο ίδιος καταδικάζει την εισβολή και λέει ότι εγγράφηκε στο κόμμα, επειδή μόνο έτσι μπορούσε να ακολουθήσει στρατιωτική καριέρα.

Αφότου ωστόσο ανακοίνωσε την προεδρική υποψηφιότητά του, γνωστοί του από το μακρινό παρελθόν κατήγγειλαν ότι ο Πάβελ ήταν πολύ πιο στενά συνδεδεμένος με το κομμουνιστικό καθεστώς από σήμερα ό,τι παραδέχεται.

Στην πραγματικότητα, αναφέρεται, είχε εκπαιδευτεί ως κατάσκοπος για να αξιοποιηθεί σε χώρες του ΝΑΤΟ.

Το επιτελείο του προβάλλει προς διάψευση τη μετέπειτα λαμπρή καριέρα στις τσεχικές Ένοπλες Δυνάμεις και στο ίδιο το ΝΑΤΟ.

Παρ’ όλα αυτά, οι καταγγελίες έχουν ρίξει «σκιές» στον φιλοδυτικό προσανατολισμό του και κατηγορηματική στάση απέναντι στη Ρωσία.

Τόσο, ώστε εάν προκριθεί τελικά στον δεύτερο γύρο, έναντι του Μπάμπις, να θεωρείται από το «στρατόπεδο» του τελευταίου ως ο πιο εύκολος αντίπαλός του.

Ήρθε η ώρα για γυναίκα πρόεδρο;

Το αντίθετο αναμένεται να συμβεί με την 44χρονη οικονομολόγο Ντανούσε Νερούντοβα, που θεωρείται ως το μεγάλο αουτσάιντερ αυτής της εκλογικής κούρσας.

Εάν τα καταφέρει, θα γίνει η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της Τσεχίας (που δεν είχε άλλωστε ποτέ γυναίκα πρωθυπουργό) και η νεότερη στα χρονικά αρχηγός κράτους.

Έντονα φιλοδυτική, είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στις τάξεις των νέων ψηφοφόρων χάρη στις προοδευτικές απόψεις της.

Στηρίζει τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και είναι υπέρμαχος της πράσινης μετάβασης της οικονομίας, σε αντίθεση με τον Μπάμπις.

Έχει σημειώσει αλματώδη άνοδο στις δημοσκοπήσεις, που τον περασμένο Μάιο της έδιναν μετά βίας ποσοστό 3,5% και τώρα «φλερτάρει» με ένα 25% στον πρώτο γύρο.

Μόλις πρόσφατα, δε, έλαβε μια αναπάντεχη στήριξη από τον μέχρι πρότινος αντίπαλο υποψήφιο και ηγέτη εργατικού συνδικάτου Γιόζεφ Στρεντούλα, ο οποίος αποφάσισε να αποχωρήσει από την την κούρσα για την προεδρία και ζήτησε από τους υποστηρικτές του να ψηφίσουν την Νερούντοβα.

Η ίδια, ποντάροντας και στο σκοτεινό παρελθόν των δύο βασικών και γηραιότερων αντιπάλων της, προβάλλει τον εαυτό της ως μια πρόεδρο για το μέλλον, απαλλαγμένη από τα «βαρίδια» του εθνικού παρελθόντος.

Πολλοί ήδη την χαρακτηρίζουν ως το τσέχικο αντίστοιχο της συνομήλικής της πολιτικού, δικηγόρου και ακτιβίστριας Ζουζάνα Τσαπούτοβα, που εξελέγη το 2019 πρώην γυναίκα πρόεδρος της γειτονικής Σλοβακίας.

Ωστόσο και η υποψηφιότητα της Νερούντοβα έχει αποκτήσει πλέον «σκιές».

Δημοσιεύματα στη χώρα της τη συνέδεσαν προεκλογικά με σκάνδαλο απονομής διδακτορικών σε αλλοδαπούς φοιτητές με  ελάχιστη φοίτηση στο πανεπιστήμιο στο Μπρνο, την περίοδο που ήταν πρύτανης. Η ίδια δηλώνει άγνοια.

Πολιτικοί αντίπαλοι και επικριτές της καταλογίζουν επίσης  σύγκρουση συμφερόντων σε περίπτωση που εκλεγεί πρόεδρος, δεδομένου ότι ο σύζυγός της είναι συναίτερος στη μεγαλύτερη δικηγορική εταιρεία της Τσεχίας, η οποία εκπροσωπεί μεγάλες εταιρείες.

Ο απερχόμενος πρόεδρος της Τσεχίας, Μίλος Ζέμαν 

Το «κληροδότημα» του Ζέμαν

Ο απερχόμενος πρόεδρος Ζέμαν εν τω μεταξύ δεν κρύβει τη στήριξή του προς τον ομοϊδεάτη του Αντρέι Μπάμπις.

Ο πρώην πρωθυπουργός και επίδοξος νέος πρόεδρος «ποντάρει»  στις ψήφους των ηλικιωμένων και των φτωχότερων στρωμάτων, που πλήττονται περισσότερο από τον υψηλό πληθωρισμό και την ενεργειακή κρίση.

Και για τα δύο, ο Μπάμπις κατηγορεί την πολιτική της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των σχεδίων της για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

Βρίσκει, δε, πρόσφορο έδαφος στο γεγονός ότι πολλοί Τσέχοι δηλώνουν προβληματισμένοι και για την ακραιφνώς φιλοδυτική στάση του σημερινού κυβερνητικού συνασπισμού στο θέμα του πολέμου στην Ουκρανία.

Μέχρι στιγμής η Πράγα έχει δώσει στρατιωτική βοήθεια ύψους περίπου 200 εκατομμυρίων ευρώ στο Κίεβο, ενώ στα τσεχικά εδάφη έχουν βρει σήμερα καταφύγιο περί τους 400.000 Ουκρανούς πρόσφυγες.

Τελευταίες δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι μόλις το ένα τρίτο των ψηφοφόρων θεωρεί ότι ο επόμενος πρόεδρος της Τσεχίας θα πρέπει να τηρήσει αντίστοιχη  στάση.

Αρκετοί κατηγορούν μάλιστα την κυβέρνηση ότι τους έχει αφήσει σε δεύτερη μοίρα, ενόσω η Τσεχία -που παραμένει εκτός ευρωζώνης- αποχαιρέτησε το 2022 με μέσο πληθωρισμό 15,1%, τον δεύτερο υψηλότερο των τελευταίων τριών δεκαετιών…