Βόρεια Κορέα: Η «φτωχή» χώρα με τα αποθέματα σπάνιων γαιών αξίας 3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων

Η Λαϊκή Δημοκρατία της Κορέας (όπως είναι το επίσημο όνομα της Βόρειας Κορέας) θα μπορούσε να διαθέτει υψηλή συγκέντρωση στοιχείων σπάνιων γαιών, αλλά, δεδομένου ότι είναι μια απομονωμένη χώρα, δεν έχει ακόμη εκμεταλλευτεί αυτούς τους πόρους. Αν το είχε πράξει, θα μπορούσε ν’ ανατρέψει την τρέχουσα παγκόσμια τάξη πραγμάτων.

Γεωπολιτική και ενέργεια

Οταν εξετάζουμε τη σύγχρονη γεωπολιτική, συχνά θέτουμε ερωτήματα σχετικά με την ενέργεια και τους πόρους καθώς εκτιμάται ότι πρόκειται για βασικούς τομείς στον αγώνα για επιρροή μεταξύ των παγκόσμιων δυνάμεων αφού μπορούν να ωθήσουν ή να ενισχύσουν τις υποβόσκουσες εντάσεις.

Κιμ Γιονγκ Ουν: Η αδελφή του απειλεί ΗΠΑ και Δύση – Τα τανκ σας θα γίνουν στάχτη

Σήμερα, η ελκυστικότητα της παραδοσιακής εξερεύνησης πετρελαίου χάνει έδαφος, με την εμφάνιση νέων πηγών ενέργειας και τεχνολογιών, που συχνά παράγονται από τις «σπάνιες γαίες» και τα στοιχεία που αυτές περιέχουν.

Ακριβώς όπως ο Ψυχρός Πόλεμος χώρισε τον κόσμο σε ιδεολογικές γραμμές, αυτός ο νέος αγώνας για πόρους θα προκαλέσει ρωγμές μεταξύ εκείνων των κρατών που έχουν πρόσβαση σε πηγές σπάνιων μετάλλων και εκείνων που δεν έχουν, σημειώνει το The National Interest.

Επειδή ολόκληρες βιομηχανίες είναι χτισμένες πάνω σε λίγα σπάνια μέταλλα, οι διαταραχές στον εφοδιασμό τους μπορεί να έχουν βαθιές παγκόσμιες επιπτώσεις, παρέχοντας παράλληλα σ’ ορισμένες χώρες τεράστια πλεονεκτήματα.

Ερβιο, θούλιο, δημήτριο, σαμάριο, λίθιο. . . Αυτά είναι μερικά από τα στοιχεία κάτω από την ετικέτα «σπάνιες γαίες». Πολλές από τις τεχνολογικές εξελίξεις που έχουν πραγματοποιηθεί τις τελευταίες δεκαετίες εμπεριέχουν στοιχεία που προέρχονται από τα δεκαεπτά του Περιοδικού Πίνακα της Χημείας.

Eξόρυξη σπάνιων γαιών σε ορυχείο της Μογγολίας (φωτογραφία αρχείου από το Reuters)

Καθόλου ασήμαντο, τα στοιχεία σπάνιων γαιών αποτελούν επίσης βασικό συστατικό για τη βιομηχανία όπλων. Το «νεοδύμιο» χρησιμοποιείται για την παραγωγή βομβών, λέιζερ, ραντάρ και σόναρ, το «δυσπρόσιο» για συστήματα καθοδήγησης πυραύλων και ηλεκτρονικών συστημάτων και το «τέρβιο» για την παραγωγή ηλεκτροκινητήρων.

Το μονοπώλιο της Κίνας

Οι Ηνωμένες Πολιτείες κατέχουν το τρίτο μεγαλύτερο απόθεμα στον κόσμο, με το ορυχείο σπάνιων γαιών Mountain Pass στην Καλιφόρνια. Αυτό το ορυχείο ήταν ο κορυφαίος παραγωγός στον κόσμο μέχρι τη δεκαετία του 1980, όταν η Κίνα εισήλθε στην αγορά στοιχείων και αναδείχθηκε σ’ ένα σχεδόν παγκόσμιο μονοπώλιο.

Οι κύριοι παράγοντες ανάληψης του ελέγχου της αγοράς ήταν η διαθεσιμότητα φθηνού εργατικού δυναμικού και η έλλειψη ανησυχίας για το περιβάλλον και τις συνθήκες εργασίας. Επί του παρόντος, εκτιμάται ότι η Κίνα ελέγχει περισσότερο από το 95% της παγκόσμιας παραγωγής ορυκτών σπάνιων γαιών, με περίπου πενήντα πέντε εκατομμύρια τόνους κοιτασμάτων.

Πρόσφατες μελέτες, ωστόσο, δείχνουν ότι η Βόρεια Κορέα θα μπορούσε να έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα σπάνιων γαιών στον κόσμο. Αυτά τα κοιτάσματα δεν μπορούν προς το παρόν ν’ αξιοποιηθούν λόγω έλλειψης σημαντικής ζήτησης και εξοντωτικών κυρώσεων – η χώρα είναι αποκομμένη από τις εξωτερικές αγορές και δεν έχει ακόμη αναπτύξει μια κοινωνία βασισμένη στη μαζική κατανάλωση.

Τα σημερινά νέα έργα χρειάζονται πιο σύγχρονες υποδομές, γεγονός που αυξάνει το κόστος έναρξής τους και λειτουργίας τους – απαιτούν επενδύσεις που η Βόρεια Κορέα δεν μπορεί ν’ αντέξει οικονομικά.

Ο θησαυρός της Βόρειας Κορέας

Η τοποθεσία Jongju, στη Βόρεια Κορέα, φιλοξενεί σχεδόν 216,2 εκατομμύρια τόνους οξειδίων σπάνιων γαιών, διπλάσια από τα γνωστά παγκόσμια αποθέματα. Οσον αφορά τη νομισματική αξία τους, η Νότια Κορέα εκτιμά, εάν αυτά τα στοιχεία είναι ακριβή, ότι ανέρχονται σε 2,800 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Συγκριτικά, το ΑΕΠ της Νότιας Κορέας ήταν περίπου 1.530.75 τρισεκατομμύρια το 2017. Σύμφωνα με την έκθεση της Korea Resources Corporation (KORES), η Βόρεια Κορέα θα μπορούσε να διαθέτει τεράστιες ποσότητες μαγνησίτη (έξι δισεκατομμύρια τόνους), γραφίτη (δύο δισεκατομμύρια τόνους), σιδηρομεταλλεύματος (πέντε δισεκατομμύρια τόνους) και βολφραμίου (250.000 τόνους).

Χειραψία Κιμ Γιονγκ Ουν – Σι Τζινπίνγκ (φωτογραφία από Ju Peng/Xinhua via Reuters)

Η χώρα θα μπορούσε να γίνει βασικός παίκτης στη βιομηχανία σπάνιων γαιών, καθώς η ζήτηση κορυφώνεται για smartphone, ημιαγωγούς και συναφή προϊόντα. Η Πιονγιάνγκ είχε ανακοινώσει την εν δυνάμει εκμετάλλευση έως και είκοσι εκατομμυρίων τόνων απ’ αυτά τα δεκαεπτά στοιχεία του Περιοδικού Πίνακα, με την Κίνα ως πιθανό αγοραστή τους.

Η μεταλλουργία σπάνιων γαιών είναι επίσης απαραίτητη για τα οπλικά συστήματα των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ρωσίας και της Κίνας. Το σύγχρονο αντιπυραυλικό σύστημα THAAD των ΗΠΑ απαιτεί στοιχεία σπάνιων γαιών, όπως και τα συστήματα πυραυλικής άμυνας S-400 και S-500 της Ρωσίας.

Ριζική αλλαγή των παγκόσμιων εξελίξεων

Οπως σημειώνει στη huffingtonpost.gr και ο Δημήτριος Κ. Κωνσταντινίδης, Διδάκτωρ Οικονομικής Γεωλογίας, η περίπτωση που θα μπορούσε ν’ αλλάξει ριζικά τις παγκόσμιες εξελίξεις στον κλάδο των σπάνιων γαιών βρίσκεται στη Βόρεια Κορέα.

Οι σπάνιες γαίες, εξηγεί ο ίδιος, είναι μια ομάδα 17 χημικά παρόμοιων μετάλλων, που περιλαμβάνει τις λεγόμενες 15 λανθανίδες του Περιοδικού Πίνακα, καθώς και το ύττριο και σκάνδιο.

Χρησιμοποιούνται σε μια σειρά βιομηχανικών εφαρμογών, όπως τα ηλεκτρονικά είδη, η καθαρή ενέργεια, η αεροδιαστημική, η αυτοκινητοβιομηχανία και η αμυντική βιομηχανία.

Η κατασκευή μόνιμων μαγνητών αποτελεί την απλούστερη, μεγαλύτερη και σημαντικότερη τελική χρήση των σπάνιων γαιών, που εκπροσωπεί το 21% της συνολικής κατανάλωσης. Οι μόνιμοι μαγνήτες είναι ουσιαστικό συστατικό των σύγχρονων ηλεκτρονικών που βρίσκουν εφαρμογές σε κινητά τηλέφωνα, τηλεοράσεις, υπολογιστές, αυτοκίνητα, ανεμογεννήτριες, αεροσκάφη και πολλά άλλα προϊόντα.

Χρησιμοποιούνται επίσης ευρέως σε άλλα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, λόγω των σπάνιων ιδιοτήτων τους (μαγνητισμός, φωταύγεια και χημική κατάλυση).

Οι διάφοροι τύποι έξυπνων κινητών τηλεφώνων περιέχουν συνολικά 75 ορυκτές πρώτες ύλες (ΟΠΥ), από τις οποίες οι 62 είναι μέταλλα. Οι σπάνιες γαίες εκπροσωπούνται με 16 από τα 17 τους στοιχεία. Το μόνο μέταλλο που δεν συμμετέχει, για ευνόητους λόγους, είναι το ραδιενεργό προμήθιο.

Αστρονομικές τιμές

Το επίθετο «σπάνιες» αναφέρεται στη δυσκολία εντοπισμού συγκεντρώσεων με μέση περιεκτικότητα που να δικαιολογεί την οικονομική εκμετάλλευσή τους (αν και η ολική περιεκτικότητα στον στερεό φλοιό της γης ορισμένων από αυτές, π.χ. του θούλιου και του λουτήτιου, είναι σχεδόν 200 φορές μεγαλύτερη από αυτήν του χρυσού) και στην περίπλοκη επεξεργασία τους, γιατί είναι χημικά δύσκολο να διαχωριστούν το ένα από το άλλο για να παραχθεί καθαρό επί μέρους μέταλλο.

Για τον λόγο αυτόν, οι τιμές τους είναι πολύ ψηλές. Π.χ. η τιμή του οξειδίου του νεοδυμίου αναμένεται να ξεπεράσει το 2025 τις 77 χιλιάδες δολάρια Αμερικής ανά μετρικό τόνο. Για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες των ανανεώσιμων και έξυπνων τεχνολογιών, η ζήτηση για όλα γενικά τα μέταλλα αυξάνεται.

Στιγμιότυπο από την ιστορική συνάντηση Κιμ Γιονγκ Ουν – Τραμπ το 2018 (φωτογραφία Reuters/Jonathan Ernst)

Η Παγκόσμια Τράπεζα προβλέπει ότι μέχρι το 2050 οι ανάγκες για ορυκτές ύλες θα αυξηθούν κατά 300% για την παραγωγή ανεμογεννητριών, κατά 200% για τα φωτοβολταϊκά και κατά 1.000% για τις μπαταρίες. Σ’ όλες αυτές τις εφαρμογές είναι απαραίτητες οι σπάνιες γαίες, μόνο σε μικρές ποσότητες.

Συχνά αποκαλούνται και ως οι «βιταμίνες της βιομηχανίας», λόγω της θεμελιώδους συμβολής τους στη βελτίωση της απόδοσης πολλών σύγχρονων προϊόντων, προσθέτει ο κ. Κωνσταντινίδης.

Τίποτα δεν φαίνεται, ωστόσο, να μπορεί να ξεμπλοκάρει την εκμετάλλευση των ορυκτών του υπεδάφους της Βόρειας Κορέας για εξωτερικούς σκοπούς, εκτός από πιθανές διεθνείς συμφωνίες, την άρση των κυρώσεων ή, σε ακραία περίπτωση, τη στρατιωτική επέμβαση.

Αυτά τα στοιχεία προσφέρουν νέες γνώσεις για τη γεωπολιτική κατάσταση που περιβάλλει τη Βόρεια Κορέα, υπογραμμίζει το The National Interest, σε ανάλυσή με τον τίτλο «Παίζονται τρισεκατομμύρια: ο επόμενος πόλεμος στην Ασία θα είναι για τις πηγές σπάνιων γαιών της Βόρειας Κορέας».

Προσπάθειες αξιοποίησης

Ενώ η Κίνα αποστασιοποιείται από τον πρώην σύμμαχό της, μειώνοντας δραστικά τις εισαγωγές άνθρακα από τη Βόρεια Κορέα λόγω «μη συμβατότητας με τα νέα περιβαλλοντικά πρότυπα», η Ρωσία, από την άλλη πλευρά, κοιτάζει όλο και περισσότερο τους πόρους σπάνιων γαιών της χώρας.

Οι εταιρείες της Νότιας Κορέας θα μπορούσαν επίσης να εξετάσουν νέες οικονομικές συμφωνίες για την εκμετάλλευση αυτών των πόρων, τονίζει το αμερικανικό περιοδικό.

Κατά τις δεκαετίες του 1990 και του 2000, το τεράστιο ενεργειακό δυναμικό της Βόρειας Κορέας ώθησε αρκετές κοινοπραξίες της Νότιας Κορέας, συμπεριλαμβανομένης της KORES, να επενδύσουν σ’ έργα εξόρυξης στον Βορρά και να εξετάσουν την ανάπτυξη υποδομών για τη διευκόλυνση της εκμετάλλευσης σπάνιων γαιών.

Το καθεστώς Κιμ δεν έχει ούτε τα οικονομικά μέσα ούτε την τεχνογνωσία που είναι απαραίτητα για να εκμεταλλευτεί μόνο του αυτά τα ορυχεία. Η KORES είχε αναλύσει ότι η Πιονγιάνγκ υπέγραψε συνολικά σαράντα επενδυτικές συμφωνίες με ξένες οντότητες – το 90 τοις εκατό με την Κίνα, παρά τις συνεχιζόμενες κυρώσεις.

Αρκετοί νοτιοκορεάτες αξιωματούχοι έχουν ανησυχήσει από το ενδιαφέρον του Πεκίνου. Σύμφωνα με τη νοτιοκορεάτη βουλευτή Park Young-sun, «Η κυβέρνηση πρέπει να δράσει γρήγορα γιατί η Κίνα έχει ήδη εξασφαλίσει πολλούς ορυκτούς πόρους στη Βόρεια Κορέα. Εάν η Νότια Κορέα μπορέσει να εισάγει ορυκτούς πόρους από τη Βόρεια Κορέα, θα μπορούσε να τους χρησιμοποιήσει σταθερά για αρκετές δεκαετίες».

Συνάντηση Κιμ – Πούτιν (φωτογραφία KCNA via Reuters)

Από τη στιγμή που ο προηγούμενος πρόεδρος της Νότιας Κορέας Μουν Τζε-ιν και ο ηγέτης της Βόρειας Κορέας Κιμ Γιονγκ-ουν επανέλαβαν τις συνομιλίες, οι αρχές της Νότιας Κορέας έκαναν λόγο ανοιχτά για περαιτέρω επέκταση του έργου σιδηροδρομικής υποδομής Βορρά-Νότου.

Ειδικές Οικονομικές Ζώνες

Η Βόρεια Κορέα θα μπορούσε να βρίσκεται στα πρόθυρα της ενσωμάτωσης σε μια τεράστια υποδομή εφοδιαστικής αλυσίδας μέσω ενός Μεταλλικού Δρόμου του Μεταξιού – μια στρατηγική συνεργασία μεταξύ Ρωσίας και Κίνας που επενδύει ταυτόχρονα σε σιδηρόδρομους, αγωγούς και λιμάνια παράλληλα με την κινεζική – των Ειδικών Οικονομικών Ζωνών της Βόρειας-Νότιας Κορέας (SEZ) που αποτελούν μια γεωγραφικά οριοθετημένη περιοχή η οποία υπόκειται σε μοναδικούς κανονισμούς και διοίκηση προκειμένου να προσελκύσει ξένες άμεσες οικονομικές επενδύσεις που διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να επιτευχθούν.

Τέσσερις συγκεκριμένες περιοχές στη Βόρεια Κορέα θα μπορούσαν να θεωρηθούν εθνικές προτεραιότητες — Rason, Unjong, Wonsan και Sinuiju. Αυτές οι ζώνες, με μια ποικιλία προβλεπόμενων λειτουργιών και κατά τα φαινόμενα φιλικούς προς το εξωτερικό κανονισμούς, σηματοδότησαν την προθυμία του καθεστώτος Κιμ να διερευνήσει επιλογές οικονομικής πολιτικής.

Αν και το καθεστώς του βορειοκορεάτη ηγέτη μπορεί να προωθεί τις ειδικές οικονομικές ζώνες ως βασικό στοιχείο της στρατηγικής οικονομικής ανάπτυξής του, υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος για να γίνουν τελικά επιτυχημένες αυτές οι ζώνες.

Κυρώσεις και απομονωτισμός

Οι πρώτες κυρώσεις του ΟΗΕ κατά της Βόρειας Κορέας χρονολογούνται από το 1993 και ήταν αντιπαραγωγικές, καθώς πίεσαν περαιτέρω την Πιονγιάνγκ στην προσπάθεια να εκβιάσει τον κόσμο με τα πυρηνικά όπλα και τις πυραυλικές δοκιμές της.

Εκτόξευση διηπειρωτικού βαλλιστικού πυραύλου της Βόρειας Κορέας (φωτογραφία αρχείου από το KCNA via Reuters)

Η Βόρεια Κορέα επέλεξε σήμερα μια στρατηγική αποτροπής, δηλαδή ν’ αυξήσει τις πυραυλικές της δοκιμές για ν’ αποδείξει την αποφασιστικότητά της, αλλά και τις αμυντικές της ικανότητες σ’ ένα διεθνές περιβάλλον που θεωρεί εχθρικό.

Μια διέξοδος απ’ αυτήν την κρίση θα μπορούσε να είναι μια πιθανή de facto αναγνώριση της πυρηνικής ισχύος της Βόρειας Κορέας, παρόμοιας με της Ινδίας, του Πακιστάν ή του Ισραήλ, το οποίο απέκτησε πυρηνικά όπλα χωρίς διεθνείς εγκρίσεις.

Αυτή η επιλογή θα ήταν μια παραδοχή της αποτυχίας των πολιτικών μη διάδοσης, αλλά θα μπορούσε να σπάσει το αδιέξοδο που ωθεί την Πιονγιάνγκ να προχωρήσει περαιτέρω στο πυρηνικό της πρόγραμμα και τις πυραυλικές απειλές.

Μια συμφωνία το 1994 είχε ήδη δημιουργήσει πολλές προσδοκίες και ελπίδες για έξοδο από την κρίση: η Βόρεια Κορέα έπρεπε να εγκαταλείψει το πυρηνικό της πρόγραμμα με αντάλλαγμα την ενεργειακή βοήθεια από τη Νότια Κορέα, την Ιαπωνία, τη Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες που είχαν δεσμευτεί να κατασκευάσουν δύο πυρηνικούς ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς στη Βόρεια Κορέα. Η συμφωνία αυτή απέτυχε ελλείψει δεσμεύσεων από τα διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη.

Η «Τέχνη της Διαπραγμάτευσης»

Δεν είναι υπερβολή να θεωρήσουμε ότι η «Τέχνη της Διαπραγμάτευσης» ισχύει και για τα στοιχεία σπάνιων γαιών, τονίζει το The National Interest. Εάν η Ουάσιγκτον δεν δράσει αποτελεσματικά για τους πόρους σπάνιων γαιών της Βόρειας Κορέας, τότε ο νικητής, για άλλη μια φορά, θα μπορούσε να είναι το Πεκίνο.

Η Μόσχα, επίσης, θα μπορούσε να επωφεληθεί από την απουσία της Ουάσιγκτον, δεδομένου ότι η Κίνα χρειάζεται συνεχή πρόσβαση σε ενεργειακούς πόρους στη Ρωσία και στην Κεντρική Ασία, καθώς και στις προηγμένες στρατιωτικές τεχνολογίες της Ρωσίας.

Οι προσπάθειες της Κίνας για απόκτηση ενέργειας αποτελούν σημαντική πρόκληση για την αμερικανική πολιτική. Το παζλ μπορεί επομένως να περιστρέφεται γύρω από το ποιος προσφέρει την καλύτερη απόδοση επένδυσης, όχι μόνο σε ακίνητα, αλλά μάλλον σε σπάνια μέταλλα, με τον Κιμ Γιονγκ Ουν να μπορεί να συγκεντρώσει μια τεράστια περιουσία.