Γερμανία: Στη δίνη ενός δημοσιονομικού χάους που η ίδια δημιούργησε

Μπορεί η Γερμανία να υπερηφανεύεται για τη δημοσιονομική της σύνεση, αλλά το τελευταίο δεκαπενθήμερο βρίσκεται στη δίνη ενός ιδιότυπου δημοσιονομικού πανικού. Στο επίκεντρο του δράματος βρίσκεται το πολυσυζητημένο «φρένο χρέους», μια συνταγματική ρήτρα που περιορίζει το δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας. Ωστόσο, η γερμανική κυβέρνηση προσπαθεί να την παρακάμψει μέσω μιας σειρά ειδικών Ταμείων. Στις 15 Νοεμβρίου το Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας έκρινε ότι ένα τέτοιο εγχείρημα για τη χρηματοδότηση δαπανών για το Κλίμα ύψους 60 δισ. ευρώ (66 δισ. δολάρια) ή 1,5% του ΑΕΠ ήταν παράνομο, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο όλες τις χρηματοδοτήσεις που έγιναν με αυτόν τον τρόπο, σύμφωνα με δημοσίευμα του Economist.

Οι συνέπειες ήταν τραγικές. Καθώς οι νομοθέτες προσπαθούσαν να κλείσουν τις δημοσιονομικές τρύπες, τα μέλη του κυβερνητικού συνασπισμού κατέφυγαν σε διαμάχες και η αντιπολίτευση είναι επίσης διχασμένη. Στις 28 Νοεμβρίου ο Όλαφ Σολτς, ο σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος, υποσχέθηκε στη Bundestag ότι θα υπάρξουν κάποιες διορθώσεις. Η κυβέρνηση θα επικαλεστεί μια ρήτρα έκτακτης ανάγκης για να διασφαλίσει ότι οι δαπάνες της για το 2023 θα περάσουν τη νόμιμη διαδικασία, αλλά δεν δόθηκε καμία εξήγηση για το από πού θα προέλθουν τα χρήματα για τα επόμενα χρόνια.

Σολτς: Έρχεται δημοσιονομική λιτότητα διαρκείας στη Γερμανία

Εξαιτίας της εμμονής της με τον κανόνα του χρέους της, η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης μοιάζει πλέον ανίκανη να αναζωογονήσει την εγχώρια ζήτηση, να χρηματοδοτήσει την ενεργειακή μετάβαση ή να επιτύχει τους γεωπολιτικούς της στόχους. Εάν η Γερμανία δεν μπορέσει να δώσει το παράδειγμα, άλλες χώρες της Ευρώπης είναι απίθανο να προσφέρουν περισσότερη βοήθεια προς την Ουκρανία.

Χρέος και οικονομία

Το περίεργο στην περίπτωση αυτή είναι ότι το δημοσιονομικό χάος δεν έχει καμία σχέση με την πραγματική οικονομία. Τη Γερμανία φθούν πολλά πλούσια κράτη επειδή έχει ακόμη περιθώρια δανεισμού. Το δημόσιο χρέος της αγγίζει το 65% του ΑΕΠ περίπου, ενώ ο μέσος όρος των πιο πλούσιων κρατών-μελών του ΟΟΣΑ είναι στο 90%. Πάντως, η ανάπτυξή της Γερμανίας υστερεί σε σχέση με τις άλλες χώρες- μετά από δεκαετίες εγκατάλειψης των υποδομών της, οι οποίες χρειάζονται απεγνωσμένα ανανέωση. Επειδή τα οφέλη από τις δαπάνες αυτές προκύπτουν με την πάροδο του χρόνου, η χρηματοδότηση μέσω του χρέους, την οποία εξομαλύνει το κόστος των επενδύσεων, έχει νόημα.

Αντιμέτωπος με μια ισχυρή οικονομική επιχειρηματολογία για δαπάνες, αλλά με πολιτικά και νομικά εμπόδια, πώς θα πρέπει να προχωρήσει ο κ. Σολτς; Ένα βήμα είναι να επανεξετάσει τις τρέχουσες δαπάνες και να περικόψει τις περιττές παροχές. Τα χρόνια της ευμάρειας οδήγησαν τις προηγούμενες κυβερνήσεις να ξοδεύουν σε συνταξιοδοτικά Ταεμεία και να καλύπτουν πρόχειρα τις ανεπάρκειες στην υγειονομική περίθαλψη. Οι περικοπές θα είναι σκληρές, αλλά αναγκαίες.

Αναζητείται πλειοψηφία με τους Χριστιανοδημοκράτες

Ένα άλλο βήμα είναι οι επενδυτικές δαπάνες. Αμέσως μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση συμφώνησε να δαπανήσει 100 δισ. ευρώ για αμυντικές δαπάνες, προκειμένου να αντισταθμίσει την πολυετή υποεπένδυση, τροποποιώντας το Σύνταγμα, με σκοπό να απομονώσει τη δέσμευση αυτή από τις διατάξεις για το φρένο του χρέους. Ένα παρόμοιο ταμείο θα μπορούσε να δημιουργηθεί για να επιτρέψει μακροπρόθεσμα επενδύσεις σε υποδομές και στο κλίμα που χρηματοδοτούνται από το χρέος.

Κάτι τέτοιο θα χρειαζόταν πλειοψηφία των δύο τρίτων και στα δύο σώματα του Κοινοβουλίου, την οποία ο συνασπισμός δεν θα είχε από μόνος του. Αλλά θα ήταν διορατικό εκ μέρους των Χριστιανοδημοκρατών, του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης, να συνεργαστούν.

Άλλωστε, το CDU ήταν το βασικό κόμμα της κυβέρνησης μεταξύ 2005 και 2021 και ο αρχιτέκτονας του φρένου χρέους, υπό την καθοδήγηση της Άνγκελα Μέρκελ. Εάν επιστρέψει ποτέ στην εξουσία, θα αντιμετωπίσει και αυτό τη δυσκολία να «περάσει» τα επενδυτικά του σχέδια.

Ναι μεν αλλά

Τέτοιοι ελιγμοί δεν είναι ιδανικοί, αλλά δίνουν χρόνο στους Σοσιαλδημοκράτες και τους Χριστιανοδημοκράτες να προβάλουν το επιχείρημα της μεταρρύθμισης που είναι το σημαντικότερο βήμα από όλα τα άλλα. Η φήμη της Γερμανίας για τη δημοσιονομικής της σύνεση δεν κερδήθηκε εξαιτίας του ίδιου του φρένου χρέους, αλλά επειδή τα χρόνια ισχυρής ανάπτυξης, αυξήθηκαν τα φορολογικά της έσοδα και «ξεφούσκωσαν» τα στοιχεία του ελλείμματος.

Όσο κι αν οι Γερμανοί αγαπούν τους κανόνες τους, το να βάλουν το φρένο χρέους ως προτεραιότητα πριν από την επίτευξη ανάπτυξης σήμερα θα αποτελούσε μια διεστραμμένη πράξη αυτοτραυματισμού. Αντίθετα, θα ήταν πολύ καλύτερα, να κατοχυρωθούν στο Σύνταγμα αρχές όπως η βιωσιμότητα του χρέους και να αφεθούν τα όρια του ελλείμματος στους εκλεγμένους πολιτικούς. Η Γερμανία έχει πολλά προβλήματα. Το υπερβολικό δημόσιο χρέος δεν είναι ένα από αυτά.