Προσφάτως, το ενδιαφέρον μου επικεντρώθηκε σε ένα άρθρο ξένου μέσου, το οποίο περιέγραφε την αμφιλεγόμενη βοήθεια που μπορεί να προσφέρει η Τεχνητή Νοημοσύνη σε όσους ζουν ή νιώθουν μόνοι.
Το άρθρο —συνυπογεγραμμένο από ψυχολόγους και φιλόσοφο— υποστήριζε ότι οι σύγχρονες μορφές τεχνητής νοημοσύνης δύνανται να προσφέρουν καλύτερη συντροφιά από πολλούς ανθρώπους. Αυτό σε βάζει σε σκέψεις. Διότι, αν οι άνθρωποι δεν μπορούν πλέον να είναι καλοί σύντροφοι, τότε περνάμε σε μια εποχή όπου το τίμημα της βοήθειας ή της ενσυναίσθησης θα το πληρώνουμε πολύ ακριβά.
Στις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες, η τεχνητή νοημοσύνη δεν γίνεται τόσο αποδεκτή όσο στους τεχνολογικούς κλάδους. Καταρχάς, θεωρείται προϊόν χωρίς ψυχή, και κυρίως ενοχλεί η ιδέα ότι οι ψηφιακοί συνομιλητές μπορεί να αντικαταστήσουν τους πραγματικούς φίλους ή την οικογένεια.
Ωστόσο, η λεγόμενη «επιδημία μοναξιάς» είναι υπαρκτή και ήδη διαμορφώνεται μια νέα επιχειρηματική αγορά —παροχής υπηρεσιών σε άτομα που χρειάζονται «παρέα» αλλά δεν την έχουν. Το αναμφισβήτητο είναι πως η μοναξιά πλέον λαμβάνεται τόσο σοβαρά, ώστε κράτη έχουν οργανωθεί θεσμικά για την αντιμετώπισή της (όπως στην Ιαπωνία). Επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι η χρόνια μοναξιά είναι επιβλαβής για την υγεία · είναι σαν να καπνίζεις πάνω από μισό πακέτο τσιγάρα την ημέρα!
Αν η ζωή δεν εξελιχθεί όπως ο καθένας ελπίζει, τότε η απάντηση είναι τα χρήματα. Μπορείς πάντα να πληρώσεις για συντροφιά. Ωστόσο, στην παρούσα εποχή, δεν υπάρχει επαρκές προσωπικό για να προσφέρει συμπόνια σε κάθε μοναχικό άνθρωπο. Αναπόφευκτα, πλέον η προσοχή στρέφεται στα ψηφιακά υποκατάστατα: στο ChatGPT.
Σε πρόσφατες μελέτες, οι συμμετέχοντες έκριναν τις απαντήσεις του ChatGPT ως πιο ενσυναισθητικές σε σύγκριση με εκείνες ανθρώπων. Σύμφωνα με τον Guardian, οι συγκρίσεις ανθρώπου-μηχανής είναι «στημένες εις βάρος των ανθρώπων» —καθώς ζητείται από τους ανθρώπους να συμπεριφέρονται σαν ρομπότ, εκτελώντας ψυχρές, λειτουργικές πράξεις. Η άποψη αυτή έχει βάση. Χρειαζόμαστε έναν άνθρωπο —και, πολλές φορές, απλώς μια αγκαλιά. Όμως δεν έχουν όλοι αυτές τις επιλογές.
Πλέον εμφανίζονται «θεραπευτές-chatbots». Σε μια πρόσφατη μελέτη, άτομα με κατάθλιψη, άγχος ή διατροφικές διαταραχές δοκίμασαν ένα πρόγραμμα για μερικές εβδομάδες. Πολλοί άρχισαν να πιστεύουν ότι το εν λόγω πρόγραμμα ΑΙ νοιάζεται γι’ αυτούς και ότι συνεργάζεται για το καλό τους —κάτι που οι ψυχολόγοι αποκαλούν «θεραπευτική συμμαχία». Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι τα συμπτώματά τους παρουσίασαν βελτίωση, τουλάχιστον σε σύγκριση με άτομα που δεν έλαβαν καμία θεραπεία. Πρόκειται για πρώιμο εύρημα και δεν συγκρίνεται ακόμη με πραγματικούς θεραπευτές. Ωστόσο, αποτελεί ένδειξη για το πώς ενδέχεται να διαμορφωθεί το μέλλον.
Φυσικά, η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε άνθρωπο και πρόγραμμα παραμένει ακόμη ορατή.
Όμως, φαίνεται ότι η επιδημία της μοναξιάς που μαστίζει την ανθρωπότητα θα μας οδηγήσει στη βιομηχανία της ΤΝ και στην ανάγκη να πληρώνουμε για επικοινωνία.
Αυτό που με ανησυχεί περισσότερο είναι ότι τα bots Τεχνητής Νοημοσύνης έχουν γίνει υπερβολικά… ενθουσιώδεις κόλακες. Μας κάνουν να νιώθουμε καλά και επιβεβαιωμένοι, ανεξαρτήτως του τι λέμε.
Ο θεραπευτής – ο άνθρωπος- έχει ηθική και επαγγελματική ευθύνη. Μπορεί να επέμβει όταν υπάρχει κίνδυνος. Αντίθετα, η ΤΝ εκφράζεται με φαινομενική ενσυναίσθηση, χωρίς την αξιολόγηση του κινδύνου.
Επίσης, οι φίλοι, οι δικοί μας άνθρωποι, είναι δίπλα μας για να μας στηρίζουν —αλλά και για να μας λένε την αλήθεια όταν χρειάζεται. Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν έχει ακόμη την αντίληψη να μας αποτρέψει από την ψευδαίσθηση, διότι είναι σχεδιασμένη για συνεργασία, και όχι για αντίσταση.
Και κάπου εδώ εισέρχεται το πεδίο της επιχειρηματικής ηθικής. Οι επιχειρήσεις που λανσάρουν «συναισθηματικά υποστηρικτικά» bots γνωρίζουν ότι απευθύνονται και σε ανθρώπους με προβλήματα, μοναξιά ή κρίσεις. Ερώτημα βασικό: Τι θεωρείται επιχείρηση στην εποχή της ΤΝ; Υπάρχει ο κίνδυνος το συμφέρον της εταιρείας να αντιστρατεύεται την ευημερία του χρήστη.
Το μέλλον φέρνει αναπόφευκτες προκλήσεις — και ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο αναγκαίος ο επαναπροσδιορισμός της ηθικής στην οικονομία και στον επιχειρηματικό κόσμο.
