Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο: Εργαλείο για ανάπτυξη και επενδύσεις

Το Έργο και η Διαδικτυακή Πύλη του Αρχαιολογικού Κτηματολογίου παρουσιάστηκαν στο αμφιθέατρο του Μουσείου της Ακρόπολης. Το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο είναι ένα Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα (ΟΠΣ) για τη συστηματική καταγραφή, τεκμηρίωση, ψηφιοποίηση και διαχείριση αρχαιολογικών, διοικητικών και γεωχωρικών δεδομένων που αφορούν στην πολιτιστική κληρονομιά της επικράτειας και στην ακίνητη περιουσία του ΥΠΠΟΑ. Σήμερα, περιλαμβάνει περισσότερα από 18.000 μνημεία, 3.800 αρχαιολογικούς χώρους και ιστορικούς τόπους και 845 ζώνες προστασίας.

Μεταξύ άλλων το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο αποτελεί ένα σύγχρονο εργαλείο για τις επενδύσεις, διότι εντοπίζει στο χάρτη τα όρια των προστατευομένων περιοχών και παρέχει έγκυρη ενημέρωση στους ενδιαφερόμενους, επιχειρήσεις και πολίτες, για το εάν και πού ακριβώς μπορούν να προχωρήσουν σε ενέργειες και επεμβάσεις στο περιβάλλον μνημείων, αρχαιολογικών χώρων και ιστορικών τόπων. Επίσης είναι ένα εργαλείο, για τη Δημόσια Διοίκηση, την Αυτοδιοίκηση και τους επαγγελματικούς φορείς, καθώς συγκεντρώνει πληροφορίες που αφορούν στον χωρικό σχεδιασμό σε περιοχές όπου υφίστανται μνημεία, αλλά για την  προστασία από καταπατήσεις, ορθολογική διαχείριση και αξιοποίηση της Δημόσιας περιουσίας.

Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, επεσήμανε μεταξύ άλλων στον χαιρετισμό της:

«Αποτελεί κοινό τόπο ότι οι εφαρμογές της ψηφιακής τεχνολογίας και του Διαδικτύου στον Πολιτισμό συνεισφέρουν δυναμικά στην ορθολογική, βιώσιμη και παραγωγική διαχείριση, ανάδειξη και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, ενώ παράλληλα δημιουργούν νέες δυνατότητες και ευκαιρίες πρόσβασης στα πολιτιστικά αγαθά, με τρόπους που δεν είναι εφικτοί από τα παραδοσιακά και συμβατικά μέσα.

Όσον αφορά στην πολιτιστική κληρονομιά, και υπό το πρίσμα ότι αυτή συνιστά τόσο πολιτισμικό αγαθό, όσο και αναπτυξιακό κοινωνικό κεφάλαιο και εθνική περιουσία, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού πριν από δέκα χρόνια έθεσε συστηματικά και αποφασιστικά στο επίκεντρο της στρατηγικής και των σχεδιασμών του την ενσωμάτωση και εμπέδωση των ψηφιακών τεχνολογιών στις επιστημονικές και διοικητικές διαδικασίες και πρακτικές προστασίας, διαχείρισης και ανάδειξής της.

Ο Εμπλουτισμός των Ψηφιακών Συλλογών των Κινητών Μνημείων και το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο, που προέβλεπαν παράλληλα την ανάπτυξη και νέων ολοκληρωμένων πληροφοριακών συστημάτων καταγραφής και διαχείρισης, εντάσσονται από κοινού και λειτουργούν συμπληρωματικά στην προσπάθεια συγκρότησης του Εθνικού Αρχείου Μνημείων. Ενός ψηφιακού αρχείου που θα καλύπτει το σύνολο του πολιτιστικού αποθέματος, και μέσω του οποίου οι Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού και οι συνεργαζόμενοι φορείς διαχείρισης θα είναι σε θέση να γνωρίζουν ανά πάσα στιγμή την ταυτότητα, τη θέση και την κατάσταση διατήρησης όλων των στοιχείων της υλικής πολιτιστικής κληρονομιάς ανά την Επικράτεια, το νομικό και διαχειριστικό καθεστώς τους, καθώς και με ποιο τρόπο αυτά είναι προσβάσιμα και αξιοποιήσιμα. Η ύπαρξη ενός τέτοιου εργαλείου καθιστά δυνατό τον αναλυτικό και τεκμηριωμένο σχεδιασμό της προστασίας και ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς και της εθνικής περιουσίας μέσω της πλήρους αξιοποίησης σύνθετων δεδομένων, αλλά και τη συνεχή αναπροσαρμογή της στρατηγικής βάσει των εκάστοτε αναγκών σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο κοινωνικό-οικονομικό πλαίσιο. Υπό αυτό το πρίσμα, το Εθνικό Αρχείο Μνημείων αποτελεί σημαντικότατο εργαλείο και αφετηρία αναπτυξιακής δυναμικής.

Μέσω του Αρχαιολογικού Κτηματολογίου το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού συμβάλει ενεργά στην ευρύτερη προσπάθεια ολοκλήρωσης του Εθνικού Κτηματολογίου, στη δημιουργία Τράπεζας Γης και σε άλλες συναφείς πλατφόρμες διαχείρισης και αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας. Ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις υποχρεώσεις της παροχής άμεσης και δωρεάν πρόσβασης στη δημόσια πληροφορία σύμφωνα με την εθνική και κοινοτική νομοθεσία (Οδηγία INSPIRE, ανοιχτά δεδομένα). Μέσω της διαδικτυακής πύλης και των υπηρεσιών τεχνικής διαλειτουργικότητας με συναφή συστήματα του Δημόσιου Τομέα που ήδη εξειδικεύεται, κάθε ενδιαφερόμενος –υπηρεσία, φορέας, εταιρεία, ιδιώτης– μπορεί να ενημερώνεται με άμεσο και έγκυρο τρόπο για τα ακίνητα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους κάθε περιοχής της Επικράτειας, το καθεστώς και τους ειδικούς όρους προστασίας τους, ώστε να γνωρίζει τις δυνατότητες και τους περιορισμούς στην αξιοποίηση της γης σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Η κεφαλαιώδης σημασία του Αρχαιολογικού Κτηματολογίου για την ομαλή σχεδίαση και εκτέλεση δημόσιων έργων, αλλά και την ανάπτυξη των επενδύσεων σε μια Χώρα, όπου η συνεχής κατοίκηση από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα έχει δημιουργήσει ένα τεράστιο αρχαιολογικό παλίμψηστο, καθίσταται προφανής.

Η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στην επίτευξη των στόχων της κυβερνητικής πολιτικής, που αφορούν στην αναδιοργάνωση και στον εκσυγχρονισμό, στην ορθολογική διαχείριση των πόρων, στη λειτουργική διαφάνεια και στην αποτελεσματική εξυπηρέτηση του πολίτη. Επί πλέον, συνιστά βασική και αναγκαία προϋπόθεση, προκειμένου ο Τομέας του Πολιτισμού να συμβάλει με την υψηλή του δυναμική στη συνολική βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, στην προσέλκυση επενδύσεων, στην αύξηση της παραγωγικότητας και των θέσεων εργασίας, και εν γένει στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της Χώρας κατά την γεμάτη προκλήσεις περίοδο μετά την οικονομική και υγειονομική κρίση.

Σήμερα, κλείνει τυπικά η πρώτη αυτή και κύρια φάση του έργου του Αρχαιολογικού Κτηματολογίου, ωστόσο αυτό σε καμία περίπτωση δεν τελειώνει εδώ. Αντιθέτως, τώρα εισέρχεται στο στάδιο της ωριμότητας και της παραγωγικής λειτουργίας, του συνεχούς εμπλουτισμού και της διεύρυνσης του περιεχομένου και των υπηρεσιών του. Ήδη σχεδιάζονται οι επεκτάσεις και οι συνέργειές του με τα σχεδιαζόμενα έργα συνολικού ψηφιακού μετασχηματισμού και απλοποίησης των διαδικασιών του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού υπό την επιτελική εποπτεία και το συντονισμό του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, καθώς και η οργανική του ενσωμάτωση στην κεντρική πύλη παροχής ψηφιακών υπηρεσιών του Δημοσίου gov.gr».

Στην εκδήλωση, που διοργανώθηκε από το Εθνικό Αρχείο Μνημείων και συντόνισε ο Γ.Γ. Πολιτισμού Γιώργος Διδασκάλου, παρευρέθηκαν ο Υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων Γιάννης Τσακίρης, ο Γ.Γ Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ του Υπουργείου Ανάπτυξης Δημήτρης Σκάλκος, ο Γ.Γ. Ψηφιακής Διακυβέρνησης Λεωνίδας Χριστόπουλος, ο Γ.Γ. Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας Ευθύμιος Μπακογιάννης και ο πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος Γιώργος Στασινός.

Ομιλητές στην εκδήλωση ήταν η Ευγενία Γερούση, Προϊσταμένη Διεύθυνσης Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων (ΔΕΑΜ), η Χριστίνα Ρωμάνου, αρχαιολόγος στο Τμήμα Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων και Αρχαιολογικού Κτηματολογίου, η Μαρία-Ξένη Γαρέζου, Προϊσταμένη Τμήματος Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων και Αρχαιολογικού Κτηματολογίου, ο Νίκος Συρρής, μηχανικής πληροφορικής στο ίδια τμήμα, οι οποίοι παρουσίασαν το έργο ως ψηφιακή υποδομή, τη διαδικτυακή πύλη και το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο ως εργαλείο για τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Για το Εθνικό Αρχείο Μνημείων του ΥΠΠΟΑ στο γύρισμα της χιλιετίας και τα έργα της ΔΕΑΜ, μίλησε ο Πάντος Πάντος, Επίτιμος Διευθυντής του Εθνικού Αρχείου Μνημείων, ενώ η Δέσποινα Τσιαφάκη, Διευθύντρια Ερευνών, Υπεύθυνη Τμήματος Πολιτισμού και Δημιουργικών Βιομηχανιών του Ερευνητικού Κέντρου Αθηνά, αναφέρθηκε στο Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο και στον ψηφιακό μετασχηματισμό στη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Ερωτήσεις και απαντήσεις για το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο

Τι είναι το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο;

Το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο είναι ένα Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα (ΟΠΣ) για τη συστηματική καταγραφή, τεκμηρίωση, ψηφιοποίηση και διαχείριση αρχαιολογικών, διοικητικών και γεωχωρικών δεδομένων που αφορούν στην πολιτιστική κληρονομιά της επικράτειας και στην ακίνητη περιουσία του ΥΠΠΟΑ. Σήμερα, περιλαμβάνει περισσότερα από 18.000 μνημεία, 3.800 αρχαιολογικούς χώρους και ιστορικούς τόπους και 845 ζώνες προστασίας.

Πώς λειτουργεί το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο;

Μέσα από τον ψηφιακό αρχαιολογικό χάρτη της επικράτειας που είναι προσβάσιμος από τη διαδικτυακή Πύλη στη διεύθυνση https://www.arxaiologikoktimatologio.gov.gr/el ., οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να αντλήσουν πλήρη και έγκυρη πληροφορία για τυχόν δεσμεύσεις και περιορισμούς που υφίστανται βάσει της κείμενης νομοθεσίας σε περιοχές ή ακίνητα.

Η δομή του ΟΠΣ Ειδικότερα, το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο λειτουργεί σε ένα περιβάλλον συστημάτων γεωγραφικών πληροφοριών. Αποτελείται από μια βάση δεδομένων (back end) και μια διαδικτυακή Πύλη (front end). Η βάση δεδομένων περιλαμβάνει διοικητικά, επιστημονικά και γεωχωρικά δεδομένα, καθώς και τεκμήρια, όπως ΦΕΚ κηρύξεων, σαρωμένα διοικητικά έγγραφα, επιστημονικές αναφορές, φωτογραφίες και σχέδια και απευθύνεται κυρίως στις Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και σε κρατικές υπηρεσίες εν γένει.

Η Πύλη αντλεί επιλεγμένα συνοπτικά στοιχεία από τη βάση δεδομένων και τα προβάλλει προς χρήση από το ευρύ κοινό. Η δομή του ΟΠΣ και της Πύλης είναι μνημειοκεντρική. Δηλαδή, η αναζήτηση πραγματοποιείται με βάση το μνημείο, τον αρχαιολογικό χώρο ή τον ιστορικό τόπο.

Σε τι χρησιμεύει το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο;

Το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο αποτελεί ένα σύγχρονο εργαλείο για:

– Την ολοκληρωμένη εποπτεία και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς μόνον εάν γνωρίζεις τι έχεις μπορείς και να το προστατεύσεις.

– Τις επενδύσεις, διότι εντοπίζει στο χάρτη τα όρια των προστατευομένων περιοχών και παρέχει έγκυρη ενημέρωση στους ενδιαφερόμενους, επιχειρήσεις και πολίτες, για το εάν και πού ακριβώς μπορούν να προχωρήσουν σε ενέργειες και επεμβάσεις στο περιβάλλον μνημείων, αρχαιολογικών χώρων και ιστορικών τόπων.

– Τη Δημόσια Διοίκηση, την Αυτοδιοίκηση και τους επαγγελματικούς φορείς, καθώς συγκεντρώνει με οργανωμένο τρόπο τη διοικητική, αρχαιολογική και γεωχωρική πληροφορία που αφορά στον χωρικό σχεδιασμό σε περιοχές όπου υφίστανται μνημεία.

– Την προστασία από καταπατήσεις, ορθολογική διαχείριση και αξιοποίηση της Δημόσιας περιουσίας.

– Την επιστημονική έρευνα γύρω από την ελληνική αρχαιολογία, αλλά και επίκαιρα ζητήματα όπως οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην πολιτιστική κληρονομιά.

– Την εκπαίδευση, μέσα από την κατάλληλη αξιοποίηση του διαδραστικού περιβάλλοντος της εφαρμογής.

– Την προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς, με τρόπο που αναδεικνύει τον εξαιρετικό πλούτο και τη διαχρονία του πολιτιστικού αποθέματος της Ελλάδας: από τους προϊστορικούς οικισμούς στα κλασικά ιερά, τους βυζαντινούς ναούς και τα ενετικά κάστρα στα οθωμανικά και εβραϊκά μνημεία, αλλά και τα νεότερα και σύγχρονα κτήρια.

– Την ενημέρωση των πολιτών για την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου τους.

Σε ποιους απευθύνεται το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο;

Το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο δεν απευθύνεται μόνο στις κρατικές υπηρεσίες ή στους επιστήμονες που έχουν ως αντικείμενο την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Απευθύνεται σε όλους εμάς, που κάποια στιγμή θα ενδιαφερθούμε να ενημερωθούμε έγκυρα και εύκολα είτε στο πλαίσιο της επαγγελματικής και οικονομικής μας δραστηριότητας είτε και για άλλους, ψυχαγωγικούς ή εκπαιδευτικούς, λόγους.

Τι αλλάζει στη ζωή μας με το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο;

Με το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο γίνονται για πρώτη φορά εύκολα προσπελάσιμα από τον πολίτη με τη χρήση μιας φορητής συσκευής στοιχεία που στο παρελθόν γνώριζαν μόνον οι αρμόδιες υπηρεσίες και των οποίων η συλλογή απαιτούσε ειδικές γνώσεις, χρόνο, χρήμα και κόπο.

Ποια είναι η σημασία του Αρχαιολογικού Κτηματολογίου για τη χώρα;

Το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο αποτελεί ένα έργο τομή για την προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος και συνάμα ένα σύγχρονο και απαραίτητο εργαλείο για τον ολοκληρωμένο χωρικό σχεδιασμό και τη βιώσιμη ανάπτυξη, τα οποία είναι εξάλλου αλληλένδετα ζητήματα. Παράλληλα, συμβάλλει καθοριστικά στον ψηφιακό μετασχηματισμό της Δημόσιας Διοίκησης.