Χαβιέ Σολάνα: Η επιστροφή της Αμερικής

Project Syndicate

H πρώτη διεθνής περιοδεία του αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν έμοιαζε σαν να φύσηξε φρέσκος αέρας. Από τη Σύνοδο Κορυφής των G7 έως τη συνάντηση με τον ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν στη Γενεύη, ο Μπάιντεν εκτέλεσε τα καθήκοντά του με σοβαρότητα και κύρος – σε πλήρη αντίθεση με το χάος που χαρακτήριζε τις επισκέψεις του προκατόχου του Ντόναλντ Τραμπ στο εξωτερικό. Το ταξίδι του Μπάιντεν έστειλε ένα ξεκάθαρο μήνυμα: οι ΗΠΑ βρίσκονται και πάλι σε καλά χέρια, τα οποία τείνουν κατ’ αρχήν και κυρίως στους παραδοσιακούς συμμάχους.

Ομως οι στόχοι του Μπάιντεν είναι και άλλοι: ενώνοντας τις δημοκρατίες του κόσμου να αντιμετωπίσει την Κίνα και άλλες αυταρχικές χώρες, ελπίζοντας ότι θα προκαλέσει ένα είδος παγκόσμιας δημοκρατικής αναγέννησης, αν και δεν είναι ξεκάθαρος ο τρόπος με τον οποίο προτίθεται να το επιτύχει αυτό.

O τελευταίος αμερικανός πρόεδρος που επέλεξε την Ευρώπη για το παρθενικό του ταξίδι ήταν ο Τζίμι Κάρτερ το 1977. Είχε ξεκινήσει από το Ηνωμένο Βασίλειο με Σύνοδο G7 και αργότερα πήγε στην Ελβετία όπου συνάντηση τον τότε πρόεδρο της Συρίας Χαφέζ αλ Ασαντ – πορείες παράλληλες με τον Μπάιντεν. Ομως ο κόσμος έχει αλλάξει πολύ από το 1977. Οταν επισκέφθηκε ο Κάρτερ το Ηνωμένο Βασίλειο, είχε πρόσφατα ενταχθεί στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες (τον πρόδρομο της ΕΕ). Σήμερα η χώρα έχει εγκαταλείψει την ΕΕ και έχει βυθιστεί σε πολιτική αναταραχή.

Και οι G7 έχουν αλλάξει σημαντικά αυτά τα 44 χρόνια. Τότε εκπροσωπούσαν το 70% του παγκόσμιου ΑΕΠ, σήμερα μόλις το 45%. Οι πιο πλούσιες χώρες του κόσμου ακόμα δεν έχουν συμφωνήσει πώς θα διαθέσουν επαρκώς εμβόλια για την Covid-19 στις αναπτυσσόμενες χώρες. Από την άλλη η πρόσφατη συμφωνία τους για μίνιμουμ παγκόσμιο εταιρικό φόρο 15% θεωρείται «ιστορική».

Μετά την G7 ο Μπάιντεν παρέστη σε Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, από την οποία προέκυψε επίσης ένα ανακοινωθέν που αναφερόταν στην Κίνα και τη Ρωσία. Αλλη μια μεγάλη αλλαγή από τη δεκαετία του 1970, όταν το ΝΑΤΟ λειτουργούσε ως αποτρεπτικός μηχανισμός απέναντι στη Σοβιετική Ενωση. Ο συμβολισμός της κίνησης αυτής, δηλαδή το ΝΑΤΟ να δώσει τόσο μεγάλη έμφαση στην Κίνα, αποτελεί προφανές μήνυμα. Βέβαια, πολλές από τις συμβατικές και μη συμβατικές στρατιωτικές δράσεις της Κίνας θα πρέπει να αντιμετωπισθούν. Ομως το ΝΑΤΟ συχνά δεν αποτελεί το καλύτερο όχημα για κάτι τέτοιο, και δεν θα πρέπει να βγαίνει εκτός ορίων.

Η Σύνοδος Κορυφής του Μπάιντεν με την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ ήταν αποτελεσματική, καθώς από αυτήν προέκυψε συμφωνία σχετικά με τη 17χρονη διαμάχη των δύο πλευρών σχετικά με τις επιδοτήσεις στις εταιρείες κατασκευής αεροσκαφών Airbus και Boeing. ΗΠΑ και ΕΕ δεσμεύθηκαν να επιλύσουν και εμπορικές διαφορές για το ατσάλι και το αλουμίνιο έως το τέλος του χρόνου. Καθώς ο αμερικανικός προστατευτισμός δεν θα περιοριστεί και οι διμερείς εμπορικές σχέσεις παραμένουν τεταμένες, ο Μπάιντεν κατανοεί ότι πρέπει να επιλέξει τις μάχες του και η ΕΕ έχει ακόμα αρκετή δύναμη.

Και στη συνάντηση με τον ρώσο πρόεδρο πολλά άλλαξαν, καθώς ο Μπάιντεν, σε αντίθεση με τον Τραμπ, δεν αγνόησε την επιθετικότητα της Μόσχας και την παραβίαση των διεθνών κανόνων. Ομως ο Μπάιντεν δεν αντιμετωπίζει την Ρωσία μόνο ως εχθρό αλλά προσπαθεί μια δύσκολη άσκηση ισορροπίας, καθώς διερευνά την πιθανότητα κάποιας κοινής κατανόησης, ίσως ελπίζοντας σε ένα σχίσμα στις σχέσεις Μόσχας – Πεκίνου.

Ο Χαβιέ Σολάνα, πρώην ύπατος αρμοστής της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική και την ασφάλεια, πρώην γ.γ. του ΝΑΤΟ και πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ισπανίας, είναι πρόεδρος του Κέντρου EsadeGeo για τη Διεθνή Οικονομία και τη Γεωπολιτική και στέλεχος του Ινστιτούτου Brookings