H διμερής συμφωνία ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και το Βερολίνο για τον αγωγό αερίου Nord Stream 2 που θα συνδέει τη Ρωσία με τη Γερμανία, τερμάτισε μια μακρόχρονη διαφωνία ανάμεσα στους δύο συμμάχους του ΝΑΤΟ για το σχέδιο που υποστηρίζει το Κρεμλίνο. Όμως, η συμφωνία της Τετάρτης, που επετεύχθη στον απόηχο της επίσημης επίσκεψης που πραγματοποίησε η γερμανίδα καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ στον Λευκό Οίκο την προηγούμενη εβδομάδα, απέτυχε να γεφυρώσει το βαθύ χάσμα που έχει δημιουργηθεί στην Ευρώπη με το θέμα του αγωγού ή να καθησυχάσει τους επικριτές που υποστηρίζουν ότι ο αγωγός είναι έναν γεωπολιτικό όπλο το οποίο το Κρεμλίνο θα χρησιμοποιήσει για να υπονομεύσει την Ουκρανία και να ενισχύσει την επίδρασή του στις ενεργειακές προμήθειες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ο Nord Stream 2, ο οποίος πρόκειται να αρχίσει τη λειτουργία του φέτος, θα μεταφέρει 55 δις κυβικά μέτρα αερίου κάτω από τη Βαλτική Θάλασσα, επιτρέποντας στην Gazprom να προσεγγίσει πελάτες στη Γερμανία και αλλού στην Ευρώπη χωρίς να χρησιμοποιεί τους αγωγούς που διασχίζουν την Ουκρανία.

Ένα διχαστικό project

Από το 2015, όταν η Gazprom έκανε αίτηση άδειας για την έναρξη κατασκευής του Nord Stream 2, ένα χρόνο μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, η Ουκρανία, η Πολωνία και άλλες ανατολικές χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, φοβούμενες για την επιρροή της Μόσχας στις ενεργειακές προμήθειες της Ευρώπης, καταδίκασαν το σχέδιο. Υποστήριξαν ότι θα χρησιμοποιηθεί από τον τον Ρώσο πρόεδρο Βλάντιμιρ Πούτιν για να στερήσει από το Κίεβο τις ετήσιες προμήθειες των 2 δις δολαρίων που κερδίζει από την άντληση ρωσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω των αγωγών της σοβιετικής εποχής και θα αυξήσει το μερίδιο της Μόσχας στις ευρωπαϊκές εισαγωγές αερίου, ενώ το Κρεμλίνο μπορεί να χρησιμοποιήσει τον αγωγό ως διαπραγματευτικό όπλο στις γεωπολιτικές διαπραγματεύσεις.

Το 2019, οι ΗΠΑ ψήφισαν νομοσχέδιο για την επιβολή κυρώσεων κατά ευρωπαϊκών εταιρειών που εργάζονταν στην κατασκευή του αγωγού, προκαλώντας την αντίδραση της Γερμανίας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία είδε την κίνηση αυτή ως μια πρωτοφανή εξωτερική παρέμβαση στην ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική, ενώ χάλασε τις διμερείς σχέσεις ανάμεσα στο Βερολίνο και την Ουάσιγκτον.

Υποσχέσεις για ασφάλεια και μετρητά

Ενώ η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει διατηρήσει την αντίθεσή της στον Nord Stream 2, ο πρόεδρος έθεσε την ανοικοδόμηση των σχέσεων με τους εταίρους των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ ως προτεραιότητα. Βάσει της συμφωνίας, που ανακοινώθηκε μερικές ημέρες μετά την τελευταία επίσης της Μέρκελ στην Ουάσιγκτον ως καγκελαρίου, οι ΗΠΑ θα αποσύρουν τις κυρώσεις κατά του αγωγού σε αντάλλαγμα για τις υποσχέσεις του Βερολίνου να προστατέψει την Ουκρανία και την Ευρώπη από πιθανές ρωσικές απειλές. Ειδικότερα, το Βερολίνο δεσμεύθηκε να επιβάλει μέτρα, όπως περιορισμό των ρωσικών ενεργειακών εισαγωγών αν το Κρεμλίνο προσπαθήσει «να χρησιμοποιήσει την ενέργεια ως όπλο ή αναλάβει περαιτέρω επιθετικές δράσεις κατά της Ουκρανίας». Η συμφωνία επίσης σημαίνει ότι η Γερμανία θα διορίσει ειδικό απεσταλμένο για να βοηθήσει στο να πιέσει τη Μόσχα να επεκτείνει κατά 10 χρόνια τη συμφωνία προμήθειας αερίου μέσω της Ουκρανίας, που λήξει το 2024, και να δωρήσει 175 εκατομμύρια δολάρια στο Κίεβο στο πλαίσιο ενός ταμείου 1.0 δις δολαρίων για να επιταχύνει την μετάβαση της Ουκρανίας από τον θερμικό άνθρακα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το Βερολίνο επίσης θα προσφέρει 70 εκατ δολάρια για τη βελτίωση της ασφάλειας στην ενεργειακή υποδομή της Ουκρανίας.

«Επιφανειακή και ανεπαρκής»

Οι επικριτές του σχεδίου δεν έχει πεισθεί από τις υποσχέσεις του Βερολίνου. Οι υπουργοί εξωτερικών της Ουκρανίας και της Πολωνίας με κοινή τους δήλωση τόνισαν ότι οι προτάσεις είναι «επιφανειακές και δεν μπορούν να θεωρηθούν επαρκείς για να περιορίσουν αποτελεσματικά τις απειλές που δημιουργεί ο Nord Stream 2». «Καλούμε τις ΗΠΑ και τη Γερμανία να αντιμετωπίσουν επαρκώς την κρίση ασφαλείας στην περιοχή μας, από την οποία η Ρωσία είναι ο μοναδικός ωφελημένος,» δήλωσαν, προσθέτοντας ότι το Κίεβο και η Βαρσοβία θα συνεχίσουν να εργάζονται με τους συμμάχους κατά του αγωγού. Ο Σλάβομιρ Ντέμπσκι, επικεφαλής του πολωνικού Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων, μιας κρατικής δεξαμενής σκέψης, δήλωσε ότι η συμφωνία μπορεί «να δημιουργήσει ένα τεράστιο κενό ασφαλείας στην ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ και ειδικότερα στην Ουκρανία». Η συμφωνία της Τετάρτης, δήλωσε ο Ντέμπσκι, ήταν το τελευταίο παράδειγμα της ανικανότητας «να πεισθεί η Γερμανία ότι η διατήρηση της ειρνής στην ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ έχει μεγαλύτερη αξία απ΄ ότι οι σχέσεις της με τη Ρωσία του Πούτιν».

Ουκρανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι δεν υποστηρίζουν την ανταλλαγή των αμερικανικών κυρώσεων με τις θεωρητικές γερμανικές απαντήσεις σε πιθανές ρωσικές ενέργειες. «Πρώτα και κύρια, η εθνική κυριαρχία της Ουκρανίας και τα θέματα ασφαλείας απαιτούν ειδικές εγγυήσεις και ουσιαστικούς μηχανισμούς εφαρμογής,» δήλωσε ο Γιούρι Βιτρένκο, επικεφαλής της κρατικής εταιρείας αερίου της Ουκρανίας Naftogaz. «Το καθεστώς κυρώσεων των ΗΠΑ που ισχύει σήμερα παραμένει αποτρεπτικό όπλο κατά της συνεχιζόμενης ρωσικής επιθετικότητας στην Ουκρανία.»

«Μια κακή συμφωνία»

Παρά τη συμφωνία με τη Γερμανία, το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ έχει δηλώσει ότι εξακολουθεί να πιστεύει ότι το Nord Stream 2 είναι «μια κακή συμφωνία» για την Ευρώπη. Όμως παρ΄όλα αυτά, η Ουάσιγκτον και το Βερολίνο πρέπει τώρα να πείσουν το Κίεβο, τη Βαρσοβία και άλλους αντίθετους με το Nord Stream 2 ότι η συμφωνία είναι ο σωστός δρόμος για να κινηθεί μπροστά η Ευρώπη και η Ουκρανία. Η Μέρκελ απέρριψε την ιδέα ότι η συμφωνία ήταν σημάδι πως η Ουκρανία και η Πολωνία αποτελούν μικρότερη προτεραιότητα για το Βερολίνο απ’  ότι η Ρωσία. Η γερμανίδα καγκελάριος τόνισε ότι η συμφωνία δεν σημαίνει ότι διαγράφονται οι διαφορές ανάμεσα στο Βερολίνο, την Ουάσιγκτον και άλλους, αλλά ότι προσφέρει έναν τρόπο για τη διαχείριση των υπαρχουσών διαφορών. Η Μέρκελ τόνισε ότι η Γερμανία θα ήταν πρόθυμη να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία αν χρειαστεί και υποστήριξε ότι «δεν είμαστε χωρίς εργαλεία για να κάνουμε κάτι,» προσθέτοντας ότι είναι σημαντικό ότι η Γερμανία πάντα βρισκόταν σε συνομιλίες με τη Ρωσία. Πολλά θα εξαρτηθούν από τις συνομιλίες που θα έχει τον επόμενο μήνα ο Ουκρανός Πρόεδρος Βολόντιμιρ Ζελένσκι με τον Πρόεδρος Μπάιντεν στο Λευκό Οίκο στις 30 Αυγούστου και στην ικανότητα του Βερολίνου να πείσει τους επικριτές ότι μπορεί να του εμπιστευθούν την υπεράσπιση της Ουκρανίας και των ευρωπαϊκών συμφερόντων.

Σε τηλεφωνική τους συνομιλία, οι Μέρκελ και Πούτιν άγγιξαν την πιθανότητα επέκτασης της συμφωνίας μεταφοράς αερίου μέσω της Ουκρανίας πέραν του 2024, όπως ανακοίνωσε το Κρεμλίνο. Όμως, η Ουκρανία και οι υποστηρικτές της θα θελήσουν περισσότερα από απλά λόγια από το Βερολίνο και τη Μόσχα προκειμένου να αποσύρουν την αντίθεσή τους στο σχέδιο. «Υπάρχει ένα ουσιώδες πρόβλημα. Σχετίζεται με το γεγονός ότι εξακολουθούμε να μην καταλαβαίνουν κατά πόσον η Ρωσία είναι έτοιμη να τηρήσει τις υποχρεώσεις της και ότι της αναλογεί σχετικά με την ασφάλεια της Ουκρανίας,» δήλωσε ο Ντμίτρο Κούλεμπα, υπουργός Εξωτειρκών της Ουκρανίας. «Η Αμερική και η Γερμανία συμφώνησαν σε κάτι. Όμως εμείς όλοι καταλαβαίνουμε ότι ο κύριος ωφελημένος από αυτή την κρίση που προκάλεσε ο Nord Stream 2 είναι η Ρωσική Ομοσπονδία,» πρόσθεσε.