Υπόθεση AUKUS – Πληγωμένη η ΕΕ, αλλά απρόθυμη για «πόλεμο» με τις ΗΠΑ

Σε πρώτη φάση, η Γαλλία δεν θα πρέπει να έχει παράπονο από τη στήριξη που της πρόσφεραν οι Ευρωπαίοι εταίροι της, στη διαμάχη η οποία έχει ξεσπάσει με ΗΠΑ, Βρετανία και Αυστραλία, με αφορμή την επίμαχη τριμερή συμφωνία AUKUS.

«Αναμφίβολα, νιώσαμε έκπληξη με αυτή την ανακοίνωση», δήλωσε ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Ζοζέπ Μπορέλ, μετά την έκτακτη διάσκεψη που πραγματοποίησαν οι υπουργοί Εξωτερικών των «27», στο περιθώριο της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ. Ξεκαθάρισε δε ότι η υπόθεση δεν αφορά μόνο τη Γαλλία, αλλά ολόκληρη την ΕΕ και τα κράτη-μέλη της.

Στο ίδιο μήκος κύματος και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ. «Με τη νέα κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν, η Αμερική επέστρεψε. Αυτό είναι το ιστορικό μήνυμα που έστειλε η ίδια η κυβέρνησή του, τώρα όμως έχουμε ερωτήματα. Τι σημαίνει ότι η Αμερική επέστρεψε; Επέστρεψε στην Αμερική ή κάπου αλλού; Δεν γνωρίζουμε», είπε μιλώντας στους δημοσιογράφους.

Όχι «business as usual»

Αλλά και η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δεν έκρυψε τη δυσφορία της μιλώντας στην Κριστιάν Αμανπούρ και το CNN. «Ένα από τα κράτη-μέλη μας αντιμετωπίστηκε με τρόπο που δεν είναι αποδεκτός, έτσι θέλουμε να μάθουμε τι συνέβη και γιατί. Πρώτα από όλα πρέπει να ξεκαθαριστεί αυτό προτού συνεχίσουμε τις σχέσεις μας με τον συνήθη τρόπο», τόνισε.

Όσο για τον Τιερί Μπρετόν, τον Γάλλο Επίτροπο ο οποίος βρέθηκε στην Ουάσιγκτον αυτές τις ημέρες της κρίσης, δεν δίστασε να προειδοποιήσει πως «κάτι έσπασε» στις διατλαντικές σχέσεις. «Είμαι ισχυρός υπέρμαχος της συνεργασίας ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ευρώπη επειδή έχουμε πολλά κοινά συμφέροντα. Στην περίπτωση δε που αυτά συνάδουν με τα συμφέροντα της Ευρώπης, τότε ναι, γιατί όχι; Αλλά πρέπει να συνάδουν», σημείωσε χαρακτηριστικά ο Μπρετόν, για να προσθέσει: «Ελπίζω ότι θα καταφέρουμε να συμφιλιωθούμε, αλλά αυτό δεν είναι κάτι που μπορεί να γίνει μόνο με λόγια, παρά και με πράξεις».

Αυτό ακριβώς είναι το ζητούμενο και για τη Γαλλία – οι πράξεις. Τόσο από τις ΗΠΑ και, κυρίως, από την πλευρά των Ευρωπαίων εταίρων, από τους οποίους το Παρίσι αναμένει έμπρακτη και όχι απλώς φραστική στήριξη. Τι μπορούν να κάνουν, όμως, για να ικανοποιήσουν αυτή την απαίτηση;

Θα προχωρήσει η συμμαχία κατά της Κίνας;

Ορισμένοι θεωρούν ότι η καλύτερη απάντηση, σε πρώτη φάση, θα ήταν να αναβληθεί η προγραμματισμένη για την ερχόμενη εβδομάδα «πρεμιέρα» του αποκαλούμενου Εμπορικού και Τεχνολογικού Συμβουλίου (TTC). Πρόκειται, όπως ίσως θα θυμούνται αρκετοί, για ένα σχήμα που είχε συμφωνηθεί κατά την περιοδεία Μπάιντεν στην Ευρώπη, τον περασμένο Ιούνιο, με στόχο να αποτελέσει σταδιακά το αντίπαλο δέος στον νέο Δρόμο του Μεταξιού που «κατασκευάζει» η Κίνα.

Σύμφωνα, μάλιστα, με το ρεπορτάζ των FT, η γαλλική πλευρά έχει ήδη καταθέσει σχετική πρόταση – για να συναντήσει, όμως, τον προβληματισμό ή ακόμη και την άρνηση άλλων κρατών-μελών, που θέλουν πάση θυσία να αποφύγουν τη ρήξη με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τελικά, η πρόταση φαίνεται πως υιοθετήθηκε και η πρώτη συνάντηση μετατέθηκε για το μέλλον.

Παρ’ όλα αυτά, ουδείς τολμά να μιλήσει για οριστική ακύρωση ή, πολύ περισσότερο, για ρήξη. «Θέλουμε να βοηθήσουμε τη Γαλλία, όμως είναι προς το συμφέρον της ΕΕ να κάνει διάλογο με τις ΗΠΑ», δήλωσε χαρακτηριστικά υψηλόβαθμος Ευρωπαίος διπλωμάτης.

«Δεν μπορούμε να βασιζόμαστε αποκλειστικά σε άλλους, όμως πρέπει να συνεργαστούμε και πρέπει να ξεπεράσουμε τις διαφορές μας (μέσα στην ΕΕ) και να μιλήσουμε με μια φωνή», δήλωσε στους δημοσιογράφους ο γερμανός υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Μίχαελ Ροτ. «Είναι ανάγκη να καθίσουμε όλοι σε ένα τραπέζι· η χαμένη εμπιστοσύνη πρέπει να ανοικοδομηθεί – και αυτό προφανώς δεν θα είναι εύκολο. Όμως θέλουμε να συνεισφέρουμε εποικοδομητικά», πρόσθεσε.

Τούτου δοθέντος, δύσκολα μπορεί κανείς να φανταστεί πώς θα μπορούσε να υπάρξει άμεσα συμφωνία και ανάληψη δράσης για την συγκρότηση του αποκαλούμενου «ευρωστρατού». Πολύ δε περισσότερο, να υιοθετηθεί η άποψη που προβάλλει συστηματικά και επίμονα πλέον το Παρίσι, ότι αυτός οφείλει να αυτονομηθεί τόσο από τους Αμερικανούς όσο και από το ΝΑΤΟ.

Κρίση ταυτότητας και προσανατολισμού

Εύκολα μπορεί κανείς να καταλάβει ότι πίσω από τη δυσκολία που αντιμετωπίζει η ΕΕ για να βρει κοινή θέση (και) στο συγκεκριμένο ζήτημα, κρύβεται η κρίση ταυτότητας και προσανατολισμού που την βασανίζει. Μια κρίση η οποία καθίσταται ιδιαιτέρως εμφανής σε μια σειρά μέτωπα, ανάμεσά τους και αυτό της εξωτερικής πολιτικής και της μελλοντικής σχέσης της με τις άλλες μεγάλες παγκόσμιες και περιφερειακές δυνάμεις.

Αναμφίβολα, η υπόθεση AUKUS αντιπροσωπεύει μια ακόμη «προσβολή» προς την ΕΕ και κατάφερε ένα ακόμη ισχυρό πλήγμα στις σχέσεις της με τον παραδοσιακό σύμμαχο, τις ΗΠΑ. Δεν αποκλείεται, μάλιστα, τελικώς να υπάρξουν κάποιου είδους «αντίποινα», ώστε να ικανοποιηθούν και οι οργισμένοι Γάλλοι.

Παρ’ όλα αυτά, δεν πρέπει κανείς να αναμένει ότι οι «27» είναι έτοιμοι να κηρύξουν «πόλεμο» στους Αμερικανούς και να κάνουν άμεσα πράξη όλα όσα απαιτούνται για να καταστεί η Ευρώπη αυτόνομη και ισχυρή και σε γεωπολιτικό επίπεδο.

Σε αυτό το επίπεδο, άλλωστε, είναι γνωστό ότι η πολιτική (και η εξωτερική) αποτελεί την τέχνη του εφικτού – και, για την ώρα, τα σχέδια που διαλαλούν ορισμένοι είναι πρακτικά ανέφικτα.