Πώς θα γίνουν… εξυπνότερα τα παιδιά;

Το άγχος που μπορεί να έχει μια μητέρα την πρώτη περίοδο της ζωής του παιδιού της, είναι πιθανό να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη του εγκεφάλου του. Αυτό το έχουν καταγράψει οι επιστήμονες και το διαβάζουμε συχνά. Εκείνο που δεν είναι γνωστό, είναι ότι υπάρχει μια «ασπίδα προστασίας» από τις αρνητικές επιπτώσεις του άγχους:  η πίστη ότι οι δεξιότητες των παιδιών μας μπορούν να αλλάξουν.

Τι σημαίνει αυτό; Ερευνητές του Χάρβαρντ και του Ιατρικού Κέντρου της Βοστώνης, ανακάλυψαν ότι το «κλειδί» για την υποστήριξη της ανάπτυξης του εγκεφάλου ενός παιδιού, είναι η πεποίθηση μιας μητέρας ότι οι ικανότητες του, μπορούν να επεκταθούν με την πάροδο του χρόνου, μέσω προσπάθειας και στρατηγικής.

Αντίθετα προς αυτό, η σταθερή νοοτροπία της μητέρας και η πεποίθηση ότι οι ικανότητες είναι έμφυτες και παραμένουν ίδιες με την πάροδο του χρόνου, ανεξάρτητα από την επένδυση σ αυτές, είναι ακριβώς εκείνες που δεν προστατεύουν τελικά από τις αρνητικές επιπτώσεις του άγχους τους, τον εγκέφαλο του παιδιού τους.

Έτσι, η νέα μελέτη, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο «τύπος» της νοοτροπίας που μπορεί να έχει μια μητέρα θα μπορούσε να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίνεται το παιδί της. Για παράδειγμα, αναφέρουν οι επιστήμονες, εάν ένα παιδί δεν τα πήγε καλά σε μια εξέταση στα μαθηματικά, μια μητέρα που επενδύει στο χρόνο και την υποστήριξη θα απαντούσε: «Δούλεψες πολύ σκληρά σε αυτήν την εξέταση. Ας δούμε μαζί τα αποτελέσματα για να μάθουμε από τις ερωτήσεις που δεν κατάλαβες ακόμα”. Αντίθετα μια μητέρα με σταθερή και εμπεδωμένη νοοτροπία θα απαντούσε: «Δεν πειράζει, απλά δεν είσαι μαθηματικός! Ούτε κι εγώ είμαι άνθρωπος των μαθηματικών!»

Τι σημαίνουν τα παραπάνω; Εφόσον αφήσουμε στην «άκρη» την βιολογία και τα γενετικά «αποτυπώματα», η έρευνα που ολοκληρώθηκε πρόσφατα από το Ιατρικό Κέντρο της Βοστώνης και καθηγητές του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, ανατρέπει όσα ξέραμε ως σήμερα. Τα αποτελέσματα της δείχνουν ότι η ενθάρρυνση των γονέων να υιοθετήσουν την αποκαλούμενη  «νοοτροπία ανάπτυξης» οδηγεί σε καλύτερα εκπαιδευτικά αποτελέσματα για τα παιδιά τους. Βέβαια, η εκπαιδευτική αυτή «πολιτική» μπορεί να ξεκινήσει πολύ νωρίς.

Η μελέτη κυκλοφόρησε πρόσφατα από την αναπληρώτρια καθηγήτρια, παιδίατρο στο Ιατρικό Κέντρο Βοστώνης Mei Elansary, καθώς και πέντε ακόμη μελετητές μεταξύ των οποίων, η αναπληρώτρια καθηγήτρια του Χάρβαρντ Dana McCoy, ο καθηγητής εκπαιδευτικής πολιτικής, παιδιατρικής με ερευνητικό τομέα την νευροεπιστήμη Charles Nelson και η διδακτορική φοιτήτρια Wendy Wei. Τα αποτελέσματα της στηρίχθηκαν σε προηγούμενα ερευνητικά αποτελέσματα, μεταξύ των οποίων και της καθηγήτριας σε θέματα Early Learning του Χάρβαρντ Meredith Rowel που διερευνά από την πλευρά της ψυχολογίας τον ρόλο των γονέων και των οικογενειών στην γλωσική ανάπτυξη και την ευφυΐα των παιδιών στα πρώτα στάδια της ζωής τους.

Όπως εξηγεί η ίδια η ερευνήτρια του Ιατρικού Κέντρου Βοστώνης, η νοοτροπία για την οποία κάνει λόγο στην μελέτη, είναι το να ανατραπεί η νοοτροπία και η πεποίθηση ότι οι ικανότητες των παιδιών μας δεν αλλάζουν και να εγκαθιδρυθεί στη σκέψη της μητέρας ότι μπορεί να αναπτύξει τις ικανότητες της μέσα από προσωπική δουλειά και προσπάθεια ώστε να βοηθήσει τα παιδιά της να μάθουν νέα πράγματα και να επεκτείνουν τις ικανότητες τους.

Η έρευνα που έγινε συμπεριέλαβε 33 μητέρες και τα παιδιά τους, που ήταν 12 μηνών και αποτελούσαν μέρος μιας διαχρονικής μελέτης σχετικά με τον ρόλο του στρες και την ανάπτυξη του παιδιού. Επικεφαλής της μελέτης ήταν ο κ.  Nelson. Οι μητέρες, που ήταν δημόσια ασφαλισμένες, συμμετείχαν στην έρευνα μέσω της κλινικής πρωτοβάθμιας φροντίδας στο Νοσοκομείο Παίδων της Βοστώνης.

Οι ερευνητές της μελέτης ρώτησαν τις μητέρες για τη νοοτροπία και τα επίπεδα άγχους τους. Η εγκεφαλική δραστηριότητα των παιδιών παρατηρήθηκε μέσω ηλεκτροεγκεφαλογραφίας. Προηγούμενη έρευνα είχε δείξει τον αρνητικό αντίκτυπο του μητρικού στρες όχι μόνο στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ μητέρας και βρέφους, αλλά και στην ανάπτυξη του εγκεφάλου στην παιδική ηλικία.

Τα νέα αποτελέσματα έδειξαν χαμηλότερη εγκεφαλική δραστηριότητα στα βρέφη των γυναικών μητέρων που ένιωθαν άγχος. Αντίθετα, τα βρέφη των μητέρων που είχαν προσπαθήσει να αλλάξουν την νοοτροπία τους στην ανάπτυξη των παιδιών τους, σίγουρες ότι μπορούν να βοηθήσουν στην ανάπτυξη της ευφυίας και των πρώτων δεξιοτήτων τους, δεν παρουσίασαν αρνητικό αντίκτυπο.

Εδώ, ακόμη και στις περιπτώσεις του υψηλού άγχους, η διαφορετική νοοτροπία στην αντιμετώπιση του παιδιού και η προσπάθεια της μητέρας να βοηθήσει στην  ανάπτυξη του, κρίθηκε ότι μπορεί να το προφυλάξει από τις αρνητικές επιπτώσεις του.

Αν και η μελέτη είναι μικρή, είναι η πρώτη που εξετάζει τη νοοτροπία της μητέρας στην ανάπτυξη του εγκεφάλου.

«Αυτό που είναι συναρπαστικό σε αυτή τη μελέτη είναι ότι δείχνει ότι οι νοοτροπίες σχετίζονται με τα αποτελέσματα ήδη από τη βρεφική ηλικία», δήλωσε σχετικά για τα παραπάνω η κυρία McCoy. «Υποδηλώνει κάποιες αρχικές ενδείξεις ότι υπάρχουν πραγματικά ερείσματα για το πώς οι νοοτροπίες ενσωματώνονται στα παιδιά ή πώς οι μητρικές νοοτροπίες θα μπορούσαν να ενσωματωθούν στα παιδιά σε πολύ μικρή ηλικία».

Όμως, ενώ η μελέτη δείχνει ότι οι νοοτροπίες ανάπτυξης μπορούν να αποτρέψουν τις αρνητικές συνέπειες του μητρικού στρες, δεν αποτελούν πανάκεια για τα συστημικά εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι νέοι γονείς.

«Πρέπει να υποστηρίξουμε παρεμβάσεις που υποστηρίζουν νοοτροπίες ανάπτυξης, αλλά ταυτόχρονα, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχουν τεράστιοι ‘συστημικοί’ στρεσογόνοι παράγοντες και φραγμοί που τίθενται στους νέους γονείς, ειδικά κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής των παιδιών», είπε ο McCoy. «Χρειαζόμαστε καλύτερες πολιτικές γονικής άδειας, καλύτερα συστήματα δημόσιας υποστήριξης για έγκαιρη φροντίδα και εκπαίδευση και περισσότερη υποστήριξη για την πρόσβαση στην υγεία και τη διατροφή για γονείς και μητέρες για να μειώσουμε τα συνολικά επίπεδα άγχους» κατέληξε.

Μπορεί λοιπόν να μην είμαστε σε θέση να αλλάξουμε το επίπεδο άγχους κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου ζωής του παιδιού μας. Αλλά μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε την ανάπτυξη του…

Το σύνολό της μελέτης βρίσκεται στον παρακάτω σύνδεσμο: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34456304/