Ουκρανία: Ένας μήνας πολέμου – Πώς «ξεδιπλώθηκε» η τραγωδία

Σαν σήμερα, ένα ακριβώς μήνα πριν, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ξεκίνησε. Τις πρώτες ώρες όλοι αναρωτιόμασταν αν επρόκειτο για μεμονωμένο επεισόδιο στα σύνορα των δύο χωρών, αλλά αυτές οι ελπίδες αποδείχθηκαν φρούδες.

Από τότε η τραγωδία έχει «ξεδιπλωθεί» σχεδόν σε όλη την Ουκρανία αφού ειδικά τις τελευταίες ημέρες υπάρχουν επιθέσεις και στα δυτικά της χώρας, όπως κοντά στην πόλη Λβιβ.

Ο Guardian σε άρθρο του θυμίζει τα γεγονότα που σημάδεψαν τον τελευταίο μήνα. Στις 24 Φεβρουαρίου, λίγο πριν ξημερώσει στη Μόσχα, ο Βλαντίμιρ Πούτιν πραγματοποίησε την τελευταία από μια σειρά τηλεοπτικών ομιλιών που προηγήθηκαν.

Οι προηγούμενες εμφανίσεις του περιείχαν ολοένα και πιο δυσοίωνα μηνύματα για την Ουκρανία. Τότε ήρθε το αποκορύφωμα: η κήρυξη του πολέμου που ο Ρώσος πρόεδρος αποκάλεσε κατ’ ευφημισμό «ειδική στρατιωτική επιχείρηση».

Επίθεση με πυραύλους σε πόλεις

Ο στόχος, είπε ο Πούτιν, ήταν η «αποστρατιωτικοποίηση και η αποναζιστικοποίηση» της Ουκρανίας.

Λίγα λεπτά αργότερα, εκτοξεύτηκαν πύραυλοι προς το Κίεβο, το Χάρκοβο και πολλές άλλες ουκρανικές πόλεις. Για τους Ουκρανούς που ξύπνησαν από τον ήχο των χτυπημάτων και στη συνέχεια για τα εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο που ξύπνησαν από την είδηση της απόφασης του Πούτιν, η πρώτη αντίδραση ήταν σοκ.

Ακόμη και οι Ουκρανοί κυβερνώντες που είχαν περάσει τις τελευταίες εβδομάδες κάνοντας πρόβες για το τι θα έκαναν σε περίπτωση ρωσικής επίθεσης έμειναν άναυδοι όταν η εισβολή έγινε πραγματικότητα.

«Είχα 10 λεπτά πανικού όταν έτρεχα στο σπίτι και δεν είχα ιδέα τι να κάνω. Μετά συνήλθα και πήγα στη δουλειά», δήλωσε η Ναταλία Μπαλασίνοβιτς, η δήμαρχος του Βασίλκιβ, μιας πόλης έξω από το Κίεβο που φιλοξενεί μια αεροπορική βάση, η οποία χτυπήθηκε τις πρώτες ώρες του πολέμου.

Πριν περάσουν πολλές ημέρες, αυτοσχέδια σημεία ελέγχου στήθηκαν σε όλη τη χώρα, εθελοντές συνέρρεαν για να εγγραφούν σε μονάδες εδαφικής άμυνας και ακόμη και κάποιοι συνταξιούχοι έπιασαν δουλειά φτιάχνοντας βόμβες μολότοφ. Ταυτόχρονα, εκατομμύρια άνθρωποι, κυρίως γυναίκες και παιδιά, κατέφυγαν στα δυτικά της Ουκρανίας ή πέρασαν τα σύνορα προς τις γειτονικές χώρες.

Τις πρώτες ημέρες του πολέμου υπήρχε η αίσθηση ότι είχε συμβεί κάτι τρομερό και ύψιστης σημασίας που θα άλλαζε αμετάκλητα την εικόνα των παγκόσμιων υποθέσεων, αλλά και σύγχυση για το τι θα σήμαινε για το μέλλον της Ουκρανίας, της Ρωσίας, της Ευρώπης και του κόσμου.

Καθώς η εισβολή του Πούτιν συμπληρώνει ένα μήνα σήμερα Πέμπτη, μερικά από αυτά τα ερωτήματα έχουν απαντηθεί, αλλά πολλά εξακολουθούν να κρέμονται από μια κλωστή, σημειώνει ο Guardian.

Η πυρηνική απειλή

Μεταξύ της διεθνούς κοινότητας υπάρχουν συνεχείς συζητήσεις σχετικά με το πόσο αυστηρή γραμμή πρέπει να ακολουθηθεί έναντι της Ρωσίας και πού βρίσκεται το χάσμα μεταξύ της ηθικής υποχρέωσης να υποστηριχθεί η Ουκρανία και της δυνητικής πρόκλησης της Μόσχας σε περαιτέρω κλιμάκωση, καθώς για πρώτη φορά από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 ο Πούτιν έθεσε το ενδεχόμενο χρήσης πυρηνικών όπλων.

Απέτυχε το αρχικό ρωσικό σχέδιο

Το αρχικό ρωσικό σχέδιο, όπως φαίνεται, ήταν ότι η επιχείρησή της θα ήταν ένα είδος ελαφρώς πιο αιματηρής εκδοχής της προσάρτησης της Κριμαίας το 2014, με θύλακες αντίστασης να εκκαθαρίζονται και στη συνέχεια ένα ρωσικό καθεστώς μαριονέτας να αναλαμβάνει τον έλεγχο. Το σχέδιο, που όπως φάνηκε βασιζόταν σε συγκλονιστικά λανθασμένες πληροφορίες σχετικά με τη διάθεση των πολιτών στην Ουκρανία και την κατάσταση του στρατού της, αποδείχθηκε γρήγορα ότι δεν είχε κάποια ελπίδα.

Η ταχεία προέλαση προς το Κίεβο απέτυχε και κατέληξε σε σκληρές μάχες στα δυτικά προάστια. Οι απόπειρες κατάληψης του Χαρκόβου και άλλων πόλεων στα ανατολικά αποκρούστηκαν, με βαριές ρωσικές απώλειες.

Ακόμα και στις λίγες πόλεις όπου οι Ρώσοι πήραν τον έλεγχο αναίμακτα, στο νότιο τμήμα της χώρας, οι δυνάμεις τους αντιμετωπίζουν οργισμένα πλήθη και είχαν λίγες επιτυχίες στη συνεργασία με τους τοπικούς πολιτικούς.

«Για χρόνια έλεγαν ψέματα στον εαυτό τους ότι οι άνθρωποι στην Ουκρανία υποτίθεται ότι περίμεναν τη Ρωσία να έρθει», δήλωσε ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, σε μία από τις συχνές βιντεοσκοπημένες ομιλίες του. «Δεν βρήκαν συνεργάτες που θα παρέδιδαν την πόλη και την εξουσία στους εισβολείς», είπε.

Αφελής ιδέα

Η έλλειψη επιτυχίας οδήγησε σε μια πιο ζοφερή φάση του πολέμου. Η ιδέα ότι η τακτική που χρησιμοποίησε η Ρωσία στη Συρία θα ήταν ηθικά και πολιτικά δυσάρεστη για τη ρωσική ηγεσία, δεδομένων των οικογενειακών δεσμών μεταξύ εκατομμυρίων Ρώσων και Ουκρανών, αποδείχθηκε γρήγορα αφελής. Η Ρωσία έδειξε πρόθυμη να επιτεθεί στη Μαριούπολη, το Χάρκοβο και άλλες ρωσόφωνες πόλεις με ανελέητους βομβαρδισμούς από το πυροβολικό και τον αέρα.

Για την Ουκρανία, εν μέσω της θλίψης και της αιματοχυσίας, υπάρχει η αίσθηση ότι γεννιέται μια νέα αίσθηση εθνικής ταυτότητας, ακόμη και αν η απειλή της εξάλειψης του κράτους από τον ρωσικό στρατό δεν έχει υποχωρήσει καθόλου.

Μια χώρα στην οποία υπήρχαν πολλές διαφορετικές ιδέες για το τι σημαίνει να είσαι Ουκρανός, έχει τώρα βρει μια κοινή ιδέα γύρω από την οποία να ενωθεί, σημειώνει ο Guardian.

«Υποθέτω ότι ήλπιζαν ότι δεν θα ήταν έτσι, όταν οι απλοί άνθρωποι βγαίνουν έξω χωρίς όπλα για να σταματήσουν τα τανκς και να τους πουν να φύγουν», δήλωσε ο Γκενάντι Τρουκάνοφ, ο ρωσόφωνος δήμαρχος της Οδησσού, ο οποίος κάποτε θεωρούνταν ρωσικό «τσιράκι». Πρόσθεσε ότι μόνο «ένας μπάσταρδος, ένας ηλίθιος ή ένα καθίκι» θα έριχνε βόμβες στην Οδησσό.

Το δράμα της Μαριούπολης

Οι φρικτές ιστορίες που έρχονται στο φως από εκείνους τους κατοίκους της Μαριούπολης που κατάφεραν να διαφύγουν τις τελευταίες ημέρες κάνουν τον ισχυρισμό του Πούτιν πριν από ένα μήνα ότι η επίθεσή του είχε σκοπό να υπερασπιστεί τους ρωσόφωνους από τη «γενοκτονία» του Κιέβου να φαίνεται ακόμη πιο διεστραμμένος από ό,τι ακουγόταν τότε.

Το 2014 η Μαριούπολη ήταν διχασμένη μεταξύ φιλορωσικών και φιλοουκρανικών στοιχείων και είδε βίαιες συγκρούσεις να υπάρχουν στους δρόμους, αλλά έκτοτε είχε ανακαινιστεί και καλλωπιστεί από τις ουκρανικές αρχές. Ο τρόμος μέσα στον οποίο ζουν οι κάτοικοί της ως όμηροι τις τελευταίες εβδομάδες είναι μια τραγωδία που πιθανότατα θα θυμούνται για τις επόμενες δεκαετίες.

Το «βάλτωμα» της Ρωσίας

Για την αδιέξοδη, αιματηρή στρατιωτική εκστρατεία της Ρωσίας, δεν φαίνεται να υπάρχει άμεση δυνατότητα για μια αξιοπρεπή υποχώρηση ή μια ειρηνευτική συμφωνία που θα μπορούσε να «πουληθεί» ως νίκη, αλλά ούτε και σαφής οδός προς μια στρατιωτική νίκη, εκτός ίσως από την εντατικοποίηση των αεροπορικών βομβαρδισμών για την καταστροφή της Ουκρανίας αντί για την υποταγή της.

Το κατά πόσον αυτό θα ήταν αποδεκτό από την ελίτ γύρω από τον Πούτιν είναι ένα βασικό ερώτημα, το οποίο έχει κάνει τους αναλυτές να προσπαθούν να κατανοήσουν τον όλο και πιο αδιαφανή κόσμο του εσωτερικού κύκλου του Πούτιν.

Αυτό που είναι σαφές είναι ότι η απόφαση του Πούτιν έχει αλλάξει ανεπανόρθωτα τόσο τη Ρωσία όσο και την Ουκρανία. Ο Ρώσος πρόεδρος έχτισε ένα μεγάλο μέρος της πολιτικής του απήχησης στην παροχή σταθερότητας και οικονομικής προόδου και ακόμη και πρόσφατα του άρεσε να συγκρίνει την εξουσία του με εκείνη της ταραχώδους δεκαετίας του 1990. Τώρα έχει προχωρήσει στην αναδημιουργία αυτής της αστάθειας μέσα σε λίγες εβδομάδες, καθώς τα αεροπλάνα σταματούν να πετούν, οι δυτικές μάρκες κατευθύνονται προς την έξοδο και το ρούβλι βυθίζεται.

Σε αντίθεση με το 2014, όταν μέρος της διεθνούς κοινής γνώμης ήταν δεκτικό στο ρωσικό αφήγημα για την προσάρτηση της Κριμαίας, αυτή τη φορά οι ρωσικές ενέργειες ήταν τόσο αποτρόπαιες που το Κρεμλίνο βρίσκεται με λίγους διεθνείς υπερασπιστές. Οι Ρώσοι αξιωματούχοι έχουν αιφνιδιαστεί από τη δύναμη και την έκταση της δυτικής αντίδρασης, καθώς και από την ταχύτητα με την οποία «σκοτείνιασε» το πολιτικό κλίμα στο εσωτερικό της χώρας.

Τι θα σημάνει ο πόλεμος για τον Πούτιν

Είναι δύσκολο να πούμε, τονίζει ο Guardian, αν ο πόλεμος στην Ουκρανία σηματοδοτεί την αρχή του τέλους για τον Πούτιν και το σύστημά του ή απλώς την αρχή μιας μακράς περιόδου που θα είναι πολύ πιο σκοτεινή από ό, τι ήταν πριν.

Ορισμένοι στη ρωσική ελίτ -όπως η επικεφαλής του Russia Today, Μαργαρίτα Σιμονιάν, ή η εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα – απολαμβάνουν το νέο, πιο σκοτεινό κλίμα. Η Ζαχάροβα, η οποία μόλις μια εβδομάδα πριν από τον πόλεμο χλεύαζε τους δυτικούς δημοσιογράφους επειδή μετέδιδαν τους ισχυρισμούς των ΗΠΑ ότι μια ρωσική εισβολή ήταν πιθανή, τώρα τον έχει αγκαλιάσει. Σε μια συγκέντρωση με σημαίες στο στάδιο Λουζνίκι της Μόσχας την περασμένη εβδομάδα, είπε ότι η Ρωσία «πολεμά το κακό».

Πολλοί άλλοι στην ελίτ είναι τρομοκρατημένοι από τον πόλεμο του Πούτιν, και η απόφαση φαίνεται να αποτελεί έκπληξη για όλους εκτός από πολύ λίγους στενούς έμπιστους. Αλλά αυτή η ανησυχία παραμένει μέχρι στιγμής υποτονική, ενώ η εγχώρια καταστολή αυξάνεται και η όλο και πιο δυσοίωνη δημόσια πολεμοκαπηλεία γεμίζει τα ερτζιανά.

Η μεταμόρφωση του Ζελένσκι

Για τον πρόεδρο της Ουκρανίας, επίσης, ο τελευταίος μήνας είδε μια μεταμόρφωση της συμπεριφοράς και της φήμης του. Ο Ζελένσκι, την παραμονή του πολέμου, συχνά φαινόταν να είναι ένας άνθρωπος που αγωνιζόταν να παίξει το ομολογουμένως απαίσιο χαρτί που του είχαν μοιράσει. Μιλούσε με συγκεχυμένες και αφηρημένες προτάσεις, αναβαθμίζοντας και υποβαθμίζοντας ταυτόχρονα τη ρωσική απειλή, σαφώς θορυβημένος από τις προειδοποιήσεις της Ουάσινγκτον και του Λονδίνου, αλλά πρόθυμος να σώσει την ουκρανική οικονομία στην περίπτωση που ο Πούτιν δεν εισέβαλε.

Τώρα, ενώ ο Πούτιν μελαγχολεί στο καταφύγιό του, ο Ζελένσκι μιλάει με προέδρους, πρωθυπουργούς και τον Πάπα, απευθύνει ομιλίες σε κοινοβούλια σε όλο τον κόσμο και δημοσιεύει μια σειρά από γρήγορες, παθιασμένες βιντεοσκοπημένες ομιλίες προς τον λαό του.

Δεν έχει κριθεί τίποτα

Παρά τις μάλλον ημιτελείς προσπάθειες των Ρώσων μπλόγκερ να ισχυριστούν ότι ο Ζελένσκι έχει στην πραγματικότητα εγκαταλείψει προ πολλού την Ουκρανία και ότι όλα τα βίντεο είναι ψεύτικα, είναι σαφές ότι ο πρόεδρος και ο στενός του κύκλος παρέμειναν στην πρωτεύουσα, αγνοώντας τις δυτικές προσφορές εκκένωσης και τις προτάσεις να μεταφερθεί το κέντρο της κυβέρνησης στο Λβιβ στα δυτικά, ακόμη και όταν υπήρχαν αξιόπιστες αναφορές των μυστικών υπηρεσιών για ομάδες δολοφονίας που στάλθηκαν για να τον σκοτώσουν.

Στην πορεία, ο Ζελένσκι κέρδισε συντριπτική υποστήριξη από πολλούς Ουκρανούς, ακόμη και από εκείνους που προηγουμένως ήταν πολιτικοί του αντίπαλοι. «Ελεύθεροι άνθρωποι ενός ελεύθερου έθνους», ξεκίνησε μια από τις τελευταίες από αυτές τις ομιλίες την Τρίτη. «Κάθε μέρα αυτού του πολέμου καθιστά όλο και πιο ξεκάθαρο τι είναι η «αποναζιστικοποίησή» τους», δήλωσε.

Με εξαντλημένα μάτια, αλλά με άφθονο πάθος στη φωνή του, ο Ζελένσκι απαρίθμησε τις τελευταίες απώλειες αμάχων από τη ρωσική επίθεση και τους τελευταίους Ουκρανούς στους οποίους απονεμήθηκαν μετάλλια ανδρείας.

«Ήταν μια μέρα με δύσκολα γεγονότα… αλλά ήταν μια άλλη μέρα που μας έφερε όλους πιο κοντά στη νίκη μας και στην ειρήνη για το κράτος μας», είπε ο Ζελένσκι, κλείνοντας την ομιλία του.

Η Ουκρανία έχει υποστεί τρομερές απώλειες τον τελευταίο μήνα, αλλά λίγοι περίμεναν ότι μέσα σε τέσσερις εβδομάδες η εκστρατεία της Ρωσίας κατά του γείτονά της θα είχε επιτύχει τόσο λίγα αποτελέσματα για τον Πούτιν.

Απομένει πολύς δρόμος για οποιοδήποτε αποτέλεσμα που θα μπορούσε να θεωρηθεί νίκη για την Ουκρανία, αλλά κάθε μέρα που περνάει, όλο και περισσότεροι Ουκρανοί πιστεύουν στον Ζελένσκι και ότι μια νίκη κάποιου είδους είναι δυνατή, καταλήγει ο Guardian στο άρθρο του.