Ναυτιλία: Η μυστική γλώσσα και τα σύμβολα των πλοίων

Πλησιάζοντας ένα πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων που ετοιμάζεται να ελλιμενιστεί στον Πειραιά, το ρυμουλκό μοιάζει με «κουτάβι που κυνηγά έναν ενήλικα». Όταν τα σκάφη απέχουν λίγα μέτρα το ένα από το άλλο, ο ναύκληρος ρίχνει το ιβιλάι, το σχοινί που είναι δεμένος ο κάβος. Πλέον έχοντας «ενωθεί», το ρυμουλκό μπορεί να σπρώξει ή να τραβήξει το καράβι, καθώς οι πλωτοί «γίγαντες», που μπορεί να φτάσουν τα 400 μέτρα μήκος, δεν μπορούν εύκολα να επιβραδύνουν ή να κάνουν ελιγμούς στα στενά λιμάνια.

Τα πληρώματα των ρυμουλκών συναντούν συνέχεια αυτό που οι περισσότεροι στεριανοί δεν θα δούμε ποτέ. «Διαβάζουν» εύκολα το μέγεθος, το σχήμα, τη λειτουργία και τα χαρακτηριστικά ενός πλοίου, ενώ «αποκρυπτογραφούν» με μια ματιά τους μυστηριώδεις αριθμούς, τα γράμματα και τα σύμβολα στο κύτος του πλοίου. Για τους στεριανούς, τα σημάδια αυτά μοιάζουν με ιερογλυφικά, αλλά για όσους γνωρίζουν, αποτελούν ένα πολύτιμο εγχειρίδιο για τη ναυτιλιακή βιομηχανία.

Τα ποντοπόρα πλοία μεταφέρουν πάνω από το 80% του παγκόσμιου εμπορίου, με περισσότερα από 90.000 εμπορικά πλοία να ταξιδεύουν στα διεθνή ύδατα. Τα δεξαμενόπλοια, τα πλοία μεταφοράς χύδην φορτίου και τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων – τα μεγαλύτερα ανθρώπινα κατασκευάσματα που κινούνται στη Γη – είναι μακράν οι πιο σημαντικοί τρόποι μεταφοράς της εποχής μας. Μεταφέρουν δισεκατομμύρια τόνους εμπορευμάτων κάθε χρόνο, από αυτοκίνητα μέχρι αργό πετρέλαιο και κοντέινερ γεμάτα smart phones ή οδοντογλυφίδες.

Μιλώντας στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο», ο συνταξιούχος πλοίαρχος Νίκος Κάνδιας με μεγάλη υπηρεσία στα ρυμουλκά, ανέφερε πως όσοι εργάζονται σε λιμάνια έχουν την καλύτερη θέση παρατήρησης των πλοίων και ιδιαίτερα τα ρυμουλκά που βρίσκονται στην πρώτη σειρά του «ναυτιλιακού θεάτρου».

Τα σημάδια

Τα περισσότερα πλοία έχουν ενδείξεις για την ταυτότητά τους χαραγμένα στην πρύμνη τους: Όνομα, λιμάνι νηολόγησης (σημαία) και αριθμός Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO). Για παράδειγμα ΜΑΡΙΑ Λ. – ΠΕΙΡΑΙΑΣ  – (IMO: 9261786).

Ο ιδιοκτήτης, το όνομα και η σημαία μπορεί να αλλάξουν κατά τη διάρκεια ζωής ενός πλοίου, αλλά ο αριθμός του ΙΜΟ παραμένει ο ίδιος, όπως ορίζεται από μια διεθνή ναυτιλιακή συνθήκη. Όπως οι αριθμοί αναγνώρισης οχημάτων, οι IMO βοηθούν στην αποτροπή της απάτης.

Πολλοί αναρωτιούνται γιατί ένα πλοίο που ανήκει σε μια ιαπωνική ή αμερικανική εταιρεία, αναφέρει ως λιμάνι νηολόγησης τον Παναμά ή την Κύπρο. Περισσότερο από το 70% των εμπορικών πλοίων παγκοσμίως πλέουν με αυτό που αποκαλείτο κάποτε «σημαία ευκαιρίας». Αυτό σημαίνει ότι το πλοίο είναι νηολογημένο και πλέει υπό τη σημαία μιας ξένης χώρας, συνήθως για να μειώσει το λειτουργικό κόστος, να παρακάμψει τους φόρους ή να αποφύγει τα αυστηρότερα πρότυπα ασφαλείας από τη χώρα του ιδιοκτήτη.

Με διαφορά η πιο δημοφιλής «σημαία ευκαιρίας» είναι ο Παναμάς, με τη Λιβερία και τα νησιά Μάρσαλ να κερδίζουν έδαφος. Για αυτές τις χώρες, τα τέλη που πληρώνουν οι εταιρείες για να μεταφέρουν τις σημαίες τους αποτελούν σημαντική πηγή εσόδων.

Ο βολβός της πλώρης

Επιστρέφοντας στα τεχνικά, σίγουρα αρκετοί θα έχουν παρατηρήσει στην πλώρη του πλοίου ένα εξόγκωμα σαν μπάλα, αλλά δεν ξέρουν τη χρησιμότητά του. Πρόκειται για τον λεγόμενο βολβό. Τον 19ο αιώνα, ο Άγγλος μηχανικός, μαθηματικός και ναυπηγός Γουίλιαμ Φρουντ, εκτίμησε ότι η αντίσταση που αναπτύσεται στη γάστρα ενός κινούμενου πλοίου, προέρχεται απο δύο πηγές: Την τριβή του σκάφους στο νερό και τα κύματα που δημιουργούνται κατα την κίνησή του.

Η αντιμετώπιση των αντιστάσεων ήταν μεγάλος πονοκέφαλος για τους σχεδιαστές. Η λύση, όμως βρέθηκε με τη σχεδίαση και την εφαρμογή του βολβού σαν προέκταση της πλώρης, (bulbous bow). Ένας καλά σχεδιασμένος βολβός, έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση του ύψους του κύματος της πλώρης, άρα εξοικονόμηση ενέργειας. Αυτό επιτυγχάνεται επειδή ο βολβός δημιουργεί δικό του σύστημα κυματισμού το οποίο προπορεύεται εκείνου που δημιουργεί η βύθιση της πλώρης. Τα δύο κύματα είναι εκτός φάσης και εξουδετερώνει το ένα το άλλο.

Plimsoll line

Ένα ακόμη αξιοσημείωτο σύμβολο, για τους στεριανούς είναι ένα Θ με το Α και το Β αριστερά και δεξία που βρίσκετα στο πλάι ενός πλοίου. Πρόκειται για τη γραμμή φόρτωσης ή γραμμή μεγίστου φόρτου ή σημείο Πλίμσολ (Plimsoll line). Είναι η ίσαλος που σύμφωνα με τους υπολογισμούς που γίνονται κατά τη σχεδίαση, θα πλέει το πλοίο στην κατάσταση πλήρους φόρτωσης. Σ’ αυτή αντιστοιχεί το μέγιστο επιτρεπόμενο βύθισμα από τους νηογνώμονες κατά το θέρος, όταν το σκάφος είναι ζυγοσταθμισμένο. Η ίσαλος γραμμή θέρους θεωρείται ως ίσαλος κατασκευής ή ίσαλος υπολογισμού του πλοίου διότι είναι εκείνη, η οποία λαμβάνεται σαν βάση για τη μελέτη του σκάφους και τον προσδιορισμό των άλλων γραμμών φόρτωσης.

TF: Ίσαλος γραμμή Τροπικών Γλυκέων υδάτων, F: Ίσαλος γραμμή Γλυκέων υδάτων, T: Ίσαλος γραμμή Τροπικών υδάτων, S: Ίσαλος γραμμή Θέρους, W: Ίσαλος γραμμή Χειμώνος

Stabilizers

Κάτι που πρέπει να προσέχουν οι κυβερνήτες των ρυμουλκών, σύμφωνα με τον κ. Κάνδια είναι και οι σταθεροποιητήρες ή περισσότερο γνωστά ως πτερύγια ευστάθειας (stabilizers), οι οποίοι περιορίζουν στο ελάχιστο τους κλυδωνισμούς από τον κυματισμό, διατηρώντας την ισορροπία και ευστάθεια του πλοίου.

Με τέτοιους μηχανισμούς είναι εφοδιασμένα τα σύγχρονα επιβατηγά αλλά και όλα τα κρουαζιερόπλοια στα οποία η έννοια «άνεση» είναι κυρίαρχη, ωστόσο υπάρχουν και σε αρκετά ποντοπόρα πλοία.

Bow thruster

Ο λευκός κύκλος με ένα Χ στο εσωτερικό σηματοδοτεί την παρουσία ενός απωθητή πρώρας ή bow thruster, που βοηθάει στην καλύτερη µετακίνηση ενός πλοίου, κυρίως όταν αυτό εισέρχεται στα λιµάνια. Αυτό που κάνει στην ουσία είναι να µετακινεί το µπροστινό µέρος του πλοίου και ανάλογα µε το που πρέπει να κινηθεί το πλοίο, κάνει δεξιόστροφες και αριστερόστροφες κινήσεις. Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν πλοία εξοπλισμένα με stern thruster, δηλαδή προπελάκι στο πρυμναίο μέρος.

To bow thruster

Η διχρωμία

Η βαφή ενός πλοίου δεν έχει να κάνει κυρίως με την αισθητική ή την επωνυμία, σε ό,τι αφορά τουλάχιστον τα ποντοπόρα. Όταν βλέπει κάποιος αυτό το δίχρωμο εφέ, η εξήγηση είναι ότι η βαφή που βρίσκεται πιο κοντά στην ίσαλο γραμμή είναι συχνά διαφορετικής χημικής σύνθεσης, που αντέχει καλύτερα στη διάβρωση. Βέβαια, ακόμη περισσότερο από την πρόληψη της διάβρωσης, μια επίστρωση κύτους πρέπει να προστατεύει από τη λάσπη, τα φύκια και τα όστρακα που προσκολλώνται και επιβραδύνουν τα πλοία.

Ο πιλότος της …θάλασσας

Ένα λευκό παραλληλόγραμμο με κίτρινο χρώμα —σημάδι επιβίβασης πιλότου— δείχνει στον πλοηγό το σημείο επιβίβασης στο πλοίο. Και για όποιον αναρωτιέται τι είναι πλοηγοί ή πιλότοι,  πρόκειται για υπαλλήλους με ειδικά προσόντα και γνώσεις συγκεκριμένης θαλάσσιας περιοχής (των συνήθων καιρικών συνθηκών, ρευμάτων, παλίρροιας, βαθών και είδους βυθού και τυχόν ναυτιλιακών κινδύνων της περιοχής), στην οποία αναλαμβάνουν την πλοήγηση των πλοίων.

Αυτά ήταν μόνο μερικά σύμβολα που μπορεί κάποιος να δει σε ένα πλοίο και τα οποία βοηθούν στην άμεση και πιο γρήγορη λειτουργία της ναυσιπλοΐας. Καθώς η ναυτική και η ναυπηγική τέχνη είναι επιστήμες που τροφοδοτούν την ναυτιλία και εν γένει το παγκόσμιο εμπόριο, μπορεί εύκολα να γίνει αντιληπτό το πώς ένα μικρό σημάδι στα πλευρά του πλοίου αποτελεί έναν μικρό αλλά και σημαντικό κρίκο σε μια αλυσίδα αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων.