«Είναι θεμιτό να θέλεις να είσαι άνθρωπος της πόλης»

Στο Βερολίνο είχε τη δυνατότητα να επιμεληθεί ένα πρότζεκτ στο διαμέρισμά της το οποίο μετασχηματίστηκε σε χώρο τέχνης που πρόσφερε μια διεθνή πλατφόρμα σε νέες φωνές και στη συνέχεια είδε πολλούς από τους καλλιτέχνες της να ανθίζουν. Η διαδρομή της στη σύγχρονη τέχνη έχει φέρει και στην Αθήνα πολλές και διαφορετικές εκδοχές του σύγχρονου εικαστικού πολιτισμού, καθώς το Radio Athènes λειτουργεί ως μη κερδοσκοπικός οργανισμός που παρουσιάζει εκθέσεις, διαλέξεις, περφόρμανς, προβολές και αναγνώσεις στους τομείς της σύγχρονης τέχνης, της λογοτεχνίας, της φιλοσοφίας, του χορού και των εφαρμοσμένων τεχνών. Αυτό που το κάνει ξεχωριστό ανάμεσα στις αξιόλογες ανεξάρτητες πρωτοβουλίες τέχνης που λειτουργούν στην Αθήνα είναι ο υβριδικός χαρακτήρας του. Η Ελενα Παπαδοπούλου δεν θέλησε να παρουσιάσει ένα λευκό κουτί σε ένα παράξενο μέρος, όπως ήταν τότε ο κανόνας για τους ιδιώτες που ασχολούνταν με την προβολή της σύγχρονης τέχνης στην Αθήνα του 2015, εποχή οικονομικής κρίσης και capital controls, χωρίς τη ρυθμιστική παρουσία ενός ανοικτού και εν λειτουργία μουσείου σύγχρονης τέχνης.

Στο δικό της σύστημα αξιών σημασία είχε να δημιουργηθεί ένα κέντρο δραστηριοτήτων, μία γέφυρα μεταξύ του τοπικού και του διεθνούς πολιτιστικού περιβάλλοντος για να αναπτύξει συνεργασίες με τοπικούς και διεθνείς αναδυόμενους, καταξιωμένους και περιστασιακά ιστορικούς καλλιτέχνες, με επιμελητές, συγγραφείς, ιστορικούς τέχνης, ποιητές, εκδότες, μουσικούς και σκηνοθέτες. Το στίγμα του Radio Athènes διοχέτευε στο Διαδίκτυο ένα κανάλι ήχου με τη βοήθεια ενός χαρακτήρα σε μορφή ομιλώντα αστερίσκου (*) που δημιουργήθηκε από τους καλλιτέχνες Dexter Sinister: «Μεταδίδοντας από τον αιθέρα, κάπου μέσα και γύρω από το κέντρο της Αθήνας, προς το τέλος της οδού Πετράκη». Το Radio Athènes έδειξε τα δείγματα αυτής της θεώρησης αφού συνεργάστηκε και με άλλους οργανισμούς, όπως το Μουσείο Μπενάκη, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, τον οργανισμό ΝΕΟΝ και το Goethe-Institut Αθηνών για τη δημιουργία περιοδικών εκθέσεων, εκδόσεων και εκδηλώσεων.

Αυτό το διάστημα το κέντρο των δραστηριοτήτων, κοντά στην πλατεία Μητροπόλεως, φιλοξενεί το «The Night Sleep», ένα τμήμα του φωτογραφικού αρχείου του Γιώργου Τουρκοβασίλη. Τα πρόσωπα από τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 που με ευθύτητα κοιτάζουν τον θεατή τους μοιάζουν να του νεύουν διακριτικά να παρατηρήσει την αντίθεση του εξωτερικού περίγυρου. Οπως τη γωνιακή εγκατάσταση από πλαστικές βουκαμβίλιες που κυκλώνει τα τραπεζοκαθίσματα ως εύρημα «φυσικού» σημείου αναζωογόνησης και στάσης ζαλισμένων τουριστών.

Σε αυτά τα επτά χρόνια ο πεζόδρομος της Πετράκη έχει υποστεί ενοχλητικές αλλαγές;

Είναι ενοχλητικός το βράδυ ο ήχος της δυνατής μουσικής. Το πρώτο μπαρ που άνοιξε στην περιοχή εξακολουθεί να έχει καταπληκτική συμπεριφορά. Βάζουν μουσική μόνο μέσα. Είμαι άνθρωπος της πόλης. Μου αρέσει το κέντρο, η κίνηση, να βλέπω κόσμο, να υπάρχουν καφέ. Αλλά να υπάρχουν με έναν τρόπο και να μη γίνονται μόνο για μια αρπαχτή. Γιατί τα πιο πολλά που έχουν ξεφυτρώσει εδώ γύρω δεν δείχνουν κανέναν τους να έχει μεράκι. Ολοι ποντάρουν στους τουρίστες που θα πάνε μία φορά. Οπότε δεν τους ενδιαφέρει να χτίσουν μία σχέση με τους ανθρώπους. Δεν συχνάζουν άνθρωποι σε αυτά τα μέρη.

Κι εσύ είσαι η εξαίρεση, αφού είσαι κάτοικος στην καρδιά της επιχειρηματικής-εμπορικής Αθήνας.

Ναι, και αυτό γίνεται επιχείρημα όταν μιλάω με κάποιους από τα γύρω μαγαζιά ότι με ενοχλεί η μουσική. Μα όταν ξεκίνησα να ζω δεν υπήρχε αυτή η κατάσταση. Και το καταλαβαίνω ότι σιγά-σιγά διώχνουν εκείνους που θέλουν να ζουν στην πόλη ή να τη χαίρονται. Γιατί αυτό το κομμάτι της πόλης θα φανεί σε τουρίστες και μάλιστα όχι σε ταξιδιώτες που πραγματικά εκτιμούν τον περίγυρο. Πολλοί από τους επισκέπτες του Radio Athènes περνούν αναγκαστικά και από τη γειτονιά και έχει αρχίσει να τους απωθεί όλη αυτή η βαβούρα. Είναι αισθητικά ενοχλητικό αυτό που βλέπεις. Ο δημόσιος χώρος δεν υπάρχει. Ας πούμε ότι και η Ρώμη είναι μία πόλη τουριστική. Αλλά δεν επιτρέπεται να κάνεις κάτι στις προσόψεις των κτιρίων. Ενώ εδώ… Αν κάνεις μία βόλτα εδώ γύρω από τη Μητροπόλεως είναι απίθανος ο κτιριακός συνδυασμός και η αρχιτεκτονική τους. Το μείγμα των βιομηχανικών κτιρίων και εκείνων που δεν ανήκουν σε κάποια συγκεκριμένη περίοδο ή δεν έγιναν από κάποιον γνωστό αρχιτέκτονα παραμένει κατά τη γνώμη μου ιδιαίτερα ενδιαφέρον. Συνυπάρχουν πολύ ωραία και θα μπορούσε να παραμείνει έτσι η περιοχή. Να εξελιχθεί βέβαια, αλλά να υπάρχει ένα μέτρο.

Δεν έχει δημιουργηθεί κάποια κίνηση από κατοίκους της γύρω περιοχής;

Υπάρχουν επιτροπές και οργανισμοί κατοίκων από γύρω περιοχές του κέντρου και κάνουν προσπάθειες για να διασωθεί αυτή η ποιότητα ζωής, αλλά δεν γίνεται τίποτα. Και καταντάς να γίνεσαι γραφικός της διαμαρτυρίας.

Πώς εξελίχθηκε το Radio Athènes σε βάση εξάπλωσης διαφορετικών εκδηλώσεων;

Οταν τελείωσε το κεφάλαιο της συνεργασίας μας με τον Ανδρέα Μελά στο A-M-P στην Επικούρου που τρέχαμε μαζί με τον Ανδρέα Μελά η ιδέα μου ήταν να δημιουργηθεί ένας χώρος υβριδικός, όχι για να γίνονται μόνο εκθέσεις. Είχα στο μυαλό μου το ICS, ίσως επειδή την περίοδο που σπούδαζα στο Λονδίνο με είχε επηρεάσει πολύ το πρόγραμμά του που τότε παρουσίαζε πρωτοποριακό κινηματογράφο, διαλέξεις, αρχειακό υλικό. Η ιδέα του «Radio Athènes» ήταν ότι θα εκφραζόταν μέσα από αυτές τις μετακινήσεις που δημιουργούν νέες σχέσεις και νέες συνεργασίες.

Γιατί έγινε εδώ, σε ένα κατάστημα του 1930 με γυάλινη βιτρίνα;

Γιατί ζω σε αυτό το κτίριο. Το διαμέρισμά μας βρίσκεται σε έναν από τους πάνω ορόφους. Οι ένοικοι του κτιρίου είναι όλοι φίλοι, πολύ ανοιχτοί. Αυτό μας κρατάει και δεν έχουμε φύγει, γιατί είναι τόσο σπάνιο να έχεις τόσο καλούς γείτονες. Κανείς τους δεν έχει και δεν βλέπει τηλεόραση. Μου δίνει χαρά όταν τους ακούω να παίζουν μουσική ή όταν μαγειρεύουν κάτι απίθανο. Οι οσμές, οι ήχοι μού είναι ευχάριστα. Η θέα των γύρω κτιρίων επίσης. Μου αρέσουν τα πάντα. Πριν από επτά χρόνια λοιπόν ο μικρότερος από τους δύο χώρους του ισογείου ήταν μία αποθήκη και ο ιδιοκτήτης δέχτηκε να μου τον παραχωρήσει. Η ιδέα μου ήταν ότι εδώ θα ήταν η βάση και θα μπορούμε να κάνουμε πράγματα σε πολλά σημεία εντός και εκτός της πόλης. Ο διπλανός χώρος που ήταν παλαιοπωλείο για είκοσι πέντε χρόνια προστέθηκε όταν σταμάτησε να λειτουργεί.

Τι απέγινε το περιστασιακό βιβλιοπωλείο;

Τα πρώτα δύο χρόνια ο μικρότερος χώρος φιλοξενούσε και εκδόσεις. Ηταν πραγματικό βιβλιοπωλείο, αλλά ήταν πολύ δύσκολη εποχή τότε για την Ελλάδα. Είχα παρατηρήσει ότι τα πιο πολλά βιβλία τα αγόραζαν επισκέπτες από το εξωτερικό. Ενώ οι νεότεροι που μπορεί να τους ενδιέφερε το υλικό, το σκέφτονταν να διαθέσουν 25-30 ευρώ. Στο μέλλον αν βρεθούμε σε μεγαλύτερο χώρο, οπωσδήποτε θα το επαναφέρουμε. Είναι το πρώτο πράγμα που κάνω όταν πάω σε μία άλλη πόλη, να μπω στα βιβλιοπωλεία. Ειδικά για την Αθήνα σκεφτόμουν να υπάρχει οτιδήποτε ενδιαφέρον δεν μπορεί να βρει κανείς στα άλλα μεγάλα βιβλιοπωλεία.

Αν και μιλάμε για τα στοιχειώδη της συνθήκης μίας καλής ζωής, όλα αυτά που συζητάμε ακούγονται ελιτίστικα.

Και όμως δεν είναι. Είναι θεμιτό να θέλεις να είσαι άνθρωπος της πόλης. Υπάρχουν άνθρωποι που τους αρέσει να είναι απομονωμένοι, αλλά για μένα το να μπορώ να πηγαίνω με τα πόδια παντού, να πηγαίνω σε ένα βιβλιοπωλείο, να μπορώ να πιω έναν καφέ είναι ο τρόπος που μεγάλωσα και το επιδιώκω σε οποιαδήποτε πόλη, χώρα και αν βρεθώ.

Οπότε η Αθήνα στερεύει από κατοίκους;

Στις μέρες μας το σκέφτεσαι να βρεθείς στο κέντρο. Υπάρχει γύρω μας η βιομηχανία τουρισμού που είναι απρόσωπη, χωρίς σκέψη. Ωστόσο ανοίγουν και μέρη πολύ ευχάριστα από ανθρώπους που έχουν κέφι, καινούργια εστιατόρια τα οποία έχουν βρει εκείνους που χρειάζονται για να τα γεμίσουν ικανοποιητικά. Εχω στο μυαλό μου ένα που είναι μία «όαση».

Ποια είναι η ατμόσφαιρα στο ιδανικό για σένα καφέ;

Πιο πολύ μου αρέσουν αυτά που είναι σαν brasserie, όπου μπορείς να πας οποιαδήποτε ώρα και να είναι αρκετά μεγάλα ώστε να μην αισθάνεσαι ότι θα πέσεις απαραίτητα πάνω στον άλλο γνωστό. Είναι το παλιό Zonar’s σε αυτήν την ατμόσφαιρα των ευρωπαϊκών καφέ, αλλά δεν το προλάβαμε. Ηταν ντεμοντέ για τη γενιά μας. Κάποια στιγμή προς το τέλος του, πριν κλείσει και ανοίξει με άλλο ύφος, πηγαίναμε καμιά φορά ακριβώς επειδή ήταν ντεμοντέ. Οπως και στο Ελληνικό, αρκετά παλιά στην πλατεία στο Κολωνάκι. Πιο πολύ σαν να το βλέπεις ως κάτι «εξωτικό», όχι ως μέρος για να συχνάζεις. Γιατί είχαν χαρακτήρα περισσότερο καφέ-ζαχαροπλαστείου όπου δεν κυριαρχούσε το άρωμα του καφέ, του κρασιού, του καπνού. Δεν ήταν ακριβώς τα μέρη όπου μπορούσες να πιείς ένα ποτήρι και να φύγεις. Ηταν περισσότερο πάστα και οικογενειακή κουβέντα. Δεν υπήρξα ποτέ μέλος τέτοιων γκρουπ.

Πηγή: Εντυπη έκδοση ΝΕΑ