Στενότερες σχέσεις με τις ασιατικές «τίγρεις» επιδιώκει η Ευρώπη

Κομβική για το ευρωπαϊκό εμπόριο και τις διεθνείς σχέσεις εν γένει συνάντηση είχαν χθες στις Βρυξέλλες κορυφαίοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι με ηγετικά στελέχη των χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN). Αφορμή για τη συνάντηση ήταν ο εορτασμός της επετείου των 45 χρόνων από την έναρξη των σχέσεων μεταξύ της ΕΕ και των λεγόμενων «ασιατικών τίγρεων». Μέσα σε ένα γεωπολιτικό περιβάλλον γενικότερης αστάθειας, Βρυξέλλες και ASEAN επιβεβαίωσαν ότι βούλησή τους να διπλασιάσουν την εμπορική συνεργασία που έχουν σήμερα τα δύο μεγάλα οικονομικά μπλοκ.

Γεωπολιτικοί αναλυτές θεωρούν ότι οι χώρες της ευρύτερης περιοχής της Νοτιοανατολικής Ασίας και του Ειρηνικού έχουν κουραστεί να βρίσκονται στις Συμπληγάδες ενός χρονίζοντος και αδιέξοδου εμπορικού πολέμου μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας και αναζητούν την αναβάθμιση των σχέσεών τους με την ΕΕ. Πρόκειται εξάλλου για δυο τεράστιες αγορές άνω του 1 δισ. καταναλωτών αθροιστικά. Ως προϋπόθεση για την συνεργασία προβάλλει, ωστόσο, η απαίτηση των Ασιατών προς τους Ευρωπαίους να πάψουν να θέλουν να επιβάλουν τις ιδέες και τις αξίες τους στην Ανατολή.

«Στρατηγική συνεργασία»

Είναι η πρώτη φορά που πραγματοποιείται σύνοδος τόσο υψηλού επιπέδου μεταξύ των δύο ενώσεων κρατών. Πρόκειται για «απόδειξη του ποιοτικού άλματος» που επιτεύχθηκε στις ευρωασιατικές σχέσεις, που εν μέσω πανδημίας, το 2020, «αναβαθμίστηκε σε στρατηγική», όπως σημειώνει ο «Figaro». «Μόνο λίγοι ηγέτες απουσίαζαν από τη σύνοδο κορυφής, όπως ο γάλλος πρόεδρος που ταξίδεψε στη Ντόχα για να στηρίξει την εθνική ομάδα ποδοσφαίρου», γράφει χαρακτηριστικά η ανταποκρίτρια της γαλλικής εφημερίδας στις Βρυξέλλες Λεονόρ Ιμπό.

Πέρα από τον συμβολισμό για τα 45 χρόνια συνεργασίας, «η συνάντηση συνιστά μια μεγάλη ευκαιρία για να μετατραπεί η επιθυμία για περαιτέρω προσέγγιση των δύο εμπορικών μπλοκ σε ένα συγκεκριμένο και αμοιβαία ευεργετικό σχέδιο τις επόμενες δεκαετίες», όπως τόνισε ο πρωθυπουργός της Καμπότζης Χουν Σεν, η χώρα του οποίου ασκεί την εκ περιτροπής προεδρία της ASEAN.

Αντίβαρο στην Κίνα

«Το ανανεωμένο ενδιαφέρον της ASEAN για την Ευρώπη συνδέεται με την κούραση των ασιατικών κρατών να βρίσκονται εν μέσω μια διαρκώς κλιμακούμενης αντιπαλότητας μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας», παρατηρεί η Εύα Πεζοβά, ερευνήτρια στο Ολλανδόφωνο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών (VUB). Κατά την Πεζοβά, οι χώρες της ASEAN αναζητούν ένα αντίβαρο στην επιρροή της Κίνας στην ευρύτερη περιοχή της Ασίας και του Ειρηνικού και ιδιαίτερα στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας.

«Σήμερα γίνεται μια μάχη προσφορών στον γεωπολιτικό στίβο. Πρέπει να προσφέρουμε περισσότερα», διαπιστώνει ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Ζοζέπ Μπορέλ. «Είναι σημαντικό να προσφέρουμε ένα αντίβαρο στην επιρροή που ασκούν άλλοι στην περιοχή», προσθέτει ο βέλγος πρωθυπουργός Αλεξάντερ Ντε Κρο.

Για την ευρωπαϊκή οικονομία, η πρόκληση είναι να αντιμετωπίσει την εξάρτηση από την Κίνα ενθαρρύνοντας την ASEAN να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στις αλυσίδες εφοδιασμού της Γηραιάς Ηπείρου, όπως αναφέρει στην ανταπόκρισή της από τις Βρυξέλλες η «Le Figaro». Πρόκειται εξάλλου για χώρες πλούσιες σε φυσικούς πόρους, είτε φυσικό αέριο είτε σπάνια υλικά, όπως το λίθιο – ειδικά η πολυπληθέστερη εξ αυτών, η Ινδονησία.

«Είναι απαραίτητο να αναβαθμίσουμε τους δεσμούς μας με αυτήν την ιδιαίτερα δυναμική περιοχή του κόσμου, κάτι που θα φέρει την ΕΕ πιο κοντά στο στόχο που έχει θέσει να γίνει η πέμπτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο μέσα σε τέσσερα ή πέντε χρόνια», δήλωσε στη γαλλική εφημερίδα ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης που ζήτησε να μην κατονομαστεί.

«Κλειδί» το εμπόριο

«Κλειδί» για την ενδυνάμωση των σχέσεων Ευρώπης-ASEAN είναι η επέκταση των ήδη ισχυρών εμπορικών δεσμών μεταξύ των δύο περιοχών. Με εμπορικό τζίρο άνω των 280 δισ. ευρώ το 2021, οι χώρες της ASEAN ως σύνολο αποτελούν τον τρίτο μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αντίστροφα.

«Πρόκειται για μια τεράστια αγορά 680 εκατ. κατναλωτών, πολύ νεανική και πολύ καταρτισμένη», επισημαίνει η πανεπιστημιακός Εύα Πεζοβά. Παρά ταύτα, οι εκατέρωθεν προσπάθειες μεγαλύτερης εμπορικής προσέγγισης γίνονται σε διμερές επίπεδο. «Μια συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών ΕΕ-ASEAN, που μπλοκαρίστηκε για πολλούς λόγους, είναι ένας κοινός μακροπρόθεσμος στόχος», αναφέρεται στην κοινή ανακοίνωση που εκδόθηκε μετά τη συνάντηση των Βρυξελλών.

Προτεραιότητα είναι λοιπόν η προώθηση των διμερών συμφωνιών. Για την ώρα η ΕΕ έχει υπογράψει ανάλογη συμφωνία μόνο με τη Σιγκαπούρη και το Βιετνάμ. «Θέλουμε περισσότερα», τόνισε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

«Οι Ευρωπαίοι βρήκαν την ευκαιρία και προσπάθησαν να πείσουν τους ομολόγους τους στη Μαλαισία, τις Φιλιππίνες, την Ταϊλάνδη και την Ινδονησία να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες για την έναρξη ουσιαστικών εμπορικών διαπραγματεύσεων που θα μπορούσαν να καταλήξουν σε διμερείς συμφωνίες της ΕΕ με τις πολυπληθείς και εξόχως παραγωγικές αυτές χώρες», σημειώνει η ανταποκρίτρια του «Figaro».

Κοσμοθεωρίες και αρχές

«Ωστόσο, αυτή η φιλοδοξία κινδυνεύει να αμφισβητηθεί από τη νέα ευρωπαϊκή προσέγγιση που αποσκοπεί στην ενίσχυση των κριτηρίων για το σεβασμό του περιβάλλοντος και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για οποιαδήποτε μελλοντική εμπορική συμφωνία», παρατηρεί η γαλλική εφημερίδα.

Σύμφωνα με το δημοσίευμα, για να υποστηρίξει τις προσπάθειες της ASEAN, η Ένωση θα επενδύσει 10 δισ. ευρώ στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ασίας έως το 2027, ιδίως στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της αειφόρου γεωργίας.

Η υπόσχεση συνοδεύεται μάλιστα από έναν αρκετά λεπτομερή κατάλογο των έργων που θα γίνουν με πόρους από την περίφημη Global Gateway, την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία που φιλοδοξεί να ανταγωνιστεί την κινεζική πρωτοβουλία «Μιας ζώνης και ενός δρόμου» (Belt and Road Initiative), όπως ονομάστηκε ο νέος «Δρόμος του Μεταξιού».

Στόχος της ΕΕ είναι το κονδύλι αυτό να προκαλέσει την κινητοποίηση και ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων στην περιοχή. «Διαπιστώνουμε την ύπαρξη ενός ισχυρού αιτήματος που διατυπώνεται από κορυφαίους οικονομικούς και επιχειρηματικούς παράγοντες στην ευρύτερη περιοχή για να διαφοροποιήσουν τις πηγές των επενδύσεών τους και να συνεργαστούν με αξιόπιστους εταίρους», σημείωσε Ευρωπαίος αξιωματούχος.

Το αγκάθι του ουκρανικού

Αν ένα εμπόδιο που πρέπει με κάποιον τρόπο να ξεπεραστεί με εκατέρωθεν πρωτοβουλίες καλής θέλησης είναι η διαφορά αντιλήψεων μεταξύ Ευρωπαίων και Ασιατών σε θέματα περιβάλλοντος και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ένα ακόμα έχει να κάνει με τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Όπως φαίνεται, οι δύο πλευρές «κόλλησαν» στην προσπάθεια να εκδοθεί κοινή δήλωση για το ζήτημα.

«Οι Ευρωπαίοι προσπάθησαν να αποσπάσουν από τους Ασιάτες εταίρους τους την καταδίκη της Ρωσίας, εκείνοι όμως επιλέγουν να μην πάρουν θέση, ενώ με την εξαίρεση της Σιγκαπούρης, δεν είναι διατεθειμένοι να επιβάλουν κυρώσεις κατά της Μόσχας», σημειώνει η «Le Figaro».

Έτσι στο κείμενο της κοινής διακήρυξης αναφέρεται ότι «τα περισσότερα μέλη της συνάντησης καταδικάζουν τον πόλεμο», ενώ σημειώνονται οι «διαφορετικές εκτιμήσεις που διαατυπώθηκαν για την κατάσταση στο ουκρανικό και για τις διεθνείς κυρώσεις».

Είναι χαρακτηριστική η έκκληση που απηύθυνε ο πρόεδρος της Ινδονησίας Τζόκο Ουιντόντο προς τους Ευρωπαίους «να σταματήσουν να προσπαθούν να επιβάλλουν τις ιδέες τους». Ο Ουιντόντο απαίτησε από τους συνομιλητές του να αντιμετωπίζουν τους ηγέτες της Νοτιοανατολικής Ασίας «ανάλογα με το εμπορικό βάρος της περιοχής».