Κρίση χρέους: Σε δεινή θέση η Ιταλία

H Ιταλία είναι η χώρα της ευρωζώνης που είναι η πλέον εκτεθειμένη σε μια κρίση χρέους, καθώς τους επόμενους μήνες η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αναμένεται να αυξήσει περαιτέρω τα επιτόκιά της και να αγοράσει λιγότερα ομόλογα.

Εννέα στους 10 οικονομολόγους που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση των Financial Times αναγνώρισαν την Ιταλία ως τη χώρα της ευρωζώνης «που κινδυνεύει περισσότερο από ξεπούλημα στις αγορές κρατικών ομολόγων της».

Η δεξιά κυβέρνηση συνασπισμού της Ιταλίας, η οποία ανέλαβε την εξουσία τον Οκτώβριο υπό την πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι, επιχειρεί να ακολουθήσει έναν δρόμο δημοσιονομικής ορθότητας.

Και προβλέπει μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος της χώρας από 5,6% του ΑΕΠ το 2022 σε 4,5% το 2023 και 3% το επόμενο έτος.

Λαγκάρντ: Νέες αυξήσεις επιτοκίων από ΕΚΤ για να περιοριστεί ο πληθωρισμός

Aύξηση στο κόστος δανεισμού

Ωστόσο, το ιταλικό δημόσιο χρέος παραμένει ένα από τα υψηλότερα στην Ευρώπη με ποσοστό λίγο πάνω από το 145% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Ο Μάρκο Βάλι, επικεφαλής οικονομολόγος στην ιταλική τράπεζα UniCredit, υποστηρίζει ότι οι «υψηλότερες ανάγκες αναχρηματοδότησης χρέους» και η «δυνητικά δύσκολη» πολιτική κατάσταση της χώρας την αφήνουν πιο ευάλωτη σε ξεπούλημα στις αγορές ομολόγων.

Το κόστος δανεισμού της Ρώμης έχει αυξηθεί απότομα από τότε που η ΕΚΤ άρχισε να αυξάνει τα επιτόκια το περασμένο καλοκαίρι. Η απόδοση του 10ετούς ομολόγου ανέβηκε πάνω από το 4,6% την περασμένη εβδομάδα, σχεδόν τετραπλασιάζοντας το επίπεδο του προηγούμενου έτους και 2,1 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από την αντίστοιχη απόδοση των γερμανικών ομολόγων.

Η Μελόνι έχει εκφράσει απογοήτευση για την προθυμία της ΕΚΤ να συνεχίσει να αυξάνει τα επιτόκια παρά τους κινδύνους για την ανάπτυξη και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. «Θα ήταν χρήσιμο εάν η ΕΚΤ χειριζόταν σωστά την επικοινωνία της. . . Διαφορετικά, κινδυνεύει να προκαλέσει όχι πανικό, αλλά διακυμάνσεις στην αγορά που ακυρώνουν τις προσπάθειες που καταβάλλουν οι κυβερνήσεις», είπε σε συνέντευξη Τύπου την περασμένη εβδομάδα.

Η νέα ιταλική κυβέρνηση «έδωσε στους επενδυτές λίγους λόγους να ανησυχούν προς το παρόν», εκτίμησε από την πλευρά της η Βερόνικα Ροχάροβα, επικεφαλής των οικονομικών της ζώνης του ευρώ στην ελβετική τράπεζα Credit Suisse. «Αλλά οι ανησυχίες θα μπορούσαν να επανεμφανιστούν καθώς η ανάπτυξη επιβραδύνεται, τα επιτόκια αυξάνονται περαιτέρω και η έκδοση [χρέους] αυξάνεται ξανά», πρόσθεσε.

Αντιδράσεις

Οι φορείς καθορισμού των επιτοκίων της ΕΚΤ επέμειναν ότι θα συνεχίσουν να αυξάνουν τα επιτόκια κατά μισή μονάδα κατά τους πρώτους μήνες του τρέχοντος έτους. Ο Klaas Knot, διοικητής της ολλανδικής κεντρικής τράπεζας και ένα από τα γεράκια του διοικητικού συμβουλίου, είπε στους FT ότι η κεντρική τράπεζα μόλις ξεκίνησε το «δεύτερο μισό» του κύκλου αύξησης των επιτοκίων της.

Ωστόσο, οι αναλυτές πιστεύουν ότι η ΕΚΤ υπερεκτιμά τους κινδύνους για τον πληθωρισμό — και υποτιμά την προοπτική μιας ύφεσης. Η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα δήλωσε το Σαββατοκύριακο ότι η μισή ΕΕ θα πληγεί από ύφεση φέτος. Τα τέσσερα πέμπτα των 37 οικονομολόγων που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση του FT τον Δεκέμβριο προέβλεψαν ότι η ΕΚΤ θα σταματήσει να αυξάνει τα επιτόκια τους πρώτους έξι μήνες του 2023 και τα δύο τρίτα προέβλεψαν ότι θα άρχιζε να τα μειώνει το επόμενο έτος ως απάντηση στην ασθενέστερη ανάπτυξη.

Καθυστερήσεις

Η ΕΚΤ καθυστέρησε σε σχέση με άλλες δυτικές κεντρικές τράπεζες να αρχίσει να αυξάνει τα επιτόκια, αλλά από το περασμένο καλοκαίρι έχει αυστηροποιήσει την πολιτική της με πρωτοφανή ρυθμό, ανεβάζοντας το επιτόκιο καταθέσεων από μείον 0,5% σε 2% σε έξι μήνες.
Αγορά ομολόγων

Η ΕΚΤ πρόκειται να αρχίσει να συρρικνώνει το χαρτοφυλάκιο των ομολόγων της ύψους 5 τρισεκατομμυρίων ευρώ κατά 15 δισεκατομμύρια ευρώ το μήνα από τον Μάρτιο, αντικαθιστώντας μόνο εν μέρει τους τίτλους που λήγουν, ασκώντας περαιτέρω ανοδική πίεση στο ιταλικό κόστος δανεισμού. Ο Λούντοβικ Σούμπραν, επικεφαλής οικονομολόγος της γερμανικής ασφαλιστικής εταιρείας Allianz, είπε ότι η ευρωζώνη διατρέχει τον κίνδυνο επανάληψης της κατάρρευσης της αγοράς ομολόγων του μπλοκ το 2012 «καθώς οι δημοσιονομικές δυνατότητες είναι διαφορετικές μεταξύ των χωρών χωρίς τη βαρύτητα της ΕΚΤ».

Οι υπουργοί της Ιταλίας επέκριναν την ΕΚΤ για την επιθετική νομισματική σύσφιξη. Ο υπουργός Άμυνας Γκουίντο Κροσέτο έγραψε στο Twitter ότι οι πολιτικές της ΕΚΤ «δεν έχουν νόημα», ενώ ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ματέο Σαλβίνι είπε ότι τα υψηλότερα επιτόκια «θα κάψουν δισεκατομμύρια σε ιταλικές αποταμιεύσεις».

Η Silvia Ardagna, επικεφαλής Ευρωπαίος οικονομολόγος στη βρετανική τράπεζα Barclays, δήλωσε ότι το «υψηλό απόθεμα χρέους της Ιταλίας, το αυξημένο δημοσιονομικό έλλειμμα και η ανάγκη πρόσθετων μέτρων ενεργειακής στήριξης . . . κάνει τις αγορές να ανησυχούν πολύ».

Το νέο εργαλείο της ΕΚΤ

Η ΕΚΤ παρουσίασε ένα νέο σύστημα αγοράς ομολόγων, γνωστό ως μέσο προστασίας μετάδοσης, το οποίο έχει σχεδιαστεί για να αντιμετωπίσει μια αδικαιολόγητη αύξηση του κόστους δανεισμού μιας χώρας. Ωστόσο, περισσότερα από τα δύο τρίτα των οικονομολόγων που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση των FT τον Δεκέμβριο δήλωσαν ότι περίμεναν από την ΕΚΤ να μην το χρησιμοποιήσει ποτέ.

Ο Mujtaba Rahman, Διευθύνων Σύμβουλος για την Ευρώπη για την εταιρεία συμβούλων Eurasia Group, δήλωσε ότι μια βαθύτερη από την αναμενόμενη ύφεση το επόμενο έτος «θα μπορούσε να βάλει τις χώρες υψηλού ελλείμματος και υψηλού χρέους υπό ακόμη μεγαλύτερη πίεση» προσθέτοντας ότι αυτό «πιθανώς θα δημιουργούσε μια πιο ήπια πορεία για τη νομισματική πολιτική της ΕΚΤ».