Ευρωζώνη: Υπαρκτή η απειλή των δύο ταχυτήτων

Ενώ τα μεγάλα κόμματα και οι αρχηγοί τους δεν αναφέρθηκαν ούτε μια φορά στην Ευρώπη και τις προοπτικές της από τις οποίες η Ελλάδα εξαρτάται 100% σχεδόν, καλόν είναι να δούμε τι συμβαίνει και στο επίπεδο αυτό,καθώς θα μπορούσαμε να βρεθούμε μπροστά σε εκπλήξεις.

Η δημιουργία της ευρωζώνης είναι ένα μοναδικό γεγονός στην ιστορία της παγκόσμιας οικονομίας, γιατι΄17 χώρες αποφάσισαν να προχωρήσουν σε μια νομισματική ένωση, η οποία διαθέτει ένα νόμισμα, χωρίς συκγεκριμένη πολιτική εξουσία πίσω από αυτό

Ακόμα περισσότερo αυτή η νομισματική ένωση δεν συνοδεύτηκε άμεσα και με μια αντίστοιχη οικονομική ακριβώς γιατί αυτό προϋπέθετε μεταφορές πολιτικής εξουσίας προς ένα κεντρικό πολιτικό όργανο, που σήμερα δεν υπάρχει. Και που κατά την εκτίμησή μας, είναι δύσκολο να υπάρξει στο άμεσο μέλλον.

Η κατάσταση αυτή οδηγεί στη διαπίστωση ότι η σημερινή ευρωζώνη, παρά κάποιες αισθητές θεσμικές προόδους της στα έικοσι και πλέον χρόνια λειτουργίας της, παραμένει ακόμα ευάλωτη και αυτό είναι στις σημερινές συνθήκες δώρο στους αντιπάλους και ανταγωνιστές της.

Ευρωζώνη: Αναιμική ανάπτυξη, εκτόξευση των εξαγωγών στο α’ τρίμηνο του 2023

Δεν είναι λίγοι όσοι αναγνωρίζουν ότι η αχίλλειος πτέρνα του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος, είναι το χάσμα δημοσίων χρεών μεταξύ των χωρών που το συνθέτουν. Χάσμα το οποίο στην ουσία είναι αυτό ανάμεσα στον ευρωπαϊκό Βορρά και τον Νότο. Αποκαλυπτικά είναι έτσι τα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία που παραθέτουμε πιο κάτω και τα οποία, κατά την εκτίμησή μας, αποτελούν ωρολογιακή βόμβα. Ιδιαίτερα δε στη σημερινή εποχή έξαρσης των πάσης φύσεως λαϊκισμών και της ασυναρτησίας  που είναι η πρώτη ύλη τους.

Κατά τον καλό συνάδελφο Φρανσουά Εκόλ του ηλεκτρονικού «Νέου Οικονομολόγου», στο τέλος του 2022, έξη χώρες της ευρωζώνης είχαν δημόσιο χρέος άνω του 105% του ΑΕΠ, συμπεριλαμβανόμενης της Γαλλίας (112%) και του Βελγίου (105% του ΑΕΠ του). Οι άλλες τέσσερεις ήσαν χώρες του Νότου με την Ελλάδα να πρωτοπορεί.

Οι υπόλοιπες χώρες της ευρωζώνης είχαν χρέος μικρότερο από το 87% του ΑΕΠ τους και ήσαν όλες βόρειες με εξαίρεση τη Μάλτα και την Κύπρο που το ποσοστό τους ήσαν στο επίπεδο του 86% του ΑΕΠ τους. Όσο για το γερμανικό χρέος ήταν κοντά στο 66% ήτοι μόλις 6 μονάδες παραπάνω από το 60% που προβλέπει η Συνθήκη της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ).

Οι παραπάνω διαφορές μπορεί από κάποιους πολιτικούς να υποβιβάζονται, πλέον όμως αυτή η τακτική είναι παραπλανητική και επικίνδυνη.

Αυτό το χάσμα μεταξύ των δημόσιων χρεών αυτών των δύο ομάδων χωρών, που αντιστοιχεί σε μεγάλο βαθμό σε ένα χάσμα Βορρά-Νότου, προκύπτει από αποκλίνουσες οικονομικές πολιτικές και, πιο βαθιά, από πολύ διαφορετικές οικονομικές κουλτούρες. Αποτελεί ετσι  απειλή για τη συνοχή και τη σταθερότητα της ευρωζώνης σε μια κόμβική περίοδο για τη διεθνή οικονομία και τις ανακατατάξεις που παρατηρούνται στο επίπεδο της.

Αρχικά θα είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί συμφωνία για νέους δημοσιονομικούς κανόνες. Αυτές οι διαφορές μεταξύ των δημοσίων χρεών είναι τέτοιες που αυτοί οι κανόνες θα πρέπει να διαφοροποιούνται ανάλογα με τη χώρα, αλλά οι στόχοι που τίθενται για τις χώρες του Νότου θα είναι πάντα πολύ αυστηροί για τις κυβερνήσεις τους και όχι αρκετά αυστηροί για εκείνες των χωρών του Βορρά.

Το πιο πιθανό είναι ότι αυτοί οι δημοσιονομικοί κανόνες, όποιοι και αν είναι , δεν θα αναγκάσουν ορισμένες χώρες του Νότου, ιδίως τη Γαλλία, να μειώσουν το χρέος τους. Οι χώρες αυτές θα δυσκολευτούν στη συνέχεια να υιοθετήσουν τις μεταρρυθμίσεις που υποστηρίζουν σε άλλους τομείς σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ιδίως τη δημιουργία ενός σημαντικού ευρωπαϊκού προϋπολογισμού πέρα από το πρόγραμμα της EE Next Generation.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έχοντας αποφασίσει να σταματήσει τις αγορές δημόσιων ομολόγων, τα κράτη της ευρωζώνης πρέπει τώρα να δανειστούν ξανά από τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Οι πιστωτές ορισμένων χωρών του Νότου θα μπορούσαν να ανησυχούν για τους κινδύνους αθέτησης ή αναδιάρθρωσης των δημόσιων χρεών τους και να προκαλέσουν κρίση από μια απότομη και ταχεία αύξηση των επιτοκίων των δανείων τους.

Λαϊκιστικός κίνδυνος στο βορρά

Το θεμελιώδες συνεπώς πρόβλημα είναι να γνωρίζουμε ποια θα ήταν η αντίδραση της ΕΚΤ σε μια τέτοια κατάσταση. Έχει τα μέσα να αγοράζει τίτλους που εκδίδονται από ένα κράτος στην ευρωζώνη σε απεριόριστες ποσότητες, αλλά μπορεί να τους χρησιμοποιήσει, νόμιμα, μόνο εάν η ενδιαφερόμενη χώρα σέβεται τους ευρωπαϊκούς δημοσιονομικούς κανόνες και εάν το δημόσιο χρέος της είναι βιώσιμο.

Η ΕΚΤ θα μπορούσε να ξεκινήσει εφαρμόζοντας τους κανόνες που της επιβάλλονται απαιτώντας δραστικές δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις για να στηρίξει τελικά αυτή τη χώρα χωρίς να κάνει μεταρρυθμίσεις, επειδή λέγεται Γαλλία ή Ιταλία και είναι «πολύ μεγάλη για να αποτύχει».

Ο μακροπρόθεσμος κίνδυνος είναι τότε ένα λαϊκιστικό κίνημα να έρθει στην εξουσία σε μια βόρεια χώρα με συνθήματα όπως «δεν θέλουμε πια να πληρώνουμε για τις νότιες χώρες» και να το αναγκάσουν να φύγει από τη ζώνη του ευρώ παρασύροντας και άλλες χώρες. Επομένως, αυτή η απόκλιση στο δημόσιο χρέος απειλεί την ίδια την ύπαρξη της ευρωζώνης, την ώρα που καλπάζει και το αμερικανικό χρέος.

Όσοι, λοιπόν, εκφράζουν υπέρμετρη αισιοδοξία στην ευρωζώνη, καλά θα έκαναν να είναι πιο προσεκτικοί γιατί στον ευρωπαϊκό Βορρά πέρα από τα δημοσιονομικά θέματα, σήμερα υπάρχουν και σοβαρά μεταναστευτικά προβλήματα, τα οποία ρίχνουν λάδι στη φωτιά του λαϊκισμού.

Υπό αυτή την έννοια, η κατάσταση γίνεται όλο και πιο κρίσιμη στη Γαλλία, στην οποίαν η βία και η χυδαιότητα του λαϊκισμού προσλαμβάνει τις ίδιες διαστάσεις με τον ποταμό Σηκουάνα που διασχίζει το Παρίσι.