Πρόοδος και συντήρηση στην Ελλάδα

Esse quam videri. Να είσαι παρά να φαίνεσαι, λέγει ο Κικέρων, ο ρωμαίος νομομαθής, φιλόσοφος και ρήτορας. Τι συνιστά πρόοδο και τι συντήρηση στην Ευρώπη και την Ελλάδα σήμερα; Ποιες ισχυρίζονται ότι είναι και ποιες πραγματικά αποτελούν προοδευτικές ή αντίθετα συντηρητικές δυνάμεις; Και ποια η διαχωριστική γραμμή μεταξύ των μεν και των δε;

Θα προσπαθήσω σε λίγες γραμμές να καταδείξω ότι το δίπολο πρόοδος – συντήρηση έχει ευδιάκριτο αποτύπωμα στην πολιτική και τους θεσμούς και θα αφήσω στους αναγνώστες/-τριες να βγάλουν τα συμπεράσματά τους για την αντιστοίχιση με το έτερο αντιπαρατιθέμενο δίπολο Αριστερά – Δεξιά στον πολιτικό χάρτη της Ευρώπης και στη χώρα μας σήμερα.

Ας δούμε ένα πρόσφατο παράδειγμα. Εάν πρόοδο συνιστά η θέσπιση πολιτικών και κανόνων για την προστασία της φύσης και της βιοποικιλότητας με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον του πλανήτη και των επόμενων γενεών, και εάν αντίθετα συντήρηση συνιστά η απόρριψή τους, τότε προοδευτικές δυνάμεις είναι εκείνες που συστρατεύονται για τον σκοπό αυτό και συντηρητικές όσες τον πολεμούν.

Στις 12 Ιουλίου 2023 στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έγινε ένα πολύ σημαντικό βήμα για τη φύση, το περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα στην Ευρώπη: η πλειοψηφία των ευρωβουλευτών (θα πούμε ποιοι στη συνέχεια) υπερψήφισε έπειτα από σφοδρή αντιπαράθεση στο σχέδιο Κανονισμού για την αποκατάσταση των υποβαθμισμένων φυσικών περιοχών στην ΕΕ από κάθε είδους καταστροφές. Ο Κανονισμός συνοπτικά προβλέπει τον καθορισμό δεσμευτικού στόχου σε επίπεδο ΕΕ, που απαιτεί από τα κράτη – μέλη τη θέσπιση μέτρων αποκατάστασης της φύσης σε ποσοστό τουλάχιστον 20% των χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών της ΕΕ έως το 2030. Αφορά υποβαθμισμένους χερσαίους και θαλάσσιους οικοτόπους, επικονιαστές, γεωργικά οικοσυστήματα, αστικές περιοχές, ποταμούς και πλημμυρικές περιοχές και δάση.

Ο Κανονισμός αυτός αποτελεί το πρώτο σημαντικό νομοθέτημα για την προστασία της βιοποικιλότητας στην ΕΕ τα τελευταία 30 χρόνια. Δέχθηκε ωστόσο έντονες πιέσεις από μεγάλη μερίδα ευρωβουλευτών, προεξάρχοντος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, αλλά και της Ακροδεξιάς. Η πολιτική ομάδα του ΕΛΚ, στην οποία εντάσσονται οι ευρωβουλευτές/-τριες της ΝΔ, πρωτοστάτησε εναντίον του Κανονισμού και μαζί τους από ελληνικής πλευράς καταψήφισαν οι ευρωβουλευτές της Ελληνικής Λύσης, της Χρυσής Αυγής και του ΚΚΕ, χωρίς να έχει δοθεί μέχρι στιγμής καμία πειστική απάντηση γιατί. Σημειώνεται ότι η θέση αυτή προσέκρουε όχι μόνο στις κατά καιρούς εξαγγελίες της σημερινής ελληνικής κυβέρνησης για τη φύση και το περιβάλλον, αλλά και της ισχύουσας ελληνικής νομοθεσίας. Κι όλα αυτά την ίδια περίοδο που η πύρινη λαίλαπα κατέστρεφε εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα φυσικού περιβάλλοντος, δασών και οικοσυστημάτων στη χώρα μας αλλά και σε άλλες χώρες της Ευρώπης.

Ο Κανονισμός πέρασε τελικά με τις ψήφους των Σοσιαλδημοκρατών, της Αριστεράς, των Πρασίνων και των Φιλελευθέρων. Και το ερώτημα είναι: Οι ευρωβουλευτές/-τριες που συντάχθηκαν με τις κατευθύνσεις του Ορμπαν, της Μελόνι, της Λεπέν, του Κατσίνσκι, του Σαλβίνι υπηρετούν την πρόοδο ή τη συντήρηση στο κρίσιμο, υπαρξιακό για την ανθρωπότητα και τον πλανήτη ζήτημα της προστασίας της φύσης, της βιοποικιλότητας και εν γένει του περιβάλλοντος;

Ανάλογες επιλογές και αντίστοιχοι διαχωρισμοί καταγράφονται και σε άλλα κρίσιμα διακυβεύματα σε ευρωπαϊκό αλλά και εθνικό επίπεδο: στα ανθρώπινα δικαιώματα, τα προσωπικά δεδομένα, το κράτος δικαίου, τις εργασιακές σχέσεις, την παιδεία και τον πολιτισμό, το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση του ανθρώπινου σώματος, τις εξωτερικές σχέσεις.

Συμπερασματικά: η σύγκρουση μεταξύ προόδου και συντήρησης στην Ευρώπη είναι πρόδηλη, καθημερινή και διαρκής. Αποδεικνύεται στην πράξη ποιες δυνάμεις υπηρετούν την πρόοδο και τις μεταρρυθμίσεις και ποιες τη συντήρηση και τον αναχρονισμό, όσο κι αν το αμπαλάζ εξαγγελιών, προθέσεων και διατυπώσεων συχνά παραπλανά. Οι προοδευτικές δυνάμεις συμπορευόμενες δείχνουν ότι μπορούν να καταγάγουν σημαντικές νίκες έναντι των συντηρητικών δυνάμεων στην Ευρώπη σήμερα.

Γιατί λοιπόν όχι και στην Ελλάδα;

Ο Νικόλας Φαραντούρης είναι καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς, κάτοχος της ευρωπαϊκής έδρας Jean Monnet, μέλος του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ