Ο Πούτιν και η Ρωσία

«Η πολιτική έχει μόνο έναν σκοπό: να δίνει απάντηση στους φόβους των ανθρώπων. Γι’ αυτό τη στιγμή που το κράτος δεν είναι πια ικανό να προστατεύσει τους πολίτες από τον φόβο αμφισβητείται η ίδια η βάση της ύπαρξής του»

Εκμυστήρευση «σιλοβίκι» («ανθρώπου της εξουσίας» επί Πούτιν)

Στο εξαιρετικά ενδιαφέρον και πολυβραβευμένο στη Γαλλία, παρά την γκρίνια Αμερικανών και Αγγλοσαξόνων γενικά, βιβλίο του Giuliano da Empoli «Ο Μάγος του Κρεμλίνου» υπάρχει μια πλήρης εξήγηση της θεωρητικής βάσης πάνω στην οποία στηρίζεται το πολιτικοϊδεολογικό οικοδόμημα του καθεστώτος Πούτιν. Με μυθιστορηματική μορφή και το εύρημα μιας υποτιθέμενης εκ βαθέων συνομιλίας με τον βασικό πολιτικό σύμβουλο του ρώσου προέδρου, που εμφανίζεται σαν φανταστικό πρόσωπο, ο συγγραφέας ξεδιπλώνει ιστορικές αναφορές στη Ρωσία αλλά και περιγραφές των βασικών πεποιθήσεων που συνθέτουν το ιδεολογικό στερέωμα του Βλαντίμιρ Πούτιν.

Η στάση του Πούτιν εδράζεται στην πεποίθηση πως η χώρα του, ακολουθώντας φιλοδυτική πολιτική, εξελίχθηκε σε κατοικίδιο των μεγάλων δυτικών δυνάμεων που δεν μπορούν να ανεχθούν μια Ρωσία που εκφράζεται κυρίαρχα και δείχνει την ισχύ της.

Στο πρόσωπο του ήρωα του μυθιστορήματος οι γνωρίζοντες διακρίνουν ένα μείγμα προσωπικοτήτων ανάμεσα στον Bλάντισλαβ Σουρκόφ, κύριο εκφραστή για χρόνια των πολιτικών αναζητήσεων του Πούτιν και εισηγητή των γνωστών όρων «κυρίαρxη δημοκρατία» (sovereign democracy) και «πειθαρχημένη δημοκρατία» (disciplined democracy), τον Koνσταντίν Eρνστ, γενικό διευθυντή του ORT (πρώτο κανάλι της μοσχοβίτικης τηλεόρασης), και τον Σεργκέι Ντορένκο, πετυχημένο παραγωγό εκπομπών, σπουδαγμένο στα θεατρικά δρώμενα και παλιό έμπιστο του αρχιολιγάρχη Μπόρις Μπερεζόφσκι. Στο ξεδίπλωμα της προσωπικότητας του ρώσου προέδρου είναι φανερός ο ρόλος προσώπων που αποτελούν κλειδιά για την ερμηνεία των εξελίξεων στη Ρωσία. Επιβεβαιώνεται ο σημαντικός ρόλος, όπως έχω κι άλλη φορά σημειώσει, του Ιγκόρ Σέτσιν ως τεράστιου σε δύναμη παράγοντα του συστήματος. Κυρίαρχος ανάμεσα στους σιλοβίκι («άνθρωποι της εξουσίας»), με χαρακτηριστικά είτε την πορεία τους στις μυστικές υπηρεσίες είτε την καταγωγή τους από την Αγία Πετρούπολη, ο Σέτσιν υπήρξε σταθμάρχης της KGB στη Μοζαμβίκη κι έπειτα κολλητός του Πούτιν σε όλη τη μετασοβιετική του πορεία.

Πανίσχυρος οικονομικός παράγων, λόγω του προέδρου βέβαια, ελέγχει πλέον τον ενεργειακό γίγαντα ROSNEFT, στον οποίο ενσωματώθηκαν και όλα τα περιουσιακά στοιχεία της YUKOS του εξόριστου ολιγάρχη Μιχαήλ Χοντορκόφσκι. Εχει αναλάβει υπεύθυνος των λεγόμενων ενεργειακών βιομηχανιών (power industries) σε κυβερνητικό επίπεδο και μαζί με τον πρώην πρωθυπουργό Σεργκέι Κιριγένκο ελέγχει τη λεγόμενη Προεδρική Διοίκηση – ουσιαστικά, δηλαδή, την κυβέρνηση. Δεν αντιδρά εύκολα πλέον ο οποιοσδήποτε στις εντολές Σέτσιν. Κάτι που συνειδητοποίησε σχετικά πρόσφατα ο πρώην υπουργός Οικονομικών Αλεξέι Ουλουκάγεφ, που αρνήθηκε να πουλήσει, σε πολύ χαμηλό κατά τη γνώμη του τίμημα, στη ROSNEFT μια άλλη κρατική εταιρεία. Από τη φυλακή, σήμερα, προσπαθεί να καταλάβει τι ακριβώς έγινε…

Το σημαντικό όμως στο σημερινό ρωσικό καθεστώς είναι η φιλοσοφία και οι οραματισμοί της εξουσίας. Είναι φανερό πως η χειραφέτηση της κοινής γνώμης με υψηλού επιπέδου τεχνικές («spin politics») αποτέλεσε και αποτελεί βασικό στοιχείο του τρόπου διακυβέρνησης. Υπάρχει όμως και σημαντική ουσία. Η στάση του Πούτιν εδράζεται στην πεποίθηση πως η χώρα του, ακολουθώντας φιλοδυτική πολιτική, εξελίχθηκε σε κατοικίδιο των μεγάλων δυτικών δυνάμεων που δεν μπορούν να ανεχθούν μια Ρωσία που εκφράζεται κυρίαρχα και δείχνει την ισχύ της. Ο Πούτιν επιμένει πως στόχος των «δυτικών δημοκρατών» είναι να τον αντικαταστήσουν με κάποιον απρόσωπο απόφοιτο του Χάρβαρντ ή του Γέιλ, έναν απλό, καταρτισμένο γραφειοκράτη δηλαδή, που θα σκύβει το κεφάλι και θα συναινεί σε όλα!

Στόχος του ρώσου προέδρου είναι η χαλιναγώγηση του λαϊκού φόβου. Με ένα κράτος ισχυρό, με δύναμη που δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει. Μόνο η πατρίδα έχει σημασία, ισχυρίζεται, και πρέπει να είναι απόλυτα ελεύθερη. Ολοι οι άλλοι οφείλουν να σκύβουν το κεφάλι μπροστά στις όποιες της ανάγκες. Ετσι ελέγχθηκαν οι ολιγάρχες, που είχαν κλέψει εθνική περιουσία. Ετσι δείχνει τα δόντια της σε απείθαρχους γείτονες. Ωστε και πάλι η πατρίδα να αποκτήσει το κύρος και τον σεβασμό που της ανήκουν.

Το κλείσιμο του προφίλ του Πούτιν είναι χαρακτηριστικό. Απευθυνόμενος σε από χρόνια συνεργάτη του, παρατηρεί: «Οταν μένεις νέος πιο πολύ απ’ όσο πρέπει, καταλήγεις να έχεις κακά γεράματα»!