Ρουά ματ στη σκακιέρα της Μέσης Ανατολής;

Αρκετοί από τους προκατόχους του Τζο Μπάιντεν έχουν να επιδείξουν σημαντικές διπλωματικές επιτυχίες στο Μεσανατολικό. Οι Δημοκρατικοί πρόεδροι Τζίμι Κάρτερ και Μπιλ Κλίντον, για παράδειγμα, κέρδισαν το Βραβείο Νομπέλ Ειρήνης εξαιτίας των συμφωνιών του Καμπ Ντέιβιντ και του Οσλο που υπογράφηκαν αντιστοίχως κατά τη διάρκεια της θητείας τους. Οσο για τον Ντόναλντ Τραμπ, έχει στο ενεργητικό του τις αποκαλούμενες «Συμφωνίες του Αβραάμ», οι οποίες οδήγησαν στο ιστορικό βήμα της αποκατάστασης των σχέσεων δύο αραβικών κρατών, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Μπαχρέιν, με το «μισητό» Ισραήλ.

Ο νυν πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, αντιθέτως, ήταν μάλλον απών από την ευαίσθητη αυτή περιοχή, τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα. Σε βαθμό, μάλιστα, ώστε αρκετοί να τον κατηγορούν ότι άφησε πολύ χώρο στη Ρωσία και την Κίνα για να κάνουν παιχνίδι – γεγονός που αποτυπώθηκε και στην πρόσφατη συμφωνία ανάμεσα στο σιιτικό Ιράν και τη σουνιτική Σαουδική Αραβία, η οποία επετεύχθη με τη διαμεσολάβηση του Πεκίνου.

Κάθε μέρα και πιο κοντά

Η παραπάνω εικόνα, ωστόσο, είναι πιθανό να αλλάξει ριζικά το επόμενο διάστημα. Κι αυτό διότι όλα δείχνουν ότι βρίσκεται προ των πυλών μια εξέλιξη η σημασία της οποίας θα είναι μεγαλύτερη από όλες τις προηγούμενες. Μια συμφωνία ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία.

«Κάθε μέρα που περνά φτάνουμε πιο κοντά. Μοιάζει για πρώτη φορά να είναι πραγματικό και σοβαρό» δήλωσε ο ίδιος ο πρίγκιπας-διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν στις 20 Σεπτεμβρίου. Την πρόοδο επιβεβαίωσε και ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπένιαμιν Νετανιάχου, κατά τη συνάντηση που είχε την προηγούμενη εβδομάδα με τον Μπάιντεν – όπως χαρακτηριστικά είπε, οι τρεις χώρες βρίσκονται «στα πρόθυρα» μιας συμφωνίας.

Τι ζητούν Σαουδική Αραβία και Ισραήλ

Δεν χρειάζεται να έχει κανείς ιδιαίτερες γνώσεις για να συνειδητοποιήσει ότι μια τέτοια εξέλιξη θα αλλάξει τον γεωπολιτικό χάρτη και τις ισορροπίες. Και μάλιστα, όχι μόνο στη συγκεκριμένη περιοχή αλλά και διεθνώς, δεδομένης της σημασίας που αυτή έχει, ωστόσο η αλήθεια είναι ότι ο δρόμος προς τις τελικές υπογραφές κάθε άλλο παρά στρωμένος με ροδοπέταλα είναι.

Η αιτία δεν είναι άλλη από τους όρους που θέτει η κάθε πλευρά προκειμένου να πει το «ναι». Οροι που, σε συνδυασμό με τους συσχετισμούς και τις αντιθέσεις στο εσωτερικό, δεν αποκλείεται τελικώς να οδηγήσουν στο ναυάγιο. Στην περίπτωση δε που αυτό συμβεί τελικώς, τότε οι συνέπειες θα είναι επίσης σοβαρές, όπως αποτυπώνεται και στην ακόλουθη δήλωση του Νετανιάχου: «Εάν δεν επιτύχουμε τη συμφωνία μέσα στους επόμενους μήνες, τότε ίσως αυτή καθυστερήσει για μερικά χρόνια».

Σημαντικά ανταλλάγματα

Ποιοι είναι, όμως, αυτοί οι όροι; Ιδιαίτερο ρόλο έχει το Παλαιστινιακό, που για το καθεστώς του Ριάντ και συνολικά για τον αραβικό κόσμο έχει ιστορική σημασία. Δεν είναι τυχαίο ότι, σύμφωνα με δημοσκόπηση την οποία επικαλείται ο «Economist» στο πλαίσιο σχετικού ρεπορτάζ, μόλις το 2% των νέων Σαουδαράβων τάσσονται υπέρ της εξομάλυνσης των θέσεων με το Ισραήλ.

Προφανώς, λοιπόν, ο Μπιν Σαλμάν γνωρίζει πως εάν δεν διασφαλίσει σημαντικά ανταλλάγματα για τους Παλαιστινίους θα προκαλέσει κύμα δυσαρέσκειας προς το πρόσωπό του. Ετσι, απαιτεί από το Ισραήλ να αναγνωρίσει εκ νέου το δικαίωμα των Παλαιστινίων να ιδρύσουν το δικό τους κράτος, αλλά και να σταματήσουν άμεσα οι εποικισμοί των κατεχόμενων εδαφών στη Δυτική Οχθη και την Ιερουσαλήμ.

Η πυρηνική ενέργεια

Ο ίδιος, ταυτόχρονα, απαιτεί την αναγνώριση του δικαιώματος της χώρας του να αξιοποιήσει την πυρηνική ενέργεια – επισήμως για ειρηνικούς σκοπούς, με την «υποσημείωση», όμως, ότι θα έχει τη δυνατότητα να κατασκευάσει και ατομική βόμβα στην περίπτωση που το καταφέρει το Ιράν. «Εάν αυτοί την αποκτήσουν, πρέπει να την αποκτήσουμε και εμείς» όπως έχει πει ο Μπιν Σαλμάν.

Ο Νετανιάχου, από την πλευρά του, γνωρίζει πως η αποδοχή αυτών των απαιτήσεων θα οδηγήσει στην κατάρρευση του κυβερνητικού συνασπισμού τον οποίο έχει συγκροτήσει με τη βοήθεια των πιο εθνικιστικών, ακροδεξιών και θρησκευτικά δογματικών κομμάτων. Ετσι, αντιλαμβάνεται ότι αντικειμενικά θα είναι μονόδρομος η συμμαχία με τις πιο κεντρώες δυνάμεις, του Μπένι Γκαντζ και του Γιάιρ Λαπίντ. Είναι κάτι, άλλωστε, που φέρεται να του έχει ζητήσει και η Ουάσιγκτον – μαζί με έναν συμβιβασμό στο ζήτημα της μεταρρύθμισης του δικαστικού συστήματος.

Η μεγάλη επιστροφή

Οι Αμερικανοί, τέλος, έχουν στόχο τη «μεγάλη επιστροφή» στη Μέση Ανατολή, φιλοδοξώντας να παίξουν τον ρόλο του εγγυητή σε μια νέα τάξη πραγμάτων, που θα αφήνει σε δεύτερο ρόλο τη Μόσχα και το Πεκίνο, που συνεχίζουν να ενισχύουν τις πολιτικές και οικονομικές σχέσεις τους με το Ριάντ. Μεγάλα τους «όπλα» σε αυτή την προσπάθεια είναι η στρατιωτική τους ισχύς και υπεροχή όπως και το δέλεαρ ενός νέου εμπορικού δρόμου που θα ξεκινά από την Ινδία και θα καταλήγει στην Ευρώπη μέσω της Σ. Αραβίας και του Ισραήλ.

Χθες, στο μεταξύ, ο υπουργός Τουρισμού του Ισραήλ μετέβη στη Σαουδική Αραβία για μια διάσκεψη του ΟΗΕ και έγινε το πρώτο μέλος ισραηλινής κυβέρνησης που βρέθηκε με επίσημη ιδιότητα εκεί. Και το ερώτημα που τίθεται είναι: Απέναντι σε όλα αυτά, θα αντιδράσουν άραγε Ρωσία και Κίνα – και πώς;