ΕΕ: Η χαοτική διπλωματία και οι διαφορετικές φωνές για την κρίση στη Μέση Ανατολή

Πριν από μια βδομάδα το Politico σε ανάλυση του για τον ρόλο της ΕΕ στην σύγκρουση Ισραήλ- Χαμάς υποστήριξε ότι η Ένωση πάντα δυσκολευόταν να αρθρώσει μια συνεκτική εξωτερική πολιτική, δεδομένων των διαφορετικών εθνικών συμφερόντων. Ακόμα και σε αυτό το πλαίσιο, εξακολουθούσε να έχει σημασία, κυρίως λόγω του μεγέθους της αγοράς της. Ωστόσο, η παγκόσμια επιρροή της ΕΕ φθίνει, εν μέσω της παρακμής της οικονομίας της και της αδυναμίας της να προβάλει στρατιωτική ισχύ σε μια εποχή αυξανόμενης παγκόσμιας αστάθειας.

Την σκυτάλη πήρε ο Economist που σε ανάλυση του ανέδειξε την κακοφωνία της ευρωπαϊκής διπλωματίας που φάνηκε από την πρώτη μέρα της σύγκρουσης και όρισε μια περίοδο χαοτικής διπλωματίας και εσωτερικών διαπληκτισμών, που έχει ανατρέψει το σκοπό της «γεωπολιτικής ΕΕ» με ισχύ και ρόλο στην παγκόσμια σκακιέρα όπως έχουν οι Κίνα και οι ΗΠΑ. 

ΕΕ: Η μεγάλη απούσα από τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή

Οι διαφορετικές φωνές

Πρώτο δείγμα κακής διπλωματικής γραφής η αναπτυξιακή βοήθεια προς τους Παλαιστίνιους, ένα σοβαρό ζήτημα καθώς η Ευρώπη είναι ο μεγαλύτερος πάροχος βοήθειας. Μια σειρά από διαφορετικές δηλώσεις Επιτρόπων ξεκίνησε ως πρόταση για αναστολή κάθε βοήθειας και μέσα σε 24 ώρες κατέληξε στην αύξηση των κονδυλίων εν μέσω ανησυχιών για τις συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων της Γάζας.

Ακολούθησε η πρωτοβουλία της προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, να ταξιδέψει στις 13 Οκτωβρίου στο Ισραήλ και να ταχθεί υπέρ του δικαιώματος του Ισραήλ στην αυτοάμυνα. Η κίνηση δυσανασχέτησε τον πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, ο οποίος όχι μόνο δεν είχε προσκληθεί , ως εκπρόσωπος των κρατών μελών στις Βρυξέλλες, να την συνοδεύσει αλλά ούτε είχε ερωτηθεί για το ταξίδι. Επιπλέον προκάλεσε την αντίδραση των κρατών μελών γιατι δεν υπογράμμισε την ανησυχία τους πώς οποιαδήποτε απάντηση από την ισραηλινή πλευρά πρέπει να παραμείνει εντός των ορίων του διεθνούς δικαίου.

Καθώς η αναταραχή μεγάλωνε, η ομάδα της φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε γρήγορα ότι η ανθρωπιστική βοήθεια της ΕΕ στη Γάζα επρόκειτο να τριπλασιαστεί

Από την κοινή απάντηση στην Ουκρανία στις διαμάχες για τη σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς

Η πόλεμος στην Ουκρανία ώθησε την Ευρωπαϊκή Ένωση να απαντήσει με ενιαία φωνή και να βρει εργαλεία, όπως για παράδειγμα να πληρώσει την αποστολή όπλων στη χώρα για να αντεπιτεθεί στη Ρωσία. Η κρίση όμως στην Μέση Ανατολή ανέδειξε την αδυναμίας της Ευρώπης να αρθρώσει κοινή φωνή, καθώς υπάρχουν διαμάχες μεταξύ των κρατών μελών ακόμη και μεταξύ των διαφόρων θεσμικών οργάνων της ΕΕ στις Βρυξέλλες.

Η εξέλιξη έχει αρνητικό αποτύπωμα για την φον ντερ Λάιεν, η οποία από τον πόλεμο στην Ουκρανία ήταν το πρόσωπο μιας πιο ισχυρής γεωπολιτικά Ευρώπης. Η επιρροή της και της ΕΕ φαινόταν να εκτείνεται πέρα ​​από την Ουκρανία. Σε ομιλία που έδωσε τον Μάρτιο κάλεσε για «αποδέσμευση από τις κινδύνους» αντί για «αποσύνδεση» των οικονομικών σχέσεων με την Κίνα δίνοντας έναν νέο τόνο στη σχέση της Ευρώπης με τη δεύτερη οικονομία του πλανήτη, και όπως υποστηρίζει ο Economist, σε στενή συνεργασία με την Αμερική. Νέες φράσεις όπως «στρατηγική αυτονομία» και «Ομάδα Ευρώπη» χρησιμοποιήθηκαν για να τονίσουν ότι το μπλοκ έπαιζε πλήρως τον ρόλο του στη γεωπολιτική ως μια τρίτη δύναμη σε έναν διπολικό κόσμο.

Ορισμένες χώρες στην Ευρώπη, ιδίως η γενέτειρα της κυρίας φον ντερ Λάιεν, η Γερμανία, ευθυγραμμίζονται ενστικτωδώς με το Ισραήλ και τονίζουν το δικαίωμά του να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Άλλες όμως, όπως η Ισπανία και η Ιρλανδία, είναι πιο κοντά με τα δεινά των Παλαιστινίων και προειδοποιούν για μια επικείμενη ανθρωπιστική καταστροφή. Η Ουκρανία ένωσε την ήπειρο, αυτή η κρίση τη διχάζει.  Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν ξεκινήσει η έκτακτη Σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που  συγκλήθηκε ακριβώς για να «εναρμονιστεί» η αντίδραση της ΕΕ, ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σόλτς είχε ολοκληρώσει, αν και με περιπετειώδες τέλος, την επίσκεψη του στο Ισραήλ και είχε προχωρήσει σε κοινές δηλώσεις με τον Νετανιάχου. Ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, θα μεταβεί την Τρίτη στο Τελ-Αβίβ όπου θα συναντηθεί με τον πρωθυπουργό του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου, ανακοίνωσε το βράδυ της Κυριακής το Ελιζέ.

Διχασμένη και χωρίς επιρροή

Οι εκτιμήσεις της προέδρου της Κομισιόν θα μπορούσε να είναι ότι η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή θα είναι πάντα μοναδικά πολωτική. Το Ισραήλ είναι και αρκετά κοντά στην Ευρώπη – οι επιστήμονές του επωφελούνται από προγράμματα χρηματοδότησης της ΕΕ, οι ισραηλινές ποδοσφαιρικές ομάδες παίζουν σε ευρωπαϊκές διοργανώσεις και οι λάτρεις του συμμετέχουν στον Διαγωνισμό Τραγουδιού της Eurovision – αλλά ταυτόχρονα πολύ απομακρυσμένο για να αισθάνεται άμεσα απειλητική μια ανάφλεξη στην περιοχή. Ωστόσο κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχει τους δικούς της δεσμούς, που καθορίζονται και από τους μουσουλμανικούς και εβραϊκούς πληθυσμούς της. Οι περισσότερες χώρες φοβούνται τη διάχυση της βίας στο εσωτερικό τους. Τα αντισημιτικά επεισόδια στην Ευρώπη έχουν φουντώσει μετά το χτύπημα της Χαμάς. Η Γαλλία και το Βέλγιο έχουν βιώσει τρομοκρατικές επιθέσεις. Άλλες χώρες ανησυχούν ότι η διεύρυνση των συγκρούσεων θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα νέο κύμα μετανάστευσης προς την Ευρώπη, όπως συνέβη μετά τους πολέμους στη Συρία και το Αφγανιστάν.

Διχασμένη ή όχι είναι απίθανο η Ευρώπη να έχει  μεγάλη επιρροή στην απάντηση του Ισραήλ σε περίπτωση επίθεσης. Αλλά η ανικανότητά της αρχίζει να φαίνεται ως σίριαλ. Η ΕΕ για χρόνια εμφανιζόταν ως διαμεσολαβητής στην εδαφική διαμάχη του Αζερμπαϊτζάν εναντίον της Αρμενίας, ωστόσο δεν κατάφερε να υψώσει τη φωνή της, όταν το Αζερμπαϊτζάν έβγαλε δεκάδες χιλιάδες Αρμένιους από τον αμφισβητούμενο θύλακα τον περασμένο μήνα. Η συμφωνία με την Τυνησία για να βοηθήσει στον περιορισμό της μετανάστευσης σε όλη τη Μεσόγειο έχει καταρρεύσει: Η Τυνησία επέστρεψε τα 60 εκατομμύρια ευρώ που η ΕΕ είχε πληρώσει για να υπογράψει τη συμφωνία. Ακόμη πιο κοντά στο μαλακό της υπογάστριο στο Κοσσυφοπέδιο και στη Σερβία υπάρχει αναταραχή παρά τις εκκλήσεις των Βρυξελλών.

Οι οπαδοί της ΕΕ ήλπιζαν ότι η εντυπωσιακή απάντησή της στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει ξορκίσει ένα σύνολο δαιμόνων που την στοιχειώνουν εδώ και καιρό: ότι είναι ένα κατασκεύασμα που είναι απόλυτα ικανό να τυποποιεί τους φορτιστές τηλεφώνων και να κάνει τους αγρότες πλούσιους, αλλά δεν έχει ισχύ όταν πρόκειται για υψηλή πολιτική, καταλήγει ο Economist.