Από τη Γαλλία στο φως της Μεσογείου

Μοιάζει με ένα πλοίο που ταξιδεύει στα νερά της Μεσογείου.

Τα γαλάζια τοιχώματά του διακόπτονται από μικρά και μεγάλα φινιστρίνια.

Φτάνει να σταθεί κάποιος μπροστά τους για να βρεθεί από τη μια στιγμή στην άλλη στο Σεν Τροπέ ή τη Μασσαλία, την Αντίμπ ή το Αγκέ.

Είναι ο ζωγράφος Πολ Σινιάκ, ο καλλιτέχνης που έπαιξε ενεργό ρόλο στην ίδρυση της Εταιρείας Ανεξάρτητων Καλλιτεχνών (στην οποία «επιτρεπόταν στους καλλιτέχνες να παρουσιάζουν ελεύθερα τα έργα τους στην κρίση του κοινού» μία φορά τον χρόνο), αλλά και αναδείχθηκε πρόεδρός της το 1908.

Να αφήσει το βλέμμα του να περιπλανηθεί σε λιμάνια και ακτές, σε πλατείες και πύργους, σε κόκκινους βράχους και αμμόλοφους.

Να γνωρίσει γυναίκες που παίρνουν νερό από την κρήνη, άλλες που τελειώνουν τις αγροτικές δουλειές και κάποιες ακόμη που απολαμβάνουν στιγμές χαλάρωσης μετά το μπάνιο τους.

Και να εντοπίσει ανάμεσά τους έναν θαλασσόλυκο.

Εναν άνδρα που κρατά με σιγουριά το πηδάλιο του ιστιοφόρου που κυβερνά και την προσοχή του στραμμένη στα κύματα.

Tούτος ο άνδρας, έμπειρος στη θάλασσα και ιδιοκτήτης του ιστιοπλοϊκού «Ολυμπία», πάνω στο οποίο απεικονίζεται, δεν υπήρξε μόνο ικανός ερασιτέχνης καπετάνιος.

Είναι ο ζωγράφος Πολ Σινιάκ, ο καλλιτέχνης που έπαιξε ενεργό ρόλο στην ίδρυση της Εταιρείας Ανεξάρτητων Καλλιτεχνών (στην οποία «επιτρεπόταν στους καλλιτέχνες να παρουσιάζουν ελεύθερα τα έργα τους στην κρίση του κοινού» μία φορά τον χρόνο), αλλά και αναδείχθηκε πρόεδρός της το 1908.

Και είναι ένας από τους κεντρικούς πρωταγωνιστές ενός όχι τόσο γνωστού, αλλά σημαντικού κινήματος, του νεοϊμπρεσιονισμού, το οποίο συστήνεται για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό μέσα από τη νέα έκθεση «Ο νεοϊμπρεσιονισμός στα χρώματα της Μεσογείου», που διοργανώνει το Ιδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή σε επιμέλεια της επίτιμης επιστημονικής διευθύντριας του Μουσείου Ιμπρεσιονισμού του Ζιβερνί, Μαρίνας Φερέτι Μποκιγιόν, και της υπεύθυνης συλλογής του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή, Μαρίας Κουτσομάλλη – Μορό.

Με πλοίο λοιπόν μοιάζει η αίθουσα των περιοδικών εκθέσεων στο μουσείο στο Παγκράτι.

Και τον ρόλο των «φινιστρινιών» στον γεμάτο φως και χρώμα κόσμο της Μεσογείου – βάσει του σκηνογραφικού σχεδιασμού που υπογράφουν ο Ανδρέας Γεωργιάδης και η Βιβή Γερολυμάτου – έχουν τα 55 έργα που ταξίδεψαν στην Αθήνα από εννέα μουσεία της Βιέννης, του Παρισιού, της Γκρενόμπλ, του Σεν Τροπέ, της Μασσαλίας, της Μπεζανσόν και του Λονδίνου, αλλά και από ιδιωτικές συλλογές.

Εργα που με εξαίρεση την «Κόκκινη σημαδούρα» (1895) του Πολ Σινιάκ που είχε παρουσιαστεί το 1980 στην Εθνική Πινακοθήκη, στο πλαίσιο έκθεσης με αριστουργήματα των γαλλικών μουσείων, εμφανίζονται για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό, καθώς ποτέ ως τώρα δεν έχει πραγματοποιηθεί έκθεση αφιερωμένη στον νεοϊμπρεσιονισμό.

Ενδιαφέρον, δε, είναι το γεγονός ότι κανένα από τα 55 έργα που φέρουν υπογραφές δημιουργών εκτός του Πολ Σινιάκ, των Ανρί Εντμόν Κρος, Ανρί Ματίς, Ανρί Μανγκέν, Λουί Βαλτά, Μαξιμιλιάν Λους και Τέο φαν Ρισελμπέργκε, δεν ανήκει στη συλλογή του Ιδρύματος, η οποία δεν διαθέτει έργα νεοϊμπρεσιονιστών, καθώς, όπως σχολίασε η Μαρία Κουτσομάλλη – Μορό απατώντας σε ερώτηση των «ΝΕΩΝ», φαίνεται πως διέλαθαν της προσοχής του ζεύγους Γουλανδρή.

Αποδόμηση και ανασύνθεση

Ζωγράφοι που δεν «ενδίδουν στη διαβολική ευκολία της πινελιάς», όπως έλεγε ο Ντελακρουά, οι νεοϊμπρεσιονιστές που έδρασαν από το 1896 έως το 1914 πίστευαν ότι για να αποδώσουν μια εικόνα πρέπει να την αποδομήσουν και εν συνεχεία να την ανασυνθέσουν.

Και πως πρέπει να χρησιμοποιήσουν την τάση του ματιού να σφάλλει για να αναπαραστήσουν όχι αυτό που βλέπει, αλλά αυτό που θέλουν εκείνοι να του δώσουν να δει.

Τα έργα τους «γεννιούνταν» με αργούς ρυθμούς καθώς το κάθε χρώμα τοποθετείται χωριστά σε τελείες που μοιάζουν με ψηφίδες όταν στεγνώσει το προηγούμενο (είναι ο όρος πουαντιγισμός που οι νεοϊμπρεσιονιστές αρνούνταν προτιμώντας τον ντιβιζιονισμό, από τη διαίρεση των χρωμάτων).

Τους ενδιέφερε όχι η απόδοση του εφήμερου, όπως τους ιμπρεσιονιστές, αλλά η «μορφή που διαιωνίζει την αίσθηση».

Και παράλληλα τους απασχολούσε η επιστημονική διάσταση της ζωγραφικής κυρίως μέσω της επιστήμης της Φυσικής.

Στην αργή παραγωγή των έργων των νεοϊμπρεσιονιστών που έχει ως αποτέλεσμα τις μικρές συλλογές των μουσείων και το περιορισμένο μερίδιό τους στην αγορά της τέχνης αποδίδει άλλωστε η Μαρία Κουτσομάλλη – Μορό και το γεγονός ότι δεν υπήρξε στο παρελθόν μεγάλο ενδιαφέρον για το κίνημα.

Στάση που έχει αλλάξει ριζικά τις τελευταίες δεκαετίες με μεγάλες διεθνείς εκθέσεις και υψηλές τιμές στις δημοπρασίες.

Κι αν οι ιστορίες πίσω από τους πρωταγωνιστές του κινήματος έχουν ενδιαφέρον, αλλά και πολλές από τις λεπτομέρειες της εξέλιξής του φαντάζουν πολύ εξειδικευμένες για το ευρύ κοινό, είναι βέβαιο ότι μια περιήγηση στην έκθεση αξίζει, καθώς το λαμπερό φως και το χρώμα που αναδύεται από τα έργα, τα οποία δεν είναι σαφές από απόσταση αν είναι καμωμένα από τρισδιάστατες ψηφίδες ή με πινέλο, ξεκουράζουν το βλέμμα και προσφέρουν μια μοναδική για επισκέπτες ελληνικού μουσείου εμπειρία.

Info: H έκθεση «Ο νεοϊμπρεσιονισμός στα χρώματα της Μεσογείου» στο Ιδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή (Ερατοσθένους 13) έως τις 7 Απριλίου

Premium έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»