Πολ Κρούγκμαν: Τα οικονομικά δεινά της Κίνας είναι πρόβλημα για όλους

Τα προβλήματα της κινεζικής οικονομίας προκαλούν έντονο προβληματισμό σε οικονομολόγους ανά την υφήλιο και ο γνωστός «προφήτης» της κατάρρευσης της Λέιμαν Μπράδερς, ο νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν, αποτύπωσε τη δική του άποψη σε άρθρο γνώμης στους New York Times.

Ο Κρούγκμαν σε μια ανασκόπηση του 2023, αναφέρεται στο πώς οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου αντιμετώπισαν την επανεκκίνηση μετά τα δυστοπικά προηγούμενα χρόνια της πανδημίας. Οι μεν ΗΠΑ βιώνοντας άψογο αποπληθωρισμό, με ταχεία πτώση του πληθωρισμού χωρίς ορατό κόστος.

Η δε Κίνα με υποαπόδοση σε σχεδόν κάθε οικονομικό δείκτη εκτός από το επίσημο ΑΕΠ, το οποίο υποτίθεται ότι αυξήθηκε κατά 5,2% – κάτι για το οποίο είναι επιφυλακτικός, καθώς αυταρχικά καθεστώτα, όπως η Κίνα, συχνά πολιτικοποιούν τις οικονομικές τους στατιστικές.

Moody’s: Η οικονομική επιβράδυνση της Κίνας συμπαρασύρει την πιστοληπτική ικανότητα της περιοχής

Ορισμένοι αναλυτές περίμεναν ότι η κινεζική οικονομία θα αναπτυσσόταν μετά την άρση των δρακόντειων μέτρων «μηδενικού Covid» που είχε υιοθετήσει για τον περιορισμό της πανδημίας η κυβέρνηση.

Αλλά ακόμη και οι επίσημες στατιστικές λένε ότι η Κίνα βιώνει αποπληθωρισμό και υψηλή ανεργία στους νέους. Δεν πρόκειται ακόμη για μια πλήρη κρίση, ωστόσο ο ίδιος πιστεύει ότι η Κίνα εισέρχεται σε μια εποχή στασιμότητας.

Ο Κρούγκμαν θέτει το ερώτημα: Γιατί η οικονομία της Κίνας, η οποία μόλις πριν από λίγα χρόνια φαινόταν να κατευθύνεται προς την παγκόσμια κυριαρχία, αντιμετωπίζει προβλήματα;

Μέρος της απάντησης του είναι η κακή ηγεσία, καθώς ο Σι Τζινπίνγκ μοιάζει με έναν ανίκανο οικονομικό διευθυντή, του οποίου η τάση για αυθαίρετες παρεμβάσεις έχει καταπνίξει την ιδιωτική πρωτοβουλία.

Αλλά η Κίνα θα είχε πρόβλημα ακόμα κι αν ο Σι ήταν καλύτερος ηγέτης, υποστηρίζει ο Αμερικανός οικονομολόγος, καθώς γι’ αυτόν ήταν σαφές εδώ και πολύ καιρό ότι το οικονομικό μοντέλο της Κίνας γινόταν μη βιώσιμο.

Η κοινωνική ασφάλεια

Οι καταναλωτικές δαπάνες είναι πολύ χαμηλές ως ποσοστό του ΑΕΠ, πιθανώς για πολλούς λόγους που περιλαμβάνουν την οικονομική καταστολή (καταβολή χαμηλών τόκων για αποταμιεύσεις και χορήγηση φθηνών δανείων σε ευνοούμενους δανειολήπτες) που συγκρατούν το εισόδημα των νοικοκυριών και το εκτρέπουν σε επενδύσεις που ελέγχονται από την κυβέρνηση, και ένα αδύναμο δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας που αναγκάζει τις οικογένειες να αποταμιεύουν για να αντιμετωπίσουν πιθανές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.

Με τόσο μειωμένη κατανάλωση, σε σχέση με την παραγωγική ικανότητα της Κίνας, πώς μπορεί να δημιουργηθεί αρκετή ζήτηση για να διατηρήσει αυτή την ικανότητα, αναρωτιέται. Η κύρια απάντηση ήταν η προώθηση εξαιρετικά υψηλών ποσοστών επενδύσεων, πάνω από το 40% του ΑΕΠ. Το πρόβλημα που βλέπει είναι ότι είναι δύσκολο να επενδύσεις τόσα χρήματα χωρίς να αντιμετωπίσεις σοβαρά μειωμένες αποδόσεις.

Είναι αλήθεια ότι τα πολύ υψηλά ποσοστά επενδύσεων μπορεί να είναι βιώσιμα εάν, όπως συνέβαινε στην Κίνα στις αρχές της δεκαετίας του 2000, υπάρχει ταχέως αναπτυσσόμενο εργατικό δυναμικό και υψηλή αύξηση παραγωγικότητας. Αλλά ο ικανός προς εργασία πληθυσμός της Κίνας έφτασε σε peak γύρω στο 2010 και έκτοτε μειώνεται. Ενώ η Κίνα έχει επιδείξει εντυπωσιακή τεχνολογική ικανότητα σε ορισμένους τομείς, η συνολική παραγωγικότητά της φαίνεται επίσης να είναι στάσιμη. Για τον Κρούγκμαν η Κίνα δεν μπορεί να επενδύσει παραγωγικά το 40% του ΑΕΠ της.

Οι καταναλωτικές δαπάνες

Αυτά τα προβλήματα ήταν προφανή για τουλάχιστον μια δεκαετία. Γιατί οξύνονται τώρα; Ο Κρούγκμαν αναφέρεται στον κανόνα του Dornbusch: «Η κρίση παίρνει πολύ περισσότερο χρόνο να επέλθει από ό,τι νομίζετε, και μετά συμβαίνει πολύ πιο γρήγορα από ό,τι θα φανταζόσασταν». Αυτό που συνέβη στην περίπτωση της Κίνας ήταν ότι η κυβέρνηση μπόρεσε να καλύψει το πρόβλημα των ανεπαρκών καταναλωτικών δαπανών για αρκετά χρόνια προωθώντας μια γιγάντια φούσκα ακινήτων. Στην πραγματικότητα, ο τομέας των ακινήτων της Κίνας γιγαντώθηκε με βάση τα διεθνή πρότυπα και τελικά η φούσκα έσκασε

Για τους εξωτερικούς παρατηρητές, αυτό που πρέπει να κάνει η Κίνα φαίνεται ξεκάθαρο: να τερματιστεί η οικονομική καταστολή και να επιτραπεί η ροή μεγαλύτερου μέρους του εισοδήματος στα νοικοκυριά. Να ενισχυθεί, ακόμα, το δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας ώστε οι καταναλωτές να μην αισθάνονται την ανάγκη να συσσωρεύουν μετρητά. Έτσι μπορεί να μειώσει τις μη βιώσιμες επενδυτικές του δαπάνες, θεωρεί ο νομπελίστας οικονομολόγος.

Αλλά ισχυροί παίκτες, ειδικά κρατικές επιχειρήσεις, επωφελούνται από την οικονομική καταστολή. Ο Κρούγκμαν βλέπει υποκρισία στην κινεζική ηγεσία που μοιάζει σαν να ταυτίζεται με ακροδεξιούς Αμερικανούς πολιτικούς που αντί να θεσπίσουν κοινωνική μέριμνα καταγγέλλουν την «ευημερία» που δημιουργεί «τεμπέληδες».

Η Ιαπωνία

Ο Κρούγκμαν αναρωτιέται πόσο αυτό πρέπει να προκαλεί ανησυχία, καθώς κατά κάποιο τρόπο, η τρέχουσα οικονομία της Κίνας θυμίζει την Ιαπωνία μετά την έκρηξη της φούσκας της δεκαετίας του 1980. Ωστόσο, η Ιαπωνία κατέληξε να διαχειρίζεται καλά αυτή την πτώση, αποφεύγοντας τη μαζική ανεργία, διατηρώντας την κοινωνική και πολιτική συνοχή, και μάλιστα πετυχαίνοντας αύξηση πραγματικού κατά κεφαλή ΑΕΠ κατά 50% τις επόμενες τρεις δεκαετίες.

Η μεγάλη ανησυχία του Κρούγκμαν είναι ότι η Κίνα μπορεί να μην τα πάει τόσο καλά. Τον προβληματίζει το αν μπορεί να διατηρηθεί η κοινωνική συνοχή και αν θα προσπαθήσει η κυβέρνηση να στηρίξει την οικονομία της με μια απότομη αύξηση των εξαγωγών που θα περιπλέξει τις προσπάθειες της Δύσης για την προώθηση των πράσινων τεχνολογιών. Αυτό, όμως που τον τρομάζει περισσότερο είναι το ενδεχόμενο η κινεζική ηγεσία να προσπαθήσει να αποσπάσει την προσοχή από τις εγχώριες δυσκολίες εμπλεκόμενη σε στρατιωτικό τυχοδιωκτισμό.

Καταλήγει προτρέποντας τη Δύση να μη χαίρεται για το οικονομικό παραπάτημα της Κίνας, το οποίο μπορεί να γίνει πρόβλημα όλων.