Κεντρικές Τράπεζες: «Πληρώνουν» το μάρμαρο των υψηλών επιτοκίων με ιστορικές ζημιές

Το τίμημα της νομισματικής πολιτικής τους, που οδήγησε τα επιτόκια σε υψηλότερα επίπεδα εδώ και δύο δεκαετίες, πληρώνουν οι κεντρικές τράπεζες στις δύο όχθες του Ατλαντικού παρουσιάζοντας απώλειες στους ισολογισμούς τους. Σε αντίθεση με τις εμπορικές τράπεζες που η αύξηση των επιτοκίων οδήγησε υψηλότερα την κερδοφορία τους από τη διαφορά τόκων καταθέσεων και δανείων, οι κεντρικές τράπεζες καλούνται να πληρώσουν υψηλότερους τόκους στις εμπορικές τράπεζες για την κατάθεση των αποθεματικών. Παράλληλα η μείωση των ισολογισμών τους στο πλαίσιο της ποσοτικής σύσφιγξης φέρνει λιγότερα έσοδα από τα περιουσιακά στοιχεία των χαρτοφυλακίων τους. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ήταν η πρώτη που ανακοίνωσε τις μεγαλύτερες ζημιές στην ιστορία της. Ακολούθησαν οι κεντρικές τράπεζες της Γερμανίας και της Ολλανδίας.

Οι ζημιές επηρεάζουν και τις οικονομίες, καθώς τα κέρδη που απομένουν μετά την πληρωμή των λειτουργικών υποχρεώσεων τόσο από τη Federal Reserve όσο και από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πηγαίνουν στην κυβέρνηση των ΗΠΑ αλλά και στις κυβερνήσεις των χωρών της ευρωζώνης μέσω των εθνικών τους κεντρικών τραπεζών.

ΕΚΤ: Τα υψηλά επιτόκια έφεραν ζημιές ύψους 1,3 δισ. ευρώ

Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ

Τη σκυτάλη πήρε σήμερα η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ που το 2023 κατέγραψε κι αυτή τη μεγαλύτερη λειτουργική ζημιά στην ιστορία της, η οποία διαμορφώθηκε σε 114,3 δισ. δολάρια με αποτέλεσμα να μη μπορεί να καταβάλει τα εμβάσματα που προβλέπονται στο ταμείο της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης.

Οι δαπάνες για τόκους, οι οποίες περιλαμβάνουν τα υπόλοιπα των αποθεματικών στις πράξεις αντίστροφης επαναγορά (reverse repo) της Fed, σχεδόν τριπλασιάστηκαν σε 281,1 δισ. δολάρια το 2023, σύμφωνα με τις ελεγμένες οικονομικές καταστάσεις που δημοσιεύθηκαν την Τρίτη. «Μια ανεξάρτητη δημόσια ελεγκτική εταιρεία» αναφέρει η κεντρική τράπεζα σε ανακοίνωση της «εξέδωσε γνώμες χωρίς επιφύλαξη, υποστηρίζοντας ότι ο έλεγχός της διαπίστωσε ότι οι οικονομικές καταστάσεις για το Διοικητικό Συμβούλιο, τις 12 Ομοσπονδιακές Τράπεζες  και τις τρεις εταιρείες περιορισμένης ευθύνης (LLC) δεν περιέχουν ουσιώδεις ανακρίβειες σύμφωνα με τα ισχύοντα ελεγκτικά πρότυπα.»

Federal Reserve Board publishes annual audited financial statements. The Board’s and the Reserve Banks’ financial statements are audited annually by an outside auditor: https://t.co/XPj0Z9RV4Z

— Federal Reserve (@federalreserve) March 26, 2024

Το συνολικό ενεργητικό  στις 31 Δεκεμβρίου 2023 διαμορφώθηκε στα 7,8 τρισ. δολάρια, υποχωρώντας κατά 0,7 τρισ. δολάρια σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Το σύνολο του ενεργητικού αποτελούνταν κυρίως από 7,5 τρισ. δολάρια σε ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου και σε τίτλους ομοσπονδιακών οργανισμών και κρατικά χρηματοδοτούμενων επιχειρήσεων που εξασφαλίζονται με ενυπόθηκα δάνεια και αποκτήθηκαν μέσω της άσκησης της νομισματικής πολιτικής.

Η μείωση των εσόδων και οι πληρωμές τόκων

Τα έσοδα από τόκους που μπήκαν στο ταμείο της Fed από το χαρτοφυλάκιο της ανήλθαν σε 163,8 δισ. δολάρια πέρυσι έναντι περίπου 170 δισ. δολαρίων το 2022.

Μετά την κάλυψη των καθημερινών λειτουργικών εξόδων της, η κεντρική τράπεζα υποχρεούται να στέλνει τα υπόλοιπα κεφάλαια στο υπουργείο Οικονομικών για να χρησιμοποιήσουν τα ομοσπονδιακά ελλείμματα.

Όταν τα έξοδα υπερβαίνουν τα έσοδα, όπως συμβαίνει από τα τέλη του 2022, η Fed εκδίδει ένα αναβαλλόμενο περιουσιακό στοιχείο προς το Υπουργείο Οικονομικών, το οποίο, σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα, δεν έχει καμία επίπτωση στην άσκηση της νομισματικής πολιτικής στην ικανότητά της να εκπληρώνει τις οικονομικές της υποχρεώσεις. Το 2023 αυξήθηκε κατά 116,7 δισ. δολάρια  στο ποσό ρεκόρ των 133,3 δισ. δολαρίων, δήλωσε η Fed. Οι περισσότερες περιφερειακές τράπεζες της Fed άρχισαν να αναστέλλουν τις πληρωμές εμβασμάτων προς το Υπουργείο Οικονομικών τον Σεπτέμβριο του 2022.

Η Federal Reserve εισπράττει έσοδα από τους τίτλους του χαρτοφυλακίου της και καταβάλλει τόκους για τα αποθεματικά που διατηρούν οι τράπεζες σ΄αυτήν. Αυτό δημιούργησε υψηλά κέρδη όταν τα επιτόκια ήταν σχεδόν μηδενικά και υψηλά εμβάσματα προς το Δημόσιο. Ωστόσο η εικόνα άλλαξε από τότε που η κεντρική τράπεζα αύξησε επιθετικά τα επιτόκια για να αντιμετωπίσει τον υψηλό πληθωρισμό, οδηγώντας το κόστος χρήματος στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 23 χρόνων.

Οι πληρωμές τόκων προς τις εμπορικές τράπεζες για τα αποθεματικά τους  ανήλθαν στο ποσό ρεκόρ των 176,8 δισ. δολαρίων πέρυσι, τρεις φορές περισσότερο από το αντίστοιχο το 2022.

Οι ζημιές της ΕΚΤ

Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κατέγραψε την πρώτη ζημιά μετά το 2004. Η ΕΚΤ ανακοίνωσε απώλειες της τάξης του 1,3 δισ. ευρώ, τις οποίες θα καταγράψει στον ισολογισμό της ώστε να συμψηφιστούν με μελλοντικά κέρδη. Η ζημιά θα ήταν μεγαλύτερη αλλά η κεντρική τράπεζα αποδέσμευσε  ολόκληρο το ποσού της πρόβλεψης έναντι χρηματοοικονομικών κινδύνων, ύψους 6,620 δισ. ευρώ, για να καλύψει μέρος των απωλειών.

Ανακοίνωσε ότι δεν θα διανείμει μέρισμα για το 2023. Οι πληρωμές μερισμάτων, οι οποίες ανήλθαν σε 5,8 δισ. ευρώ μεταξύ 2018 και 2022, συνήθως μεταβιβάζονται από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες στις κυβερνήσεις της ευρωζώνης. Αυτό θα έχει αρνητικές συνέπειες για τα δημόσια οικονομικά των χωρών της ευρωζώνης.

Τα αρνητικά αποτελέσματα της κεντρικής τράπεζας οφείλονται στην σύσφιγξη της νομισματικής πολιτικής. «Η αύξηση των βασικών επιτοκίων της ΕΚΤ» αναφέρει η ανακοίνωση της τράπεζας «για την καταπολέμηση του πληθωρισμού στη ζώνη του ευρώ είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των τόκων-εξόδων επί των υποχρεώσεων της ΕΚΤ που υπόκεινται σε κυμαινόμενα επιτόκια». Τα υψηλότερα επιτόκια εκτίναξαν τα καθαρά έξοδα τόκων της ΕΚΤ, αντανακλώντας την απότομη αύξηση των τόκων που καταβλήθηκαν σε άλλες εθνικές κεντρικές τράπεζες της ζώνης του ευρώ, από 900 εκατ. ευρώ το 2022 σε 7,2 δισ. ευρώ πέρυσι.

Ωστόσο, οι τόκοι από το τεράστιο χαρτοφυλάκιο ομολόγων που απέκτησε η ΕΚΤ την τελευταία δεκαετία δεν αυξήθηκαν αντίστοιχα, καθώς πολλά από αυτά είναι μακροπρόθεσμοι κρατικοί τίτλοι που έχουν κλειδώσει χαμηλά ή ακόμη και αρνητικά επιτόκια για πολλά χρόνια.

Απώλειες σε Γερμανία και Ολλανδία

Οι κεντρικές τράπεζες της Γερμανίας και της Ολλανδίας δημοσιοποίησαν απώλειες πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ ενώ προέβλεψαν ότι θα συνεχιστεί η αιμορραγία και δεν θα μπορέσουν να πληρώσουν μέρισμα στο ταμείο των κυβερνήσεων τους.

Η Bundesbank ανακοίνωσε ζημιές ύψους 21,6 δισ. ευρώ  το 2023 εξαλείφοντας σχεδόν όλες τις προβλέψεις της, ενώ η ολλανδική ομόλογή της  3,5 δισ. ευρώ.

«Τα οικονομικά βάρη είναι πιθανό να επιμείνουν για αρκετά χρόνια» είπε  ο πρόεδρος της Bundesbank,Γιοαχίμ Νάγκελ. «Αναμένουμε ότι θα είναι και πάλι σημαντικά για το τρέχον έτος».

Η Bundesbank είπε ότι η ζημιά το 2023 είχε εξαλείψει σχεδόν όλες τις προβλέψεις της και ότι ένα μέρος 2,4 δισ. ευρώ αυτής της ζημίας θα καλυφθεί από τα αποθεματικά.

Η ολλανδική κεντρική τράπεζα από την πλευρά της τόνισε ότι τα αποθεματικά της θα πρέπει να είναι αρκετά υψηλά για να καλύψουν μελλοντικές ζημίες. Ωστόσο δεν εξετάζεται το ενδεχόμενο ανακεφαλαιοποίησης από την κυβέρνηση.

«Μόλις έχουμε αποκαταστήσει επαρκώς τα αποθέματά μας διατηρώντας τα κέρδη, θα συνεχίσουμε τη διανομή μερισμάτων στο ολλανδικό κράτος» ανέφερε η κεντρική τράπεζα.