Επενδύσεις: Ο κόσμος χρειάζεται μια νέα έκρηξη παρά την οικονομική επιβράδυνση

Οι υψηλές φιλοδοξίες δεν ενόχλησαν ποτέ κανέναν, πόσο δε μάλλον αυτές που θέτουν τα Ηνωμένα Έθνη: για να επιτευχθούν ακόμη και οι πιο μέτριοι στόχοι ανάπτυξης και κλίματος θα απαιτηθεί ένα εκπληκτικό ποσό πρόσθετων επενδύσεων, με τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Το τίμημα θα είναι υψηλότερο στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, όπου η ανάγκη για επιτάχυνση της ανάπτυξης, μείωση της ακραίας φτώχειας και μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου είναι μεγαλύτερη.

Οι πιθανότητες να συγκεντρωθούν επενδύσεις σε αυτή την κλίμακα -που ισοδυναμεί με το 5% του παγκόσμιου ΑΕΠ ετησίως- μπορεί να φαίνονται ελάχιστες.

Ο Indermit Gill, επικεφαλής οικονομολόγος του Ομίλου της Παγκόσμιας Τράπεζας, γράφει στο Barron’s, ότι από την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008-2009, οι ρυθμοί αύξησης των επενδύσεων στις αναπτυσσόμενες οικονομίες μειώνονται. Η ετήσια αύξηση των επενδύσεων σε αυτές τις οικονομίες από το 2010 έως το 2025 αναμένεται να είναι κατά μέσο όρο μόλις 5%, το ήμισυ του μέσου όρου της πρώτης δεκαετίας αυτού του αιώνα.

Ωστόσο, η ιστορία δείχνει ότι είναι στο χέρι μεμονωμένων χωρών να πυροδοτήσουν ταχεία και διαρκή επιτάχυνση των επενδύσεων. Αυτό ισχύει ακόμη και παρά το γεγονός ότι η παγκόσμια οικονομία δεν πάει καλά. Για όποιον φοβάται ότι η επενδυτική έκρηξη ανταμείβει μόνο τους πλούσιους, τα στοιχεία ξεκαθαρίζουν ότι τα οφέλη από την αύξηση των επενδύσεων είναι ευρύτερα. Ενισχύουν την αύξηση της παραγωγικότητας, επιταχύνουν τη μείωση της φτώχειας και οδηγούν σε εκτεταμένες βελτιώσεις στο βιοτικό επίπεδο.

Οι περίοδοι επενδυτικής έκρηξης

Ο Indermit Gill σημειώνει ότι τα τελευταία 70 χρόνια, οι συνεχείς επενδυτικές εκρήξεις έχουν συμβεί 115 φορές σε 59 αναπτυσσόμενες οικονομίες. Στο βασικό σενάριο, η αύξηση των επενδύσεων υπερτριπλασιάστηκε – από περίπου 3% ετησίως σε λίγο περισσότερο από 10%. Η επιτάχυνση διατηρήθηκε για τουλάχιστον έξι χρόνια, δημιουργώντας περίπου παρόμοια ανάπτυξη τόσο στις δημόσιες όσο και στις ιδιωτικές επενδύσεις.

Αυτό που ακολούθησε ήταν ένα απροσδόκητο οικονομικό κέρδος. Η αύξηση του ΑΕΠ ενισχύθηκε κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες. Η αύξηση της παραγωγικότητας τετραπλασιάστηκε σε 1,7% ετησίως. Η οικονομική δραστηριότητα μετατοπίστηκε γρήγορα από τον τομέα της γεωργίας και προς τους πιο παραγωγικούς τομείς της μεταποίησης και των υπηρεσιών. Η αύξηση των εξαγωγών εκτινάχθηκε και οι εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων αυξήθηκαν.

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι αυτές οι επιταχύνσεις επέτρεψαν σε πολλές χώρες μεσαίου εισοδήματος να κάνουν το άλμα προς το καθεστώς υψηλού εισοδήματος: Οκτώ στις 10 τέτοιες μεταβάσεις συνέπεσαν με μια επιτάχυνση των επενδύσεων. Ακολούθησαν μετασχηματιστικές βελτιώσεις στο γενικό βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων. Η αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ υπερδιπλασιάστηκε—από 1,8% σε περισσότερο από 4,3% ετησίως. Η φτώχεια έπεσε με πολύ ταχύτερο ρυθμό.

Μαγικά…

Αυτό που έκανε τη μαγεία ήταν ένα ολοκληρωμένο πακέτο μέτρων πολιτικής—για την ενίσχυση των δημοσιονομικών και νομισματικών πλαισίων, την επέκταση των διασυνοριακών εμπορικών και χρηματοοικονομικών ροών και τη βελτίωση της ποιότητας των ιδρυμάτων. Εξαιτίας αυτών των πολιτικών, ο πληθωρισμός μειώθηκε και τα δημοσιονομικά ισοζύγια βελτιώθηκαν, ακόμη και όταν η οικονομική ανάπτυξη επιταχύνθηκε. Βοήθησε όταν εισήχθησαν τέτοια πακέτα πολιτικής σε περιόδους υψηλότερης παγκόσμιας ανάπτυξης, αλλά αυτό δεν ήταν προϋπόθεση για την επιτυχία.

Τα παραδείγματα

Η εμπειρία δύο χωρών είναι διδακτική. Στον απόηχο της ασιατικής χρηματοπιστωτικής κρίσης, η Νότια Κορέα προχώρησε σε εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις που πυροδότησαν μια επιτάχυνση των επενδύσεων από το 1999 έως το 2007. Από το 2003 έως το 2008, η Τουρκία έλαβε σκληρά μέτρα που συνέβαλαν στην έναρξη μιας επενδυτικής επιτάχυνσης. Και οι δύο χώρες ενοποίησαν τα δημόσια οικονομικά. Και οι δύο υιοθέτησαν ένα πλαίσιο στόχευσης πληθωρισμού, βελτίωσαν την ανεξαρτησία των κεντρικών τους τραπεζών, διευκόλυναν την πρόσβαση στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές και αύξησαν την ευελιξία των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Συμπλήρωσαν αυτά τα μέτρα ενισχύοντας το χρηματοπιστωτικό σύστημα —μέσω καλύτερης τραπεζικής ρύθμισης— και ενθαρρύνοντας τον ανταγωνισμό για τη βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος.

Τα αποτελέσματα ήταν μεταμορφωτικά. Στη Νότια Κορέα, η αύξηση των επενδύσεων εκτινάχθηκε σε πάνω από 5% ετησίως και η αύξηση της παραγωγής ενισχύθηκε κατά περίπου 2,5 ποσοστιαίες μονάδες. Στην Τουρκία, οι επενδύσεις αυξήθηκαν κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες και η πιστωτική επέκταση και οι καθαρές εισροές κεφαλαίων υπερτριπλασιάστηκαν καθώς σταθεροποιήθηκε η οικονομία. Τότε, ο  πληθωρισμός μειώθηκε από πάνω από 60% σε 11%. Η Νότια Κορέα, η οποία έχασε για λίγο το καθεστώς υψηλού εισοδήματός της λόγω της ασιατικής χρηματοπιστωτικής κρίσης, τη διεκδίκησε εκ νέου έως το 2002. Η Τουρκία έγινε χώρα με ανώτερο μεσαίο εισόδημα το 2005.

Η χρυσή εποχή

Η Νότια Κορέα και η Τουρκία δεν αποτελούν εξαίρεση. Από τη δεκαετία του 1960, περίπου μία στις τρεις αναπτυσσόμενες οικονομίες έχει επιτύχει επιτάχυνση των επενδύσεων — σε κάθε δεκαετία. Το ποσοστό κορυφώθηκε τη δεκαετία του 2000, όταν οι επενδύσεις αυξήθηκαν δυναμικά και σχεδόν οι μισές από όλες τις αναπτυσσόμενες οικονομίες ξεκίνησαν μια επιτάχυνση των επενδύσεων.

Αυτή η χρυσή εποχή είναι πλέον ιστορία. Οι αναπτυσσόμενες οικονομίες αντιμετωπίζουν σήμερα αυξημένο κόστος δανεισμού, αδύναμο παγκόσμιο εμπόριο, υποτονικές ΑΞΕ και μια σειρά από άλλα εμπόδια. Καθώς η συνολική αύξηση των επενδύσεων επιβραδύνθηκε, το μερίδιο των αναπτυσσόμενων οικονομιών που γνώρισαν επιτάχυνση μειώθηκε κατά το ήμισυ τη δεκαετία του 2010.

Οι αναπτυσσόμενες οικονομίες παραπαίουν. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής τους πρέπει να επιστρατεύσουν τη βούληση να προωθήσουν το είδος των ολοκληρωμένων πακέτων πολιτικής που μπορούν να πυροδοτήσουν το σωστό είδος επενδυτικής έκρηξης. Το έχουν ξανακάνει. Επαναλαμβάνοντας το κόλπο, μπορούν να κάνουν τα θαύματα που χρειάζονται για να τηρήσουν την υπόσχεση των παγκόσμιων αναπτυξιακών στόχων.