Δολάριο: Η πρωτοκαθεδρία και οι μάντεις κακών νέων – Πόσο βάσιμα είναι τα σενάρια

Η συζήτηση για την αποκαθήλωση του δολαρίου από την ηγεμονική του θέση στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα κρατάει πάνω από δύο δεκαετίες και συνεχίζει και σήμερα να απασχολεί τη δημόσια σφαίρα.

Οι οπαδοί του καταστροφικού σεναρίου υποστηρίζουν ότι οι ΗΠΑ, όπως και η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία πριν από αυτήν, έχουν αποδυναμωθεί σε σχέση με τις άλλες παγκόσμιες δυνάμεις. Στα επιχειρήματα έχουν προστεθεί και οι γεωπολιτικές εντάσεις. Οι κυρώσεις που επέβαλαν στη Ρωσία για την εισβολή στην Ουκρανία  με το πάγωμα των αποθεμάτων της σε δολάρια που βρίσκονται στο εξωτερικό σημαίνει ότι πολλές χώρες αναζητούν άλλο ασφαλές καταφύγιο σ΄άλλα νομίσματα για  τα κεφάλαια τους.

Δολάριο: Πώς οι ΗΠΑ υπονομεύουν την κυριαρχία του- Η απουσία εναλλακτικής

Ποιες χώρες μείωσαν τα αποθεματικά τους σε δολάρια

Μια παγκόσμια προσπάθεια – συντονισμένη ή μη – για την υποβάθμιση του δολαρίου θα μπορούσε να συμβεί, αναφέρουν σε δημοσίευμα τους οι Financial Times. Αν εκτελεστεί σε σοβαρή κλίμακα, θα αφαιρέσει από τις ΗΠΑ το  προνόμιο να εκδίδουν χρέος με τους δικούς τους όρους, γνωρίζοντας ότι οι άλλες εθνικές αρχές το αποδέχονται. Αυτό θα άλλαζε το παιχνίδι στις αγορές και το εμπόριο. Ωστόσο τα στοιχεία είναι περιορισμένα για να υποστηρίξουν μια προσπάθεια αποκαθήλωσης του αμερικανικού νομίσματος.

Το μερίδιο των  αποθεματικών σε δολάρια που κατέχουν οι κεντρικές τράπεζες παγκοσμίως έχει μειωθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου πάνω από το 65% των παγκόσμιων αποθεματικών ήταν σε δολάρια. Στο τέλος του 2023 είχε υποχωρήσει στο 58,4%. Το 2016 το αντίστοιχο ποσοστό σε κινεζικό ρενμίνμπι ήταν μηδέν. Ωστόσο στο τέλος του 2023 το 2,3 % των παγκόσμιων αποθεματικών ήταν σε ρενμίνμπι, καταγράφοντας αύξηση κατά 188%.

Η Fed της Νέας Υόρκης υποστηρίζει ότι η υποχώρηση του δολαρίου δεν οφείλεται σε παγκόσμια ψυχρότητα του δολαρίου. Αντίθετα, η μετατόπιση οφείλεται σε έναν μικρό αριθμό χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Ελβετίας, όπου η μακροχρόνια ( για περίπου μια δεκαετία) προσπάθεια συγκράτησης του φράγκου οδήγησε σε μια τεράστια συσσώρευση ευρώ. «Πράγματι, η αύξηση των μεριδίων του δολαρίου ΗΠΑ από το 2015 έως το 2021 ήταν χαρακτηριστικό γνώρισμα σε 31 από τις 55 χώρες για τις οποίες υπάρχουν εκτιμήσεις», έγραψαν οι οικονομολόγοι της Fed της Νέας Υόρκης στα τέλη Μαΐου. «Η συρρίκνωση της επιλογής των δολαρίων από μια μικρή ομάδα   χωρών – κυρίως της Κίνας, της Ινδίας, της Ρωσίας και της Τουρκίας – και η μεγάλη αύξηση της ποσότητας των αποθεματικών που κατέχει η Ελβετία εξηγούν το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης του συνολικού μεριδίου των αποθεματικών σε δολάρια»

Η στροφή στο χρυσό

Εν τω μεταξύ, οι κεντρικές τράπεζες παγκοσμίως έχουν αυξήσει τις αγορές χρυσού, σε μια προφανή προσπάθεια να αποφύγουν τον κίνδυνο κυρώσεων, καθώς ο χρυσός δεν ελέγχεται από καμία εθνική αρχή. Ωστόσο, όπως τονίζει η Fed της Νέας Υόρκης, ακόμη και μετά την ταχεία συσσώρευση χρυσού το 2022 και το 2023, το πολύτιμο μέταλλο εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει ένα σχετικά μέτριο 10% των συνολικών παγκόσμιων αποθεματικών. Οι αφηγήσεις περί μείωσης των ποσοστών του δολαρίου και αύξησης του ρόλου του χρυσού «γενικεύουν όχι με ορθό τρόπο τις ενέργειες μιας μικρής ομάδας χωρών» αναφέρει.

Ωστόσο οι τοποθετήσεις σε χρυσό αναμένεται να αυξηθούν περαιτέρω. Σύμφωνα με έρευνα των διαχειριστών αποθεματικών από το Φόρουμ Επίσημων Νομισματικών και Χρηματοπιστωτικών Ιδρυμάτων (OMFIF) παρά τις υψηλές τιμές ρεκόρ του χρυσού και την τιθάσευση του παγκόσμιου πληθωρισμού, για τον οποίο ο χρυσός θεωρείται συχνά ως αντιστάθμισμα, οι διαχειριστές αποθεματικών είναι πρόθυμοι να αυξήσουν τα αποθέματα σε πολύτιμο μέταλλο.

Παράλληλα η ζήτηση για το δολάριο παραμένει εξαιρετικά ισχυρή. Η έρευνα αυτή δεν καταγράφει κάθε χώρα, αλλά καλύπτει 73 κεντρικές τράπεζες, με συνολικά αποθεματικά ύψους 5,4 τρισ. δολαρίων. Το 18% αναμένει να αυξήσει και όχι να μειώσει την τοποθέτησή του στο δολάριο, λόγω υψηλών επιτοκίων και ευρωστίας της αμερικανικής οικονομίας. Το ευρώ είναι το επόμενο πιο δημοφιλές νόμισμα, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι διαχειριστές αποθεματικών επιθυμούν να παραμείνουν στα μεγαλύτερα και  πιο ρευστά νομίσματα.

Λιγότερο ελκυστικό το ρενμίνμπι

Η όρεξη για το ρενμίνμπι, εν τω μεταξύ, «έχει μειωθεί», δήλωσαν οι ερευνητές της OMFIF, και το 12% των διαχειριστών επιθυμούν να μειώσουν τις τοποθετήσεις τους στο κινεζικό νόμισμα. Πρόκειται για μια μεγάλη αλλαγή στάσης. Το 2021 και το 2022, σχεδόν το ένα τρίτο επεδίωκε να αυξήσει τα χαρτοφυλάκιά του σε ρενμίνμπι.«Αυτό οφείλεται εν μέρει στη σχετική απαισιοδοξία για τις βραχυπρόθεσμες οικονομικές προοπτικές στην Κίνα, αλλά η συντριπτική πλειοψηφία ανέφερε επίσης τη διαφάνεια της αγοράς και τη γεωπολιτική ως αποτρεπτικούς παράγοντες … . » αναφέρεται στην έκθεση της δεξαμενής σκέψης.

«Τίποτα δεν διαρκεί για πάντα.» καταλήγει το δημοσίευμα των FT. «Δεν είναι αδύνατο να φανταστούμε, στο σημερινό πολιτικό κλίμα, μια επιδείνωση της θεσμικής ανθεκτικότητας των ΗΠΑ που καταλήγει να αποτελεί σοβαρή απειλή για τη μακροπρόθεσμη θέση του δολαρίου. Όμως, πριν από δύο δεκαετίες ήταν πρόωρο να ανακληθεί η πρωτοκαθεδρία του δολαρίου στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα και εξακολουθεί να είναι πρόωρο και τώρα.»