Ταμείο Ανάκαμψης: Γιατί είναι μόλις 1% η πραγματική απορρόφηση των πόρων για την Πολιτική Προστασία;

Η πραγματική απορρόφηση των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης για την Πολιτική Προστασία και την Κλιματική Κρίση, φτάνουν μόλις στο 1%. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται οι δαπάνες για πρόληψη και καταστολή των πυρκαγιών, όπου η πραγματική απορρόφηση πόρων, ειδικά για εναέρια μέσα πυρόσβεσης, προσεγγίζει το μηδέν.

Δεν πρόκειται για καινούργια είδηση. Τη δημοσιοποίησε το Παρατηρητήριο του Ινστιτούτου ΕΝΑ στις 20 Ιουνίου. Όμως υπό το φως της  καταστροφικής φωτιάς που έπληξε την Αττική, τα στοιχεία αυτά αποκτούν εκ νέου ενδιαφέρον.

Ο τίτλος του πρωτοσέλιδου ρεπορτάζ της Τζίνας Μοσχολιού στα Νέα περιγράφει εύγλωττα την κατάσταση: «Μικρή απορρόφηση, μεγάλη καταστροφή».

Ενώ ο προϋπολογισμός για 24 έργα που αφορούν την Πολιτική Προστασία και την πρόληψη των πυρκαγιών  ξεπερνάει το μισό δισεκ. Ευρώ (556,63 εκατ), οι πραγματικές δαπάνες, δηλαδή οι πληρωμές στους αναδόχους ώστε να ολοκληρωθούν τα έργα, είναι μόλις 5,34 εκατ. ευρώ.

Η τελευταία επικαιροποίηση των στοιχείων είναι από τις 31/3. Ωστόσο μια ματιά στους πίνακες του Ελλάδα 2.0, δείχνει ότι η κατάσταση παραμένει η ίδια, αφού σε κομβικά έργα οι προβλεπόμενες πιστώσεις για το 2024 είναι μηδενικές.

Τι απαντάει η κυβέρνηση

Τα υπουργεία Εθνικής Οικονομίας και Πολιτικής Προστασίας απάντησαν στο δημοσίευμα των ΝΕΩΝ με μια μακροσκελή ανακοίνωση 1000 λέξεων. Η ουσία της όμως περικλείεται στην εξής φράση: «Το 55% του προγράμματος «ΑΙΓΙΣ» που υλοποιείται από το Υπ. Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας και έχει ανατεθεί στο ΤΑΙΠΕΔ έχει ήδη συμβασιοποιηθεί ή βρίσκεται προς τελική υπογραφή με οριστικούς αναδόχους».

Πρακτικά 100% επιβεβαιώνεται το ρεπορτάζ και η έρευνα του Παρατηρητηρίου, αφού η συμβασιοποίηση είναι το πρώτο βήμα για να ξεκινήσει το έργο, και δεν ισοδυναμεί με εκταμίευση των πόρων για τον ανάδοχο, πόσο μάλλον με την υλοποίησή του.

Πρόκειται για παραδοχή ότι τρία χρόνια μετά την έναρξη του προγράμματος του ΤΑΑ για την Πολιτική Προστασία, έχουν πέσει οι υπογραφές για το 17,7% των έργων (συμβασιοποίηση). Ένα 37% είναι στη φάση της προσυμβασιοποίησης (όπου μπορεί να υπάρξει και ένσταση), ενώ το το 45% είναι ακόμα στη φάση της «αξιολόγησης των προσφορών».

Μιλάμε δηλαδή, προς το παρόν, για «λογιστική» απορρόφηση των κοινοτικών πόρων, αφού τα χρήματα δεν έχουν ακόμα «πέσει» στην πραγματική αγορά. Με δεδομένο ότι η απόσταση μεταξύ συμβασιοποίησης και παράδοσης – αποπληρωμής ενός έργου είναι τουλάχιστον 2 με 3 χρόνια, γεννώνται ερωτηματικά για το αν θα έχουν έγκαιρα ολοκληρωθεί πριν τη λήξη του προγράμματος του ΤΑΑ, το 2026.

Οι αιτίες της καθυστέρησης των έργων για την Πολιτική Προστασία

Όμως γιατί καθυστερεί τόσο δραματικά η ωρίμανση των έργων, ώστε να προχωρήσει η πραγματική απορρόφηση των κονδυλίων για την Πολιτική Προστασία; Τι διαφορά έχει η λογιστική απορρόφηση, για την οποία πανηγυρίζει η κυβέρνηση, από τις πραγματικές δαπάνες; Τι θα μπορούσε να είχε γίνει, και τι μπορεί να γίνει, για να μη «χαθούν» τα ευρωπαϊκά κονδύλια (κάτι διόλου απίθανο) και για να θωρακιστεί η χώρα από επερχόμενες καταστροφές;

Π. Κορκολής, γενικός διευθυντής Ινστιτούτου ΕΝΑ

Ο Γενικός Διευθυντής του Ινστιτούτου ΕΝΑ Παναγιώτης Κορκολής, πρώην γενικός γραμματέας ΕΣΠΑ, συντονιστής του Παρατηρητηρίου για το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, μιλά στο in, ρίχνοντας φως στα παραπάνω ερωτήματα.

Έχει υπάρξει πρόοδος από τη δημοσιοποίηση της έρευνάς σας;

Αξιοσημείωτες αλλαγές δεν φαίνεται να έχουν γίνει. Περιμένουμε νέα στοιχεία τον Σεπτέμβριο.  Αυτά τα δεδομένα θα έπρεπε να δημοσιοποιημένα, προσβάσιμα στους ενδιαφερόμενους και να ανανεώνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Το 1% σημαίνει ότι δεν έχουν γίνει πραγματικές δαπάνες επί των διαθέσιμων δαπανών. Υπάρχουν πόροι που λιμνάζουν

Εδώ τίθεται και ένα ζήτημα διαφάνειας. Γι’ αυτό φτιάξαμε το Παρατηρητήριο Ταμείου Ανάκαμψης, γιατί υπάρχει έλλειμμα στη συζήτηση για τα έργα του Ταμείου. Δεν υπήρχαν επαρκή ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία.

Mόλις 1% η απορρόφηση των πόρων για την Πολιτική Προστασία

Γιατί λέτε ότι η  απορρόφηση των κονδυλίων για την Πολιτική  Προστασία και την Κλιματική Αλλαγή είναι 1% και ότι στο σύνολό τους οι απορροφήσεις κονδυλίων του ΤΑΑ δεν ξεπερνάνε το 5%;  Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι είμαστε πρώτοι στην Ευρώπη σε απορρόφηση με 41%.  Τι ισχύει πραγματικά;

Πρέπει να διευκρινίσουμε τι σημαίνει «πραγματική απορρόφηση». Είναι η  εκταμίευση προς την αγορά των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης.  Να ξέρουμε δηλαδή τι πάει στην πραγματική οικονομία, τι μετράει στο ΑΕΠ,  τι ολοκληρώνεται σαν έργο.

Η πραγματική απορρόφηση είναι όταν εκταμιεύονται οι δαπάνες. Η κυβέρνηση και η Κομισιόν καταγράφουν ένα άλλο νούμερο: Την εισροή των πόρων από την ΕΕ στην Ελλάδα. Η οποία όμως είναι ένα εικονικό μέγεθος. Δεν αφορά την πραγματική οικονομία.

Εκπληρώνουμε ένα ορόσημο –για παράδειγμα ότι νομοθετήσαμε κάποιον οργανισμό, και εκταμιεύονται οι πόροι. Αυτό δε σημαίνει πραγματική πρόοδο των έργων. Το 1% σημαίνει ότι δεν έχουν γίνει πραγματικές δαπάνες επί των διαθέσιμων δαπανών. Υπάρχουν πόροι που λιμνάζουν.

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Τώρα πάμε στα ποιοτικά στοιχεία. Στην πραγματικότητα όχι μόνο δεν έχει καλυτερεύσει η ικανότητα του κράτους να απορροφά τα χρήματα – που θα έπρεπε να έχει γίνει εφόσον υπάρχει το Ταμείο Ανάκαμψης. Ίσως να έχει χειροτερεύσει. Εδώ η κριτική είναι πολύ σαφής: Η κυβέρνηση έχει κάνει δύο πολύ μεγάλα σφάλματα σε σχέση με το κράτος.

Εγκαταλείπουμε το κράτος και βάζουμε μεγάλους συμβούλους, που δεν είναι απαραίτητα οι ικανότεροι

Καταρχάς, δεν το πιστεύει. Άρα το έχει εγκαταλείψει. Στο ΤΑΑ τη μεγάλη δουλειά την κάνουν οι σύμβουλοι, και όχι οι δημόσιοι φορείς. Θα περίμενε κανείς να πήγαιναν και καλύτερα με βάση το ιδεολόγημα της κυβέρνησης, αλλά αυτό δε συμβαίνει.

Τεράστια ποσά για συμβούλους

Τα περί επιτελικού κράτους είναι περικοκλάδες;

Ακριβώς. Δεν υπάρχει σοβαρή οικονομία χωρίς σοβαρό κράτος. Εδώ έχουμε το ανάποδο. Εγκαταλείπουμε το κράτος και βάζουμε μεγάλους συμβούλους, που δεν είναι απαραίτητα οι ικανότεροι.

Εδώ έγινε το εξής: Πρώτον, ανατέθηκαν οι δουλειές του υπουργείου – στην περίπτωσή μας του υπουργείου Πολιτικής Προστασίας, στο ΤΑΙΠΕΔ, ως σύμβουλος ωρίμανσης των έργων, για  να κάνει τις δημοπρατήσεις. Όμως δεν είναι αυτός ο ρόλος του ΤΑΙΠΕΔ, που έχει ως αντικείμενο τις ιδιωτικοποιήσεις.

Το ΤΑΙΠΕΔ με τη σειρά του έχει προσλάβει έναν μεγάλο σύμβουλο, την Grant Thornton, να συντονίζει τους υπόλοιπους συμβούλους. Υπάρχουν και άλλοι σύμβουλοι, χρηματοοικονομικοί κλπ.

Έχουμε δηλαδή έναν σύμβουλο το ΤΑΙΠΕΔ που συντονίζει το υπουργείο και τους υπόλοιπους συμβούλους. Τη συμβουλευτική εταιρεία, που συντονίζει με τη σειρά της τις άλλες συμβουλευτικές.

Μοιάζει με το ανέκδοτο για το πόσοι χρειάζονται να βιδώσουν μια λάμπα…

Ακριβώς. Εν τω μεταξύ ξοδεύονται τεράστια ποσά στους συμβούλους. Δεν αποδεικνύεται το σύστημα αυτό πιο αποτελεσματικό από το να έχεις ένα σοβαρό κράτος. Το δεύτερο κομμάτι είναι ότι και αυτό το κράτος είναι πλήρως κομματικοποιημένο, δεν υπάρχει αξιοκρατία.

Το τρίτο σημείο  είναι η μεγάλη αδιαφάνεια και στο κομμάτι των διαγωνισμών. Ένα ερώτημα που τίθεται είναι πόσοι από τους διαγωνισμούς προχωράνε, πού έχουμε ενστάσεις, πού ακυρώνονται κ.λπ. Ούτε αυτό είναι γνωστό.  Σε ό,τι αφορά το υπουργείο Πολιτικής Προστασίας, τα περισσότερα έργα είναι προμήθειες απ’έξω – ελικόπτερα, αεροπλάνα, οχήματα. Και κάποια κατασκευαστικά έργα, όπως τα 13 Επιχειρησιακά Κέντρα. Σε αυτά τα έργα οι πιστώσεις είναι μηδενικές. Είναι φοβερό.

Αν είχαν γίνει τα έργα αυτά θα είχαμε προλάβει τις φωτιές;

Προφανώς οι καταστροφές, με βάση την κλιματική αλλαγή,  θα συνεχίσουν να υπάρχουν όσο γρήγορα και να κάνει κανείς μερικές προμήθειες. Με πέντε αεροπλάνα παραπάνω δεν ξέρω τι ακριβώς θα σωζόταν.

Βεβαίως και δεν μπορείς να  αφήσεις τα θέματα καλύτερης οργάνωσης και καλύτερου εξοπλισμού να σέρνονται. Τα χρειάζεσαι χθες. Όμως θα ήμασταν ασόβαροι, αν λέγαμε ότι αν είχαμε καλύτερη απορρόφηση, π.χ. στο 30% αντί για 1%, θα είχαν αποκλειστεί οι φωτιές, όπως η πρόσφατη στην Αττική.

Τι μπορεί να γίνει;

Το θέμα είναι ότι τα περισσότερα χρήματα είναι χρήματα για την καταστολή και όχι στην πρόληψη των φυσικών καταστροφών, όπως οι πυρκαγιές. Ενώ όλες οι επιστημονικές μελέτες, όπως του καθηγητή Goldammer και του καθηγητή Ξανθόπουλου, λένε ότι αν δεν επέμβουμε προληπτικά στις περιαστικές περιοχές, δεν θα σώσουμε μεγάλο μέρος της κατάστασης, στην περίπτωσή μας στις πυρκαγιές.

Εκτός από την Πολιτική Προστασία, σχετικά χαμηλή είναι η απορρόφηση στα έργα αναδασώσεων του Υπουργείου Περιβάλλοντος – Αnti Nero 1, 2 και 3. Εκεί που υποτίθεται θα έπρεπε να δοθεί περισσότερο βάρος.

Αντιθέτως η σχέση πρόληψης και καταστολής σε σχέση με τα κονδύλια είναι ετεροβαρής υπέρ της δεύτερης. Στα έργα αναδάσωσης η απορρόφηση είναι περίπου 15%, που κι αυτό είναι λίγο, με δεδομένο ότι απομένει μόνο ενάμισης χρόνος.

Πώς θα προλάβουμε να κάνουμε το 85% σε αυτό το διάστημα; Ή το 99% για το Πολιτικής Προστασίας;  Υπάρχει κίνδυνος απώλειας πόρων.

Η μόνη ελπίδα είναι αν δοθεί παράταση. Αλλά τώρα με τον πόλεμο στην Ουκρανία που χρειάζονται πολλά χρήματα να πάνε προς τα εκεί, δεν ξέρω αν είναι τόσο σίγουρη η παράταση. Υπάρχουν χώρες που λένε να πάρουμε τα αδιάθετα κονδύλια του ΤΑΑ να τα δώσουμε για όπλα στην Ουκρανία.

Πηγή: in.gr