SOS για την οικονομία της Ρωσίας: Πρόεδρε Βλαντιμίρ, ή αλλάζουμε ή χανόμαστε!

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, μιλώντας στο Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης την Παρασκευή (τον ανταγωνιστή του Νταβός), ανακοίνωσε περιχαρής ότι η μία από τις δύο γραμμές του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2 προς τη Γερμανία ολοκληρώθηκε, αφήνοντας να εννοηθεί πως σχετικά σύντομα το ίδιο θα γίνει και με τη δεύτερη.

Ο πρόεδρος της Ρωσίας εμφανίστηκε, επίσης, ιδιαιτέρως ικανοποιημένος για το γεγονός ότι, όπως ισχυρίστηκε, οι δείκτες της οικονομίας και της ανεργίας δεν απέχουν πλέον πολύ από τα προ πανδημίας επίπεδα, μετά από ύφεση της τάξης του 3% πέρυσι, που είναι η μεγαλύτερη των τελευταίων 11 ετών.

Οι ειδικοί, ωστόσο, προειδοποιούν ότι η κατάσταση είναι κάθε άλλο παρά ρόδινη – όπως, άλλωστε, και οι προοπτικές της ρωσικής οικονομίας. Ανάμεσα δε σε αυτούς που δείχνουν να ανησυχούν πολύ είναι και το ινστιτούτο οικονομικών ερευνών NIFI, που λειτουργεί στο πλαίσιο του υπουργείου Οικονομικών, δηλαδή είναι πρακτικά ένας κρατικός φορέας. Το ίδιο συμβαίνει και με άλλους φορείς, όπως η Ρωσική Ακαδημία Οικονομικών Επιστημών.

Οι εκτιμήσεις είναι τόσο δυσοίωνες, σύμφωνα τουλάχιστον με το ρεπορτάζ της γερμανικής Handelsblatt, ώστε θα μπορούσαμε – έστω και με μια δόση δημοσιογραφικής υπερβολής – να ισχυριστούμε ότι το μήνυμα που στέλνει προς το Κρεμλίνο είναι το εξής: «Ή αλλάζουμε οικονομικό μοντέλο ή χανόμαστε!».

Χαμένη δεκαετία;

Τα στοιχεία που παρουσιάζονται είναι αποκαλυπτικά και δεν αφορούν μόνο το σήμερα, αλλά ολόκληρη την 20ετία που ο Πούτιν κυριαρχεί πολιτικά στη Ρωσία. Για του λόγου το αληθές, από το 2000 μέχρι πέρυσι η Ρωσία κατάφερε να διπλασιάσει το ΑΕΠ της, όταν η Κίνα το πενταπλασίασε και η Ινδία το τριπλασίασε.

Ειδικά, μάλιστα, η τελευταία δεκαετία χαρακτηρίζεται ως «χαμένη», καθώς ο μέσος ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης διαμορφώθηκε στο 0,9%, όταν παγκοσμίως ήταν στο 3%. Από το 2014 δε, η Ρωσία έπαψε να ανήκει στο κλαμπ των δέκα χωρών με το μεγαλύτερο ΑΕΠ παγκοσμίως, χάνοντας διαρκώς έδαφος από τότε.

Τα δεδομένα είναι εξόχως ανησυχητικά και από το μέτωπο του πληθωρισμού. Όπως φαίνεται και στο σχετικό γράφημα, ανάμεσα στις σημαντικές αναπτυσσόμενες χώρες μόνο η Τουρκία δέχθηκε στη διάρκεια της τελευταίας 20ετίας (περίοδο απόλυτης ηγεμονίας του Ερντογάν) ισχυρότερες πληθωριστικές πιέσεις, που αθροιστικά έφτασαν στο 1.254%. Όμως, το 571% της Ρωσίας είναι σχεδόν τριπλάσιο σε σύγκριση με τον παγκόσμιο μέσο όρο ((208%), αλλά ακόμη και με το ποσοστό της Κίνας (157%).

Την κατάσταση επιδεινώνουν τα σχετικά υψηλά επιτόκια δανεισμού – 5%, που είναι το υψηλότερο στις τάξεις των μεγαλύτερων οικονομικών του πλανήτη – τα οποία, σε συνδυασμό με την παραπάνω εικόνα, έκαναν πρόσφατα την επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας, Ελβίρα Ναμπιουλίνα, να προειδοποιήσει ότι η χώρα της απειλείται από ένα «ατέρμονο πληθωριστικό σπιράλ».

Απαρχαιωμένο μοντέλο

Τι φταίει, όμως, για όλα αυτά; Σύμφωνα με τους ειδικούς του NIFI, το πρόβλημα είναι δομικό και εδράζεται στο μοντέλο που έχει υιοθετήσει ο Πούτιν. Ένα μοντέλο που βασίζεται «στην ανάπτυξη μέσω πετρελαίου, φυσικού αερίου και γαιάνθρακα», όπως τονίζεται – για να προειδοποιήσουν, όμως, ότι φτάνει στο τέλος του.

Η αιτία δεν βρίσκεται μόνο στις αναταράξεις που προκαλούνται στη ρωσική οικονομία ως συνέπεια των απότομων αυξομειώσεων στις τιμές του μαύρου χρυσού – όπως συνέβη και στην πρώτη φάση της πανδημίας, αναγκάζοντας τον Πούτιν να αναζητήσει συμμάχους στη Σαουδική Αραβία και τον ΟΠΕΚ, για να ανέβουν οι τιμές.

Υπάρχει άμεση σχέση και με τη διεθνή τάση για στροφή στην «πράσινη οικονομία», την οποία η Ρωσία δεν δείχνει να ακολουθεί με ιδιαίτερη θέρμη. Αυτό είναι λογικό και αναμενόμενο, θα μπορούσε να πει κανείς, μιας και το Κρεμλίνο γνωρίζει ότι το ισχυρό του όπλο είναι τα τεράστια κοιτάσματα υδρογονανθράκων που υπάρχουν στη χώρα – η οποία, αντιθέτως, υστερεί σημαντικά όσον αφορά στην εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Η «πράσινη» απειλή

Παρά δε τις επενδύσεις που έχει δεσμευτεί να κάνει ο Πούτιν σε αυτόν τον τομέα, ύψους 100-220 δισ. δολαρίων (πιθανώς και με την πρώτη έκδοση «πράσινων ομολόγων), η αλήθεια είναι ότι για τα επόμενα 10-15 χρόνια η Ρωσία θα παραμείνει δέσμια του πετρελαίου, του αερίου και του γαιάνθρακα. Είναι κάτι, άλλωστε, που επιβεβαίωσε και ο ίδιος ο πρόεδρος με τις δηλώσεις που έκανε την Παρασκευή όσο και ο υπουργός Ενέργειας, Νικολάι Σουλγκίνοφ, ο οποίος είπε χαρακτηριστικά: «Δεν πρέπει να βιαστούμε να εγκαταλείψουμε τα ορυκτά καύσιμα».

Το θέμα, ωστόσο, δεν είναι τι θα κάνει η Ρωσία στο εσωτερικό της, αλλά και το τι κάνουν οι άλλοι. Εφόσον, για παράδειγμα, η ΕΕ – που αποτελεί τον σημαντικότερο εμπορικό της εταίρο – αρχίσει να επιβάλει δασμούς στα εισαγόμενα προϊόντα που δεν πληρούν τις προδιαγραφές τις οποίες σταδιακά υιοθετεί, είναι φανερό ότι οι ρωσικές εξαγωγές θα αρχίσουν να υποφέρουν…

Και ποιο μοντέλο θα έπρεπε να υιοθετήσει ο Πούτιν για να αποφύγει τον κίνδυνο της κατάρρευσης; Αρκετοί θεωρούν ότι βασικός υπεύθυνος είναι το δόγμα του «κρατικού καπιταλισμού» ή αλλιώς του «καπιταλισμού χωρίς καπιταλιστές». Ισχυρίζονται δε ότι εάν ανοίξει η Ρωσία στα ιδιωτικά κεφάλαια, τότε μπορεί να μετατραπεί σε παγκόσμιο οικονομικό «θαύμα», δεδομένου και του φυσικού πλούτου που διαθέτει.

Ρωσία vs Κίνα

Ο αντίλογος σε αυτό, βεβαίως, έχει το όνομα ενός από τους βασικούς συμμάχους και πελάτες της Ρωσίας: Κίνα. Διότι ούτε εκεί υπάρχει ελευθερία για τις ιδιωτικές επενδύσεις, ενώ το κράτος είναι πανταχού παρών, όμως αυτό δεν έχει αποτρέψει την Κίνα από το να έχει εκπλήξει τους πάντες με τις επιδόσεις της.

Ενδεχομένως, κατά συνέπεια, η αιτία να είναι διαφορετική και να αφορά τις ίδιες τις παραδόσεις της Ρωσίας, τις συνήθειες του λαού της, το σαφώς πιο προσωποκεντρικό σύστημα εξουσίας, τη συνολική μορφή της βάσης και του εποικοδομήματος. Ή ακόμη και τη σιγουριά πως μέσω της συμμαχίας με το Πεκίνο, την Τεχεράνη και άλλους, η ρωσική οικονομία μπορεί να αισθάνεται θωρακισμένη αποτελεσματικά.

Το σίγουρο, σε κάθε περίπτωση, είναι ότι το καμπανάκι έχει χτυπήσει. Εξάλλου, ο Πούτιν και το επιτελείο του δεν μπορεί να μην καταλαβαίνουν αυτό που έχει ήδη καταλάβει ο πρίγκιπας-διάδοχος της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ο οποίος επιχειρεί εναγωνίως και όσο έχει ακόμη καιρό να αλλάξει τη χώρα ώστε να μην εξαρτάται αποκλειστικά από το πετρέλαιο.

Αν μη τι άλλο δε, η Ρωσία και ο Πούτιν έχουν απείρως περισσότερες δυνατότητες από τους Σαουδάραβες.