FLASHBACK – Καθηγητές πανεπιστημίων – «Δεν πληρώνουμε, δεν πληρώνουμε»! Έτσι, μπράβο, πάρτε μπόνους!

Νόμιζα, αφελώς, ότι έχει σταματήσει προ πολλού ένα τεράστιο άγος, το οποίο μάλιστα εμφανίστηκε πριν από πολλά χρόνια σε πνευματικό χώρο, στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπου οι καθηγητές διδάσκουν να είναι οι σπουδαστές και οι φοιτητές «καλοί καγαθοί» άνθρωποι, να σέβονται και να εφαρμόζουν το Σύνταγμα και τους Νόμους. Αμ δε! H συνάδελφος Μάρνυ Παπαματθαίου με το άρτιο ρεπορτάζ της στο «Βήμα» (3 Αυγούστου 2021) επιβεβαίωσε τη διαπίστωση ότι στην Ελλάδα αλλάζουν μόνο οι κυβερνήσεις, ενώ όλα τα εναγή και κακώς κείμενα όχι μόνο παραμένουν τα ίδια, αλλά αυξάνονται και πληθύνονται πάντα προς το χειρότερο.

Πρόκειται για τον Ειδικό Λογαριασμό Κονδυλίων Έρευνας (ΕΛΚΕ) στον οποίο υποχρεούνται από το 1997 να καταθέτουν οι καθηγητές πανεπιστημίων ένα ποσοστό από τα έσοδα που εξασφαλίζουν από ατομική «επιχειρηματική» – ερευνητική δραστηριότητα μέσω του λογαριασμού αυτού. Από το ρεπορτάζ αυτό προκύπτει ότι και καθηγητές πανεπιστημίων, προμαχούντες μάλιστα πριν από… είκοσι χρόνια, είχαν προσχωρήσει και παραμένουν στο πανελλήνιο «κίνημα» των καθολικώς διαμαρτυρομένων και αρνούμενων να πληρώνουν φόρους, ασφαλιστικές εισφορές, δάνεια, διόδια και άλλα με φλάμπουρο το σύνθημα «Δεν Πληρώνω, Δεν πληρώνω». Και ως συνήθως γίνεται στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας τα τελευταία  70 χρόνια, η σημερινή κυβέρνηση εμφανίζεται να διαγράψει τις οφειλές εκατομμυρίων ευρώ!

Το προκλητικό για ευνομούμενη χώρα ιστορικό

Στη συνέχεια παραθέτω ένα σύντομο ιστορικό του «πνευματικού» αυτού άγους, που αποτελεί μιαν ακόμα πρόκληση για ευνομούμενη πολιτεία:

Στο άρθρο 1 του π.δ. 432/1981 Περί συστάσεως Ειδικών Λογαριασμών κ.λπ. ( Α` 118), που εκδόθηκε κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 18 του ν.706/1977 και στη συνέχεια αντικαταστάθηκε με το άρθρο 1 της υπ΄αριθ. ΚΑ/679/22.8.96 κ.α. των Υπουργών Οικονομικών και Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων ( Β`826), κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 50 του ν.2413/1996, ορίζονται τα εξής:

«1.Συνιστάται σε καθένα από τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΑΕΙ), καθώς και τα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΤΕΙ) της χώρας Ειδικός Λογαριασμός για την αξιοποίηση  (προσοχή: αξιοποίηση!) των κονδυλίων επιστημονικής έρευνας, εκπαίδευσης, κατάρτισης, τεχνολογικής ανάπτυξης και παροχής σχετικών υπηρεσιών, ο οποίος αναφέρεται παρακάτω ως “Λογαριασμός”.

2. Σκοπός (προσοχή, προσοχή!) του Λογαριασμού είναι η διάθεση και διαχείριση κονδυλίων που προέρχονται από οποιαδήποτε πηγή και προορίζονται για την κάλυψη δαπανών, οποιουδήποτε είδους, που είναι απαραίτητες για τις ανάγκες ερευνητικών, εκπαιδευτικών, επιμορφωτικών, αναπτυξιακών καθώς και έργων συνεχιζόμενης κατάρτισης και έργων για την παροχή επιστημονικών, τεχνολογικών και καλλιτεχνικών υπηρεσιών,… που συμβάλλουν στη σύνδεση της εκπαίδευσης και της έρευνας με την παραγωγή και εκτελούνται ή παρέχονται από το επιστημονικό προσωπικό των ΑΕΙ ή ΤΕΙ ή και με τη συνεργασία άλλων ειδικών επιστημόνων».

Βάσει του άρθρου Άρθρο 23 του Ν.4009/2011 παρ.3.2 Δομή, λειτουργία κ.λπ. των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων» ( Α` 195), όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 24 του ν. 4386/2016 και το άρθρο 27 παρ.1 του ν.4415/2016:

• Οι αμοιβές των καθηγητών και υπηρετούντων λεκτόρων πλήρους απασχόλησης εισπράττονται μέσω του Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Έρευνας (Ε.Λ.Κ.Ε.) του ιδρύματος όπου υπηρετούν και υπόκεινται σε παρακράτηση πέντε τοις εκατό (5%) επί του ακαθάριστου ποσού. Η παρακράτηση αποτελεί πόρο του Ε.Λ.Κ.Ε. του οικείου Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος (Α.Ε.Ι.), για το οποίο θα αναφέρουμε κι άλλα προκλητικά και εξοργιστικά στη συνέχεια.
• Οι καθηγητές και υπηρετούντες λέκτορες πλήρους απασχόλησης, οι οποίοι ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα, είτε ατομικώς είτε μέσω εταιρείας, υποχρεούνται να αποδίδουν στον Ειδικό Λογαριασμό Κονδυλίων Έρευνας (Ε.Λ.Κ.Ε.) του Α.Ε.Ι., όπου υπηρετούν, ποσοστό επτά τοις εκατό (7%) επί του ετήσιου καθαρού εισοδήματος . Το ποσό αυτό αποτελεί πόρο του Ε.Λ.Κ.Ε. του Α.Ε.Ι. και αποδίδεται από τους υπόχρεους στον οικείο Ε.Λ.Κ.Ε.. Οφειλές που θα προκύψουν παραγράφονται μετά την πάροδο εικοσαετίας από το τέλος του οικονομικού έτους μέσα στο οποίο θα δημιουργηθούν.  Τα ποσά  προσδιορίζονται από τον Ε.Λ.Κ.Ε. μετά την εκκαθάριση της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος του υπόχρεου καθηγητή και εισπράττονται σε ισόποσες μηνιαίες δόσεις έως το τέλος του επόμενου φορολογικού έτους.  Το ποσό της  που καταβάλλεται κάθε έτος από τους υπόχρεους καθηγητές εκπίπτει στη φορολογική δήλωση που υποβάλλεται το επόμενο φορολογικό έτος (εφαρμόζεται από 1.1.2018)
• Τα ποσά αυτά που οφείλουν οι καθηγητές και υπηρετούντες λέκτορες των Α.Ε.Ι. αποτελούν έσοδο του Ε.Λ.Κ.Ε. του οικείου Α.Ε.Ι..
• Για τον προσδιορισμό της απαίτησης, η Α.Α.Δ.Ε. χορηγεί στους Ε.Λ.Κ.Ε. των Α.Ε.Ι. όλα τα απαραίτητα φορολογικά στοιχεία από τα οποία προκύπτει το ετήσιο καθαρό εισόδημα των καθηγητών και υπηρετούντων λεκτόρων που υπάγονται στις ανωτέρω περιπτώσεις. Εν συνεχεία, ο Ε.Λ.Κ.Ε. προσδιορίζει την απαίτηση και αποστέλλει στους οφειλέτες το οφειλόμενο ποσό.

Και η μείζων πρόκληση και όνειδος για ευνομούμενη, υποτίθεται, χώρα: Εάν οι οφειλέτες καθηγητές δεν αποδώσουν στον Ε.Λ.Κ.Ε. το ποσό που οφείλουν, η Μ.Ο.Δ.Υ. του Ε.Λ.Κ.Ε. αποστέλλει όλα τα απαραίτητα στοιχεία των υπόχρεων στις Δ.Ο.Υ., προκειμένου αυτές να βεβαιώσουν και να εισπράξουν, υπέρ των Ε.Λ.Κ.Ε. των Α.Ε.Ι., τις οφειλές, σύμφωνα με τις διατάξεις του Κ.Ε.Δ.Ε. Καλά κρασιά!

Αντί να πληρώνουν, έπαιρναν και… μπόνους!

Από την πρώτη στιγμή διαπιστώθηκε ότι υπόχρεοι προς καταβολή των ποσών αυτών από «επιχειρηματική» ερευνητική δραστηριότητα με «τα ξένα κόλλυβα» (επιχορηγήσεις από το πρόγραμμα δημόσιων επενδύσεων, κοινοτικά κονδύλια κλπ) στο ΕΛΚΕ δεν είχαν καμιά όρεξη να εφαρμόσουν τους παραπάνω Νόμους. Έτσι, ήδη από το 2015 διαπιστώθηκε η μη καταβολή ποσοστών από τα ακαθάριστα έσοδα καθηγητών πανεπιστημίων ποσού 37 εκατ. ευρώ, με βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών Θεσσαλονίκης να παραπέμψει το θέμα σε δίκη στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων  και στη συνέχεια να  φτάσει το θέμα στον Άρειο Πάγο.

Ωστόσο, όπως προκύπτει από το αρχείο, τα χρήματα αυτά στα περισσότερα ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας ουδέποτε παρακρατήθηκαν και όταν ασκήθηκαν οι πρώτες ποινικές διώξεις, με νόμο (Λοβέρδου), οι υπόχρεοι καθηγητές απηλλάγησαν από την ποινική ευθύνη, όμως διατηρήθηκε η υποχρέωση καταβολής. Και, λοιπόν;

Επίσης, ο εισαγγελέας Διαφθοράς ασκούσε  ποινικές διώξεις εις βάρος πρυτάνεων και προέδρων των ΕΛΚΕ, οι οποίοι είχαν νομική υποχρέωση να διεκδικούν τα χρήματα αυτά από τους καθηγητές, αλλά δεν το έκαναν. Όμως, με νόμο του 2016, του τότε «αριστερού» υπουργού Παιδείας (και … πανεπιστημιακού!) Κώστα Γαβρόγλου) απηλλάγησαν και αυτοί των ποινικών ευθυνών. Ωστόσο, το Συμβούλιο Εφετών Θεσσαλονίκης αποδεχόμενο την πρόταση της εισαγγελέως εφετών Ειρήνης Χρυσογιάννη που χειρίστηκε την υπόθεση του ΑΠΘ, με το σχετικό παραπεμπτικό βούλευμά του έρχεται να κρίνει αντισυνταγματικό τον συγκεκριμένο νόμο με το σκεπτικό ότι «υποκρύπτει αμνήστευση των πράξεων των κατηγορουμένων»! Όπως αναλύεται στο σκεπτικό, «η αμνήστευση δεν μπορεί να αφορά αδικήματα του κοινού ποινικού δικαίου» αφού, κατά την παράγραφο 4 του άρθρου 26 του Συντάγματος, «αμνηστία για κοινά εγκλήματα δεν παρέχεται ούτε με νόμο».

Αντί είσπραξης και φυλακής,… μπόνους!

Σημειώνεται έτσι για γέλωτα, ότι  η είσπραξη των κονδυλίων αυτών από τα ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας υποτίθεται ότι  έχει διευθετηθεί νομοθετικά από τον Αύγουστο του 2016. Αλλά, όπως προκύπτει από το ρεπορτάζ οι «μη πληρώνοντες» εξακολουθούν να… προκαλούν  ανταμειβόμενοι κιόλας με… μπόνους!

Κατ΄αρχάς, αντί να εισπράττονται όλα αυτά τα ποσά με τη διαδικασία των Εφορειών, όλες οι κυβερνήσεις έδιναν… μπόνους μειώνοντας τα προηγούμενα  χρόνια  το ποσοστό παρακράτησης και μάλιστα με τη διαδικασία του παιχνιδιού της… κολοκυθιάς, δηλαδή άλλοτε επί των ακαθάριστων και άλλοτε επί των καθαρών εσόδων και τώρα διαγράφοντας τις οφειλές!!! . Έτσι, αρχικά το ποσοστό αυτό είχε νομικώς οριστεί στο 15% επί των ακαθάριστων εσόδων, στη συνέχεια  )από το 2011 έως το 2014 έγινε 10% και σήμερα (από το 2018) 7% επί των καθαρών εσόδων (από το μισό της δεκαετίας του 1990 έως το 2011 ήταν επί των ακαθάριστων εσόδων!

Δεν συγκίνησε κανένα και η ρύθμιση Γαβρόγλου!

Το 2018, από τότε  υπουργό Παιδείας  Κώστα Γαβρόγλου  αποφασίστηκε μία ρύθμιση  κατά τα πρότυπα  της γνωστής από το 1977 «περαίωσης εκκρεμών φορολογικών και ασφαλιστικών υποθέσεων», αλλά δεν συγκίνησε κανένα πανεπιστημιακό. Με τον Νόμο κλήθηκαν έτσι όλοι όσοι χρωστούσαν να πληρώσουν με το μειωμένο ποσοστό 7% επί των καθαρών κερδών τους, μολονότι χάνονταν, όπως σε όλες αυτές τις περιπτώσεις «περαίωσης», σημαντικά  έσοδα που αφορούσα οφειλές της περιόδου 1999-2017. Σημειώνεται ότι η ρύθμιση αυτή συνοδευόταν και από την προκλητική απόφαση  για μείωση του ποσοστού στο 7% επί των καθαρών εσόδων από το 2018 έναντι 7% επί των ακαθάριστων εσόδων τη διετία 2016-2018.

Μάλιστα, θυμήθηκα και μια διθυραμβική ανακοίνωση που έκανε τότε  (1 Σεπτεμβρίου 2018) ο Σύλλογος μελών ΔΕΠ της Οδοντιατρικής Σχολής του ΑΠΘ επισημαίνοντας  πως το άρθρο 35 του προσφάτως ψηφισθέντος νόμου 4559 «Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ιόνιο Πανεπιστήμιο και άλλες διατάξεις», «αποκατέστησε την αναχρονιστική και άδικη αντιμετώπιση των προηγούμενων νόμων και πολιτικών προς τα μέλη Δ.Ε.Π. που ασκούν παράλληλα και ελεύθερο επάγγελμα».

«Ο νέος νόμος», σημείωναν, «αντικαθιστά το εξοντωτικό και οικονομικά παράλογο ποσοστό παρακράτησης του 15-30%, των προηγούμενων νόμων, στα “ακαθάριστα έσοδα” από την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας των Καθηγητών ΑΕΙ (γιατροί, οδοντίατροι, πολιτικοί μηχανικοί, δικηγόροι) που επιβαρύνονταν πρόσθετα των φορολογικών, ασφαλιστικών και άλλων οικονομικών υποχρεώσεων τους, με ένα ρεαλιστικό ποσοστό επί του ετήσιου “καθαρού” εισοδήματος από το ελεύθερο επάγγελμα».

Αλλά, όπως αναφέρθηκε, και η ρύθμιση αυτή δεν συγκίνησε κανένα, μολονότι ψηφίστηκε, διότι, όπως επισημαινόταν,  η εφαρμογή της  προσέκρουσε τάχα σε χρόνια τυπικά γραφειοκρατικά προβλήματα, λες και δεν υπήρχε ο Νόμος που από την αρχή όριζε τη διαδικασία είσπραξης μέσω του φοροεισπρακτικού μηχανισμού!

Έτσι, πριν από ένα περίπου χρόνο, η σημερινή ηγεσία του υπουργείου Παιδείας  επεχείρησε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα αυτό πάλι νομοθετικά, αλλά «σκληρόν προς κέντρα λακτίζειν». Κι έτσι  φτάσαμε στην προώθηση νέας διάταξης  σε νομοσχέδιο του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, με την οποία κορυφώνεται η πρόκληση με την απόφαση να διαγραφούν  οριστικά όλα τα χρέη των πανεπιστημιακών καθηγητών, προς  απογοήτευσιν και αγανάκτησιν των «βλακών» που τα έχουν καταβάλει!

Πληρώνουν οι φορολογούμενοι, εισπράττουν οι καθηγητές!

Πέρα από την εναγή αυτή εικοσαετή εξέλιξη μιας ακόμα καθημερινής οικονομικής τρέλας, η περίπτωση αυτή είναι προκλητικότατη, καθώς για τον ΕΛΚΕ πληρώνουν, για να υπάρχει, οι φορολογούμενοι και η Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ απλώς οι καθηγητές εξασφαλίζουν έσοδα, τα οποία οφείλονται στον ειδικό αυτόν λογαριασμό! Από τη σημαντική μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) με τίτλο «Τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα- Επιπτώσεις της κρίσης και προκλήσεις», με συντονιστή τον Νίκο Βέττα, γενικό διευθυντής ΙΟΒΕ και καθηγητή Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, επιστημονικό υπεύθυνο τον  Αποστόλη Δημητρόπουλο, Δρ Εκπαιδευτικής Πολιτικής της London School of Economics & Political Science και  Ομάδα έρευνας του ΙΟΒΕ: Svetoslav Danchev, υπεύθυνο του Τμήματος Μικροοικονομικής Ανάλυσης και Πολιτικής, Φωτεινή Θωμαϊδου, Νίκο Παρατσιώκα και Κωσταντίνο Πέππα (Ιούλιος του 2017),  παραθέτω μερικές πληροφορίες για τα έσοδα και έξοδα,  τον σκοπό ύπαρξης, λειτουργίας και συμβολής του ειδικού αυτού λογαριασμού στην πανεπιστημιακή και όχι μόνο έρευνα:

• Οι ΕΛΚΕ περιλαμβάνουν τους ίδιους πόρους των ιδρυμάτων από δική τους δραστηριότητα (ερευνητικά προγράμματα, μεταπτυχιακά προγράμματα , παροχή υπηρεσιών, κ.λπ.), πέραν των δαπανών του τακτικού προϋπολογισμού των ΑΕΙ. Οι ροές αυτές εσόδων, ακόμα και όταν προέρχονται από κρατικές πηγές, αντανακλούν τις δραστηριότητες, τις πρωτοβουλίες, τη στρατηγική και τις διαχειριστικές επιλογές των ίδιων των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης, της διοίκησης και των μελών τους. Σημειώνεται ότι τα στοιχεία της μελέτης είναι επίσημα, δηλαδή  έχουν ληφθεί μέσω αιτημάτων από το υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων.
• Τα  ποσά των εσόδων και εξόδων  είναι επιχορήγηση από τον προϋπολογισμό του υπουργείου Παιδείας για δαπάνες αμοιβών εκτάκτων διδασκόντων του ΠΔ . Στα ποσά αυτά δεν συμπεριλαμβάνονται δαπάνες μισθοδοσίας μελών ΔΕΠ, ΕΠ, διοικητικών υπαλλήλων κ.λπ., οι οποίες καταβάλλονται από τον Κρατικό Προϋπολογισμό
• Στο σύνολο του δείγματος, τα έσοδα των ΕΛΚΕ, μαζί με τις εισπράξεις από χρηματοοικονομικές συναλλαγές, φθάνουν το 2015 τα €327,6 εκατ., έχοντας αυξηθεί κατά 47% σε σχέση με το 2011. Από την άλλη πλευρά, τα έξοδα του συνόλου του δείγματος έχουν επίσης αυξηθεί από τα €204,7 εκατ. το 2011, στα €342 σχεδόν εκατ. το 2015, δηλαδή κατά 67%. Έτσι, το ισοζύγιο εσόδων-εξόδων του συνόλου του δείγματος, ενώ είναι θετικό από το 2011 μέχρι το 2013, το 2014 και το 2015 αλλάζει πρόσημο, με τα συνολικά έξοδα των ΕΛΚΕ του δείγματος να ξεπερνούν τα συνολικά έσοδά τους .
• Αναλυτικότερα, οι κατηγορίες εσόδων στους ΕΛΚΕ των πανεπιστημίων περιλαμβάνουν τα έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα, τους τόκους, τις επιχορηγήσεις και τα ΄λοιπά έσοδα. Πιο συγκεκριμένα, οι επιχορηγήσεις περιλαμβάνουν έσοδα από τον Τακτικό Προϋπολογισμό, το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και άλλες επιχορηγήσεις. Πέρα από τα βασικά έσοδα, τα ιδρύματα μπορεί να έχουν και έσοδα από εισπράξεις χρηματοοικονομικών συναλλαγών, όπως εισπράξεις από δάνεια και από εκποίηση κινητών αξιών.
• Από την πλευρά των εξόδων, αυτά περιλαμβάνουν τις εξής κατηγορίες: τις αμοιβές προσωπικού, τις δαπάνες για επενδύσεις, τις μεταβιβάσεις εισοδημάτων σε τρίτους (επιχορηγήσεις, χορηγίες κ.λπ.), τα έξοδα τόκων και τα λοιπά έξοδα. Πέραν των βασικών εξόδων, στα υπόλοιπα έξοδα συγκαταλέγονται και οι πληρωμές για χρηματοοικονομικές συναλλαγές, όπως δάνεια, τα οποία περιλαμβάνουν τα χρεολύσια δανείων και τη χορήγηση δανείων σε τρίτους.
• Στο κομμάτι των επιχορηγήσεων, αυτό βαίνει αυξανόμενο σχεδόν καθόλη τη διάρκεια της εξεταζόμενης πενταετίας, με εξαίρεση το 2014, όταν και μειώνεται ήπια στα €178,1 εκατ.
• Σημαντική όμως είναι και η αύξηση των εσόδων από τις λοιπές επιχορηγήσεις, τα οποία το 2011 βρισκόντουσαν στα €80,7 εκατ., έχοντας καταγράψει σωρευτική άνοδο κατά 65%  μέσα στην εξεταζόμενη πενταετία.

Δηλαδή, όλα είναι πληρωμένα και με τον «αέρα» του καθηγητή και του ονόματος του πανεπιστημίου «παίρνουν» έρευνες και ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα εξασφαλίζοντας έσοδα, για παράδειγμα, 100 ευρώ. Τόσο εξοντωτικό είναι να έδιναν 15 ευρώ (όσο δηλαδή δίνει από τα έσοδα ενοικίου ένας ιδιοκτήτης ακινήτου για το οποίο πλήρωσε να το κατασκευάσει, να το αγοράσει, να το συντηρήσει κλπ) ή 10 ευρώ, στη συνέχεια, ή  7 ευρώ  από το 2018; Έλεος!