Η FED και η ΕΚΤ εξακολουθούν να βρίσκονται πίσω από την καμπύλη των επιτοκίων

Τις τελευταίες δύο εβδομάδες ένα πολύ πιο λαμπρό φως έχει λάμψει για το πώς και γιατί οι κεντρικές τράπεζες με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο προσπαθούν να ανακτήσουν τον έλεγχο του πληθωρισμού και να περιορίσουν περαιτέρω πλήγμα στην αξιοπιστία της πολιτικής τους.

Το βασικό μήνυμα από τις πρόσφατες συνεδριάσεις των υπευθύνων χάραξης πολιτικής των κεντρικών τραπεζών είναι πως ο πληθωρισμός είναι υψηλότερος και πιο επίμονος από το αναμενόμενο — και πως οι προβλέψεις τους τείνουν να κλίνουν σε ολοένα μεγαλύτερο ρυθμό ανόδου των τιμών.

Είναι μια σημαντική αλλαγή για την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα οι οποίες, σε αντίθεση με την Τράπεζα της Αγγλίας, διατήρησαν για πάρα πολύ καιρό την πεποίθηση ότι ο πληθωρισμός ήταν «παροδικός».

Ορισμένοι σχολιαστές της αγοράς το έχουν χαρακτηρίσει αυτό ως «στροφή των γερακιών». Εάν όντως αποτελεί τέτοια στροφή, είναι μερική στην καλύτερη περίπτωση. Εξακολουθεί να είναι πολύ αργή και δημιουργεί κίνδυνο για να γίνει υπερβολική διόρθωση (των επιτοκίων) αργότερα φέτος. Επί του παρόντος, οι εξαιρετικά χαλαρές δημοσιονομικές πολιτικές των δύο τραπεζών δεν συνάδουν τόσο με την αλλαγή της γλώσσας τους για τον πληθωρισμό όσο και με τις τρέχουσες εξελίξεις.

Αντί να διευκολύνει μια ομαλή μετάβαση για τη νομισματική πολιτική και την οικονομία, αυτή η συνεχιζόμενη προσέγγιση σε αργή κίνηση θα αναγκάσει και τις δύο κεντρικές τράπεζες να προχωρήσουν σε πιο αυστηρή νομισματική πολιτική αργότερα φέτος, από όσο θα έπρεπε διαφορετικά. Αυτό θα ενισχύσει τις ανησυχίες για το πώς η παγκόσμια οικονομία και οι αγορές θα αντιμετωπίσουν το αυξανόμενο κόστος και τις τιμές δανεισμού.

Ήδη οι ανησυχίες σχετικά με τις πληθωριστικές προσδοκίες αυξάνονται. Υπάρχει κίνδυνος ο καθορισμός των τιμών και των μισθών να μετατοπιστεί, από την αντιστάθμιση του αντίκτυπου των προηγούμενων αυξήσεων στο κόστος, στο να αρχίσει επίσης να περιλαμβάνει στοιχεία και για τον μελλοντικό προσδοκώμενο πληθωρισμό.

Αυτές οι σκέψεις οδήγησαν την Τράπεζα της Αγγλίας (BoE) να αυξήσει τα επιτόκια κατά 25 μονάδες βάσης, προχωρώντας για πρώτη φορά από το 2004 σε διαδοχικές αυξήσεις επιτοκίων. Το γεγονός ότι τέσσερα από τα πέντε μέλη της επιτροπής χάραξης πολιτικής της Τράπεζας θα προτιμούσαν μια άμεση αύξηση επιτοκίων κατά 50 μονάδες βάσης υποδηλώνει ότι μια τρίτη συνεχόμενη αύξηση στην επόμενη συνάντηση έχει σχεδόν κλειδώσει.

Αυτά που θεωρώ ως επιθυμητές και έγκαιρες κινήσεις πολιτικής από την Τράπεζα της Αγγλίας έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την αδράνεια της ΕΚΤ και της FED – μια διαφορά που αυξάνει τις προκλήσεις πολιτικής της BoE.

Στη συνεδρίαση χάραξης πολιτικής τον περασμένο μήνα, η FED θα έπρεπε τουλάχιστον να είχε σηματοδοτήσει την ανάληψη σοβαρότερης δράσης στην αντιμετώπιση του πληθωρισμού σταματώντας αμέσως τις αγορές περιουσιακών της στοιχείων μεγάλης κλίμακας.

Ακόμη και πριν από την έκθεση για την έκρηξη θέσεων εργασίας του Δεκεμβρίου την Παρασκευή, η αποτυχία να το κάνει είχε συμβάλει σε μια αξιοσημείωτη αλλαγή στις προσδοκίες της αγοράς που επικεντρώνονται σε πέντε αυξήσεις μόνο για φέτος, με μια εξέχουσα τράπεζα (Bank of America) να προβλέπει επτά. Αυτό, κατά την άποψή μου, θα συνιστούσε υπερβολική σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής δεδομένου ότι η Fed αναμένεται επίσης να μειώσει τον διογκωμένο ισολογισμό της (την ποσοτικής χαλάρωσης).

Από την πλευρά της, η ΕΚΤ στη συνεδρίαση πολιτικής της την περασμένη εβδομάδα θα έπρεπε να έχει παράσχει ισχυρότερη καθοδήγηση σχετικά με τις αυξήσεις των επιτοκίων φέτος. Οι αγορές ήδη τιμολογούν τέτοιες αυξήσεις. Η ΕΚΤ επανέλαβε επίσης την προσήλωσή της σε μια προσέγγιση «βήμα προς βήμα» για την αύξηση των επιτοκίων μόνο μετά τη διακοπή των καθαρών αγορών ομολόγων, μια κίνηση που μειώνει περαιτέρω τους βαθμούς ελευθερίας της.

Όλα αυτά αυξάνουν την πιθανότητα ενός δεύτερου λάθους πολιτικής κεντρικής τράπεζας σε αντίστοιχα χρόνια. Όσο περισσότερο καθυστερεί -ιδιαίτερα η FED- τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος μιας θερινής σύσφιξης της νομισματικής πολιτικής που πνίγει αδικαιολόγητα την τόσο αναγκαία ισχυρή, χωρίς αποκλεισμούς και βιώσιμη οικονομική ανάκαμψη.

Ένας ακόμη μεγαλύτερος κίνδυνος είναι ότι μια τέτοια πιο αυστηρή πολιτική θα επέλθει μετά την αποδέσμευση των πληθωριστικών προσδοκιών, με αποτέλεσμα ένα διπλό πλήγμα – υψηλότερες τιμές και χαμηλότερα έσοδα. Αυτό πλήττει ιδιαίτερα τα πιο ευάλωτα τμήματα του πληθυσμού. Η ζημιά θα ενισχυθεί εάν η έντονη αστάθεια της αγοράς επανέλθει στην ευρύτερη οικονομία.

Οι συνέπειες αυτών των λαθών πολιτικής εκτείνονται πολύ πέρα από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Είναι ιδιαίτερα απειλητικές για τις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν διαθέτουν ευελιξία πολιτικής και οικονομική ανθεκτικότητα.

Χρειάστηκε πολύς χρόνος για να διορθώσουν η FED και η ΕΚΤ την εσφαλμένη ανάγνωση των αυξήσεων των τιμών. Οι πρόσθετες δυσκολίες που θέτει αυτό, επιδεινώνονται τώρα από περιττές καθυστερήσεις στην αλλαγή αυτού που παραμένει μια ανεξήγητα υπερβολική χαλαρή στάση νομισματικής πολιτικής. Αντί να διασφαλίσουν μια ήπια προσγείωση για την οικονομία, οι δύο μεγάλες κεντρικές τράπεζες του κόσμου είναι πιθανό να αναγκαστούν σε υπερβολικές αυστηρές πολιτικές για να «πιάσουν» τις εξελίξεις.

Όντας τώρα μερική και επίμονα αργή, η στροφή της πολιτικής που είναι βέβαιο ότι θα συμβεί τους επόμενους μήνες κινδυνεύει να βλάψει σημαντικά την ευημερία.

*Ο Mohamed El Erian είναι πρόεδρος του Queens’ College, Cambridge,και σύμβουλος στην Allianz και την Gramercy