Οι ρίζες της ουκρανικής κρίσης

Δεν χωράει αμφιβολία πως η επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας ήταν μια πράξη εντελώς αδικαιολόγητη, βάρβαρη και έξω από τα δεδομένα της συμπεριφοράς πολιτισμένων κρατών στον 21ο αιώνα. Η απόφαση του προέδρου Πούτιν να εισβάλει στα εδάφη μιας ανεξάρτητης χώρας δεν δικαιολογείται από κανενός είδους επιχείρημα. Ιδίως μετά την αναγνώριση των δύο κρατιδίων του ρωσόφωνου Ντονμπάς, που απέκλειε την πιθανότητα ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Γιατί αυτό, σύμφωνα με το καταστατικό του, δεν δέχεται ως μέλη χώρες με ανοιχτά εδαφικά ζητήματα.

Πέραν όμως από την πρωτοφανή παραβατική και αναθεωρητική συμπεριφορά του Κρεμλίνου, υπάρχουν και ζητήματα ευθυνών της Δύσης στα χρόνια που μας οδήγησαν εκεί που είμαστε σήμερα. Ο σημερινός διευθυντής της CIA, σε σχετικά πρόσφατο βιβλίο του, αναφέρεται στα υπομνήματα που είχε στείλει από πολύ παλιά στην Ουάσιγκτον, επισημαίνοντας τις συνολικές απόψεις των ρωσικών ηγετικών πολιτικών και κοινωνικών κλιμακίων για μια προσέγγιση της Δυτικής Συμμαχίας στα σύνορα της Ρωσίας.

Ο Ουίλιαμ Μπερνς υποστήριζε, και φαντάζομαι πως δεν έχει αλλάξει γνώμη, πως η προοπτική ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, θα ήταν η σταγόνα που θα έκανε το ποτήρι να ξεχειλίσει. «Η ουκρανική ένταξη στο ΝΑΤΟ είναι η πιο φωτεινή από όλες τις κόκκινες γραμμές για τη ρωσική ελίτ», έγραψε o Μπερνς σε υπόμνημα το 2008, στην τότε υπουργό Εξωτερικών Κοντολίζα Ράις.

Αλλά, μεταξύ άλλων, και ο αμερικανός, εκ νέου υποψήφιος των Δημοκρατικών για την Προεδρία των ΗΠΑ, Μπέρνι Σάντερς, δεν κρύβει τα λόγια του. Θεωρεί τη Δύση και τις ΗΠΑ πως απροκάλυπτα προκάλεσαν τη Ρωσία με τις συζητήσεις για ένταξη του Κιέβου στο ΝΑΤΟ. Οπως έχω ξαναγράψει πολλοί παράγοντες του κατεστημένου κύκλου της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ (όπως λ.χ. ο Κίσινγκερ και ο Κέναν) προειδοποιούσαν πως τέτοιες συζητήσεις και κινήσεις προκαλούσαν μεγάλες αντιδράσεις μέσα στη Ρωσία, κι όχι μόνο στον Πούτιν, που θεωρούσαν προσβολή και περιφρόνηση της Ρωσίας την περικύκλωσή της από νατοϊκές δυνάμεις. Ο αρθρογράφος των «New York Times» και πετυχημένος συγγραφέας Τόμας Φρίντμαν έχει αναφερθεί στο άγχος της Ρωσίας για τη διατήρηση του «στρατηγικού της βάθους», που στην πορεία της ιστορίας τη βοήθησε να αποτρέψει εχθρούς και εισβολείς. Με την ένταξη της Ουκρανίας, αυτό ουσιαστικά εξαερώνεται!

Αυτά δεν σημαίνουν πως δικαιολογούνται οι επιλογές του Πούτιν. Είναι όμως ένα καμπανάκι για την ανάγκη σεβασμού των ευαισθησιών άλλων λαών. Η ρωσική κοινωνία έφερε βαρέως την περιφρόνηση της χώρας από τη Δύση. Η μεγάλης επιτυχίας ρωσική Ταινία «BRAT 2» (Ο Αδελφός 2) εξέθεσε με απόλυτη γλαφυρότητα αυτά τα συναισθήματα, από την πρώτη δεκαετία του 2000. Οπως και τα κείμενα και οι συνεντεύξεις του Βλαντισλάβ Σουρκόφ, για χρόνια συμβούλου του Πούτιν και μέντορά του σε θέματα ιστορίας και εθνοτήτων, ανεξάρτητα αν είχε πρόσφατα απομακρυνθεί από την πανίσχυρη θέση του. Στις 26 Φεβρουαρίου σε συνέντευξή του είχε εξηγήσει πως «δεν υπάρχει Ουκρανία». Επέμεινε πως «η Ουκρανία είναι ένα συνονθύλευμα, αντί για κράτος».

Ολα αυτά έχουν δηλητηριάσει σε βάθος την κοινωνία της Ρωσίας. Και πάνω τους έχει χτίσει ο Πούτιν τη στρατηγική του. Γι’ αυτό και οι εκτιμήσεις για ανατροπή του είναι στον αέρα. Οπως αναλύει με επιτυχία ο Αρκάντι Οστρόφσκι στο βιβλίο του «Η Επινόηση της Σύγχρονης Ρωσίας» (Εκδ. Επίκεντρο, 2017), ένα ολόκληρο στράτευμα διανοούμενων, παρουσιαστών και δημοσιογράφων καλλιεργεί για πάνω από 15 χρόνια αυτή την ψυχοσύνθεση στη ρωσική κοινωνία. Χρειάζεται πολλή δουλειά για να περάσει στον ρωσικό λαό το μήνυμα πως η Δύση δεν είναι εχθρός και δεν τον υπονομεύει…