Παγκόσμιο Εμπόριο: Το «friend-shoring», οι νέες συμμαχίες και ο χωρισμός του πλανήτη και πάλι σε μπλοκ

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και οι ανακατατάξεις που πυροδότησε σε επίπεδο πολιτικών, αμυντικών, οικονομικών εμπορικών συμμαχιών συγκεντρώνει όλο και περισσότερους φίλους πίσω από την νέα καπιταλιστική ορολογία της εποχής, το λεγόμενο «friend-shoring».

Το «friend-shoring» συνιστά ουσιαστικά μια επιχειρηματική στρατηγική που ευνοεί την αγορά προμηθειών (κυρίως πρώτων υλών) και την χρήση εφοδιαστικών αλυσίδων μόνο μέσα από φιλικές χώρες και συμμάχους.

Φίλοι με… προνόμια 

Με τις γεωπολιτικές εντάσεις να φουντώνουν όλο και περισσότερο, πολλές δυτικές κυβερνήσεις έχουν παροτρύνει ανοιχτά τις πολυεθνικές επιχειρήσεις τους να υιοθετήσουν το friend-shoring, κυρίως για λόγους πρακτικούς όσο και διπλωματικούς. Όμως, καθώς η τάση αυτή διευρύνεται πολλοί οικονομολόγοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις συνέπειες μιας… υπό όρους παγκοσμιοποίησης, που ουσιαστικά ωστόσο θα καταργεί την παγκοσμιοποίηση όπως την ξέραμε, δεδομένου πως θα περιορίζει τις απευθείας επενδύσεις και το εμπόριο στα στενά γεωγραφικά όρια των πολιτικών συμμαχιών.

Άλλωστε, τα πλεονεκτήματα της παγκοσμιοποίησης υποτίθεται πως είναι η πτώση των τιμών για τους δυτικούς καταναλωτές και η άνοδος των εισοδημάτων για τους εκατομμύρια κατοίκους του αναπτυσσόμενου και τρίτου κόσμου.

Η ανησυχία εντοπίζεται στην πιθανότητα η ασφάλεια και οι επιλογές με πολιτικούς όρους να αντικαταστήσει αυτούς της οικονομικής αποτελεσματικότητας, που οδηγεί στην μεγιστοποίηση των κερδών για τις επιχειρήσεις και τις οικονομίες. Και βέβαια είναι σαφές πως συνεπάγεται ότι οι περισσότερες χώρες θα ενταχθούν σε κάποιο στρατόπεδο και θα καταλήξουν να δραστηριοποιούνται μέσα στα όρια του.

«Ανησυχώ διότι φοβάμαι πως είναι ένα μονοπάτι που οδηγεί σε έναν κόσμο που θα χωριστεί σε μπλοκ» επισημαίνει, μιλώντας στην WSJ, η Μπεάτα Γιάβορσικ, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης. «Μου θυμίζει την Comecon» εξηγεί χαρακτηριστικά, αναφερόμενο στο εμπορικό μπλοκ που είχε σχηματίσει η Σοβιετική Ένωση μαζί με τις έτερες κομμουνιστικές χώρες.

Πάντως, παρά το γεγονός ότι η τωρινή κρίση δίνει την εντύπωση πως ουσιαστικά ο κόσμος χωρίζεται στα δύο, στο μπλοκ της Δύσης και στο μπλοκ της Ρωσίας, οι αναλυτές θεωρούν πως ουσιαστικά τα δύο βασικά ανταγωνιστικά μπλοκ που θα δημιουργήσει η τάση αυτή θα έχουν επίκεντρο, το ένα τις ΗΠΑ και το άλλο την Κίνα.

The first salvo of the friend-shoring conflict…

Beijing Says US Supply Chain Curbs Sabotage China’s Development https://t.co/rRilB5ztsg

— Nouriel Roubini (@Nouriel) June 1, 2022

Η αποδόμηση της παγκοσμιοποίησης

Σε κάθε περίπτωση η τάση αυτή μόνο οικονομική ζημιά θα προκαλέσει, επιμένουν οικονομολόγοι και αναλυτές. Οι ερευνητές του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου υπολόγισαν πως η δημιουργία ενός κόσμου με δύο ανταγωνιστικά πολιτικο-οικονομικά μπλοκ θα οδηγούσε σε μια δραστική υποχώρηση του παγκόσμιου ΑΕΠ έως και κατά 5% μέσα σε μια περίοδο δέκα-είκοσι χρόνων. Το ποσοστό αυτό μεταφράζεται σε περίπου 4,4 τρισ. δολάρια.

Αν και το friend-shoring θα οδηγούσε σε υψηλότερες τιμές και χαμηλότερα κέρδη για τη Δύση, τις οικονομίες και τις επιχειρήσεις της, είναι σαφές ότι η ζημιά αναλογικά για τις φτωχότερες χώρες του πλανήτη θα ήταν πολύ μεγαλύτερη.

Ακολουθώντας το ίδιο μοντέλο, οι ερευνητές του ΠΟΕ υπολόγισαν πως αν το αμερικανικό ΑΕΠ θα μειωθεί κατά 1%, οι απώλειες για τις αναπτυσσόμενες αγορές θα φτάνει το 7% ή και παραπάνω (π.χ. στην Ινδία θα είναι στο 9%).

Τα παραδείγματα είναι πολλά. Μια πλήρης ανάλυση των εξαρτημάτων ενός iPhone φανερώνει πως η Apple αγοράζει εξαρτήματα και υλικά από συνολικά 43 χώρες από έξι διαφορετικές ηπείρους. Η επαναχάραξη των προμηθειών και των ανεφοδιαστικών γραμμών με βάση τις αρχές του friend-shoring φαντάζει σχεδόν αδύνατο πρακτικά, για να μην μιλήσουμε για τις συνέπειες στο συνολικό κόστος.

Ειδικά για το τελευταίο η Κριστίν Λαγκάρντ ήταν σαφής, σε ένα διάστημα που ο πολύ υψηλός πληθωρισμός είναι ο νούμερο ένα πονοκέφαλος για πολλές χώρες και τις κεντρικές τράπεζες τους. Η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, σε πρόσφατη ομιλία της, προειδοποίησε για τον κίνδυνο ο πόλεμος να καταστήσει τις γεωπολιτικές ισορροπίες πιο σημαντικές από την διατήρηση των τωρινών εφοδιαστικών αλυσίδων με τρόπο που μπορεί να σημάνει το τέλος της παγκοσμιοποίησης, εκτοξεύοντας παράλληλα και τα κόστη.

Πριν από λίγα χρόνια μια έκθεση της HIS Technology είχε υπολογίζει πως ένα iPhone 5 που τότε είχε τιμή αγοράς στα 800 δολάρια στις ΗΠΑ, θα κόστιζε πάνω από 2.000 δολάρια, αν έπρεπε να κατασκευαστεί πλήρως και αποκλειστικά επί αμερικανικού εδάφους.

Λύση ανάγκης

Βεβαίως, υπέρμαχοι του friend-shoring, όπως για παράδειγμα η υπουργός Οικονομικών Τζάνετ Γέλεν, ένα πρόσωπο που δεν θα περίμενε κανείς να βρει στη λίστα των οπαδών του υποστηρίζουν πως από ένα σημείο και μετά ουσιαστικά δεν είναι θέμα επιλογής. Προκύπτει από την ανάγκη και την συνειδητοποίηση πως έχει γίνει εξαιρετικά δύσκολο να χωρίσει κανείς τα οικονομικά και εμπορικά ζητήματα από τις πολιτικές ασφάλειας και τις γραμμές υπεράσπισης των εθνικών συμφερόντων. Η συντήρηση της παγκοσμιοποίησης απαιτεί έστω την ύπαρξη εμπιστοσύνης ανάμεσα στους γεωπολιτικούς συνεταίρους και όταν αυτή δεν υπάρχει το εμπόριο δεν είναι αρκετό για να προωθήσει ούτε την ειρήνη ούτε τις ομαλές διπλωματικές σχέσεις.

Βέβαια, όταν η κυρία Γέλεν ανέπτυσσε τις απόψεις της (κυρίως προς την Ευρώπη, την οποία καλούσε να συστρατευτεί) είχε σχεδόν αποκλειστικά στο νου της την Κίνα. Όμως, οι επιθετικές διαθέσεις του Βλαντιμίρ Πούτιν, που πλέον μιλά συχνά-πυκνά για συνεργασία μόνο με φιλικές χώρες (στις οποίες περιλαμβάνει και την Κίνα, ίσως και την Ινδία), επιτάχυνε τις εξελίξεις…