Ασία: Έχει παγιδεύσει το Λάος την Κίνα σε μια «παγίδα χρέους»;

Υπάρχει μια βουδιστική παροιμία που λέει ότι όταν ο σοφός δείχνει το φεγγάρι, ο ανόητος κοιτάζει το δάχτυλό του. Εδώ λέμε «βλέπει το δέντρο, αλλά χάνει το δάσος». Το θέμα και των δύο παροιμιών είναι να μην συγχέουμε το αντικείμενο με το υποκείμενο. Για χρόνια, μας προειδοποιούσαν ότι το Λάος έχει εγκλωβιστεί σε μια κινεζική «παγίδα χρέους».

Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, το εθνικό χρέος του Λάος έχει πιθανώς ξεπεράσει το 110% του ΑΕΠ, με περισσότερα από τα δύο πέμπτα αυτού να οφείλονται διμερώς στην Κίνα. (Αποτελεί περίπου το ήμισυ του εξωτερικού χρέους του Λάος.) Άλλοι εκτιμούν ότι τα ποσοστά είναι στην πραγματικότητα πολύ υψηλότερα. Όπως και να έχουν τα πράγματα, το δημόσιο χρέος του Λάος θα παραμείνει πάνω από το όριο του 100% του ΑΕΠ μέχρι το 2030, σύμφωνα με ένα βασικό σενάριο που δημοσιεύθηκε σε μελέτη του ΔΝΤ τον περασμένο μήνα.

Η Κίνα και το Λάος σπάνια δημοσιοποιούν τέτοια στοιχεία, αλλά το ΔΝΤ εκτιμά ότι οι γνωστές αναβολές εξυπηρέτησης του χρέους προς την Κίνα ανήλθαν σε 220 εκατομμύρια δολάρια το 2020, 450 εκατομμύρια δολάρια το 2021 και 610 εκατομμύρια δολάρια πέρυσι. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, η βραχυπρόθεσμη ελάφρυνση του χρέους προς την Κίνα με τη μορφή αναβολών αντιπροσώπευε σχεδόν το 8% του ΑΕΠ του Λάος μέχρι το τέλος του 2022. Αυτό, βραχυπρόθεσμα απελευθερώνει τα οικονομικά του Λάος. Επειδή το μεγαλύτερο μέρος του χρέους του Λάος είναι σε δολάρια ΗΠΑ και το εθνικό νόμισμα κιπ έχει υποτιμηθεί τόσο άσχημα από τις αρχές του 2022, που η πληρωμή τώρα θα ήταν πολύ πιο δαπανηρή για το κράτος από ό,τι αν η Κίνα εξοφλούνταν σε λίγα χρόνια (όταν το κιπ θα είχε κατά πάσα πιθανότητα ανακτήσει αξία).

Είναι η Ινδία η νέα Κίνα; Πού ποντάρουν οι αναλυτές τα «χρήματά» τους

Το Πεκίνο μπορεί να παραμείνει συντηρητικό. Δεδομένης της προσέγγισης που ακολούθησε η Κίνα στο παρελθόν, μπορεί να προσφέρει βραχυπρόθεσμη ανακούφιση, αλλά ελάχιστα μπορεί να περιμένει κανείς πέραν αυτού. Το Πεκίνο έχει κινηθεί πολύ πιο γρήγορα για να αναβάλει την αποπληρωμή του χρέους για το Λάος σε σύγκριση με χώρες που επίσης της χρωστούν όπως η Σρι Λάνκα και η Ζάμπια. Σε όλες τις περιπτώσεις, όμως, η Κίνα υπήρξε απρόθυμη να κάνει κούρεμα στο χρέος, μέχρι τώρα. Και αυτό παρά τις ενδείξεις ότι αυτό θα είναι τελικά αναπόφευκτο και ίσως προς όφελος όλων.

Πολλοί οικονομολόγοι, ωστόσο, είναι της άποψης ότι κάποια στιγμή, βραχυπρόθεσμα, το Πεκίνο θα πρέπει να κάνει κάτι πιο τολμηρό. Αυτό μπορεί να μην είναι τόσο απλό όσο οι αναβολές ή η διαγραφή χρέους. Η διαγραφή δύο ή τριών δισεκατομμυρίων δολαρίων, για παράδειγμα, μπορεί να έπληττε την πιστωτική ισχύ της Κίνας στο εξωτερικό, αλλά θα ήταν θεϊκό δώρο για τα ταμεία του Λάος.

Ειδική περίπτωση

Άλλα κράτη που χρωστάνε μπορεί να το εκλάβουν σαν κάποιου είδους αδικία. Αλλά σε αντίθεση με το Πακιστάν, ας πούμε, το Λάος έχει ελάχιστες σχέσεις με τη Δύση, οπότε η ελαφρά απελευθέρωση της Βιεντιάν από αυτό το άχθος του χρέους δεν θα το κάνει ξαφνικά να ευθυγραμμιστεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες ή τους δυτικούς δανειστές. Το μεγαλύτερο μέρος του χρέους του Λάος οφείλεται διμερώς στην Κίνα, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του εξωτερικού χρέους του Πακιστάν οφείλεται σε πολυμερείς θεσμούς. Αυτό κάνει το Λάος μια ιδιαίτερη περίπτωση.

Πιθανότατα, ωστόσο, το Πεκίνο θα θέλει κάποια μορφή ανταλλαγμάτων, όπως ένα μερίδιο στα εθνικά περιουσιακά στοιχεία του Λάος ή κάποιου είδους γεωπολιτική εύνοια. Αξίζει να ληφθεί υπόψη ότι το Λάος αναλαμβάνει την ετησίως εκ περιτροπής προεδρία της Ένωσης Εθνών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) το 2024 και το Πεκίνο μπορεί να στηριχθεί στον γεωπολιτικό πελάτη του για να εκπροσωπήσει τα συμφέροντά του. Το Λάος, που δεν πολύ-νοιάζεται για το πώς το αντιλαμβάνονται στο εξωτερικό, θα μπορούσε να απαιτήσει κάτι σε αντάλλαγμα.

Εν πάση περιπτώσει, αυτό θα σηκώσει για άλλη μια φορά τις φωνές όσων διακηρύσσουν ότι το Λάος έχει εγκλωβιστεί σε μια κινεζική «παγίδα χρέους». Αλλά το Πεκίνο δεν μπορεί εύκολα να αποχωρήσει από τις δεσμεύσεις του στο Λάος. Η κλίμακα του χρέους του Λάος μπορεί να φαίνεται ότι κάνει την  χρεοκοπία να φαίνεται αναπόφευκτη, αλλά οι γεωοικονομικοί παράγοντες σηματοδοτούν ότι οι ανησυχίες για την αδυναμία πληρωμών του Λάος δεν είναι ρεαλιστικές. Η Κίνα δεν είναι πρόθυμη να δεχτεί τις οικονομικές και πολιτικές συνέπειες μιας πιθανής χρεοκοπίας του Λάος.

Το Λάος έχει επίσης, κατά κάποιο τρόπο, παγιδεύσει την Κίνα. Εάν το Πεκίνο επέτρεπε στο Λάος να χρεοκοπήσει, θα προκαλούσε σοκ σε ολόκληρο τον Παγκόσμιο Νότο. Επειδή το Πεκίνο δεν έχει την πολυτέλεια να αφήσει το Λάος να υποφέρει πάρα πολύ, είναι αναγκασμένο να προσφέρει περισσότερη ανακούφιση από ό,τι θα μπορούσαν άλλοι δανειστές. Ούτε θέλει οι κινεζικές επιχειρήσεις που επενδύουν στο Λάος να επιβαρύνονται από μη εξυπηρετούμενα δάνεια ή να καταρρεύσει η τοπική οικονομία.

Κινέζοι γκάνγκστερ μπορεί να διαχειρίζονται μίνι-φέουδα στο βόρειο Λάος, αλλά το ενδιαφέρον του Πεκίνου είναι το κυβερνών Λαϊκό Επαναστατικό Κόμμα να διατηρήσει την κεντρική εξουσία. Σίγουρα δεν θα βοηθούσε τα παγκόσμια συμφέροντα του Πεκίνου αν ξεσπάσει μια πολιτική κρίση στον νότιο γείτονά του λόγω της αδυναμίας της κυβέρνησης να πληρώσει δημόσιους υπαλλήλους ή να χρηματοδοτήσει βασικές υπηρεσίες για τους ανθρώπους.

Το χρέος παγιδεύει την Κίνα στο Λάος

Τον Σεπτέμβριο του 2020, η Électricité du Laos (EDL), η κρατική εταιρεία ενέργειας που ελέγχει το ηλεκτρικό δίκτυο, συνεργάστηκε με την China Southern Power Grid Company για τη δημιουργία της Électricité du Laos Transmission Company (EDL-T). Η εταιρεία, της οποίας η China Southern έχει μερίδιο ελέγχου (σύμφωνα με αναφορές 90%), θα διαχειρίζεται το ηλεκτρικό δίκτυο του Λάος για τα επόμενα 25 χρόνια, συμπεριλαμβανομένων των αποφάσεων για την αγορά και πώληση ηλεκτρικής ενέργειας σε τοπικό επίπεδο.

Η Αντζαλί Μπατ, γράφοντας για το θέμα στο Diplomat, σημείωσε ότι αυτό «σημαίνει ότι η China Southern θα ελέγχει αποτελεσματικά τις εισαγωγές και τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας του Λάος». Ο άμεσος έλεγχος των υποδομών ζωτικής σημασίας, πρόσθεσε, «δίνει στην Κίνα μόχλευση. Αν και απίθανο, το Πεκίνο θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την απειλή της παρέμβασης στις εξαγωγές ενέργειας ως τρόπο να επηρεάσει την πολιτική του Λάος».

Ωστόσο, αυτή η συμφωνία σήμαινε επίσης ότι η κυβέρνηση του Λάος μπόρεσε να παραδώσει στο Πεκίνο μια κρατική επιχείρηση που αιμορραγούσε οικονομικά. Πριν από τη συγχώνευση, η EDL υπολογιζόταν ότι είχε χρέος 8 δισεκατομμυρίων δολαρίων. (Μεγάλο μέρος του εξωτερικού χρέους του Λάος αναλήφθηκε για τη χρηματοδότηση των κρατικών εταιρειών που έχουν χαμηλή απόδοση, ενώ μια πρόσφατη σειρά εκδόσεων ομολόγων οδήγησε στη χρηματοδότηση των κρατικών τραπεζών.) Πόσο από αυτό το χρέος παραμένει στα λογιστικά βιβλία του Λάος παραμένει ασαφές, αλλά πιθανώς η China Southern να έχει αναλάβει μέρος αυτού.

Τίποτα από αυτά δεν σημαίνει ότι ο λαός του Λάος επωφελείται από την κατάσταση. Το Λάος είναι ένα μονοκομματικό, κομμουνιστικό κράτος και άρα δεν πρόκειται να υπάρξει κάποια σθεναρή αντίδραση. Το εθνικό χρέος, άλλωστε, είναι ένας φόρος για τις μελλοντικές γενιές. Κανείς δεν ωφελείται από αυτό. Θα πρέπει να αναλογιστούμε αν το Πεκίνο θα προτιμούσε το Λάος να είναι σε οικονομικό χάος με χρέη ή να μοιάζει περισσότερο με την Καμπότζη, έναν άλλο γεωπολιτικό εταίρο αλλά με σχετικά χαμηλό χρέος (λιγότερο από 40 τοις εκατό του ΑΕΠ), καλό εμπόριο με την πλούσια Δύση και δημόσια οικονομικά για να επενδύσει στους πολίτες της;

Οι σχέσεις προστάτη-πελάτη δεν είναι μονόδρομες και το χρέος παγιδεύει επίσης την Κίνα στο Λάος. Κάτι πρέπει να δώσει. Αλλά είναι στη κρίση του Πεκίνου να αποφασίσει. Αν το Belt and Road (ο νέος δρόμος του μεταξιού) είναι η γεωπολιτική έκφανση της Κίνας, μια αθέτηση του χρέους του Λάος θα ήταν αναμφισβήτητα η μεγαλύτερη κρίση μέχρι σήμερα για την εικόνα του Πεκίνου ως έντιμου πιστωτή. Οι αναβολές χρέους είναι δυνατές μόνο για μερικά ακόμη χρόνια. Κάποια στιγμή, το Πεκίνο θα πρέπει σίγουρα να προσφέρει «άφεση αμαρτιών».