Παραγωγική Πόλη με Οικολογικό Πρόσωπο

Η ιδέα της παραγωγικής πόλης δεν είναι νέα. Ωστόσο, οι πόλεις σήμερα καλούνται να αναπτύξουν νέες στρατηγικές που να ανταποκρίνονται τόσο στις επιταγές της επανεκβιομηχάνισης όσο και στις προκλήσεις της κοινωνικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Η περιβαλλοντική κρίση είχε ήδη θέσει την έννοια της παραγωγικής πόλης στο επίκεντρο των συζητήσεων για την οικολογική μετάβαση ιδίως μέσω συγκεκριμένων λειτουργιών. Με την υγειονομική κρίση του 2020-2022, το πρόβλημα έχει λάβει νέα διάσταση, συχνά απηχώντας την πρόκληση της βιομηχανικής κυριαρχίας και την πρόκληση της διατήρησης της παραγωγικής δραστηριότητας σε εθνικό επίπεδο.

Η ερώτηση που τίθεται είναι τι διοικητικά και στρατηγικά εργαλεία κατέχουν οι πόλεις για να επιτύχουν τους στόχους τους.

Νέος ορισμός

Παρά τις προσπάθειες ορισμού της, η έννοια αυτή μένει να οριστεί. Ανάλογα με το πλαίσιο, προκύπτουν τέσσερις προσεγγίσεις, άνισης εμβέλειας.

– Η παραγωγική πόλη θεωρείται ένα εργαλείο εδαφικού μάρκετινγκ με στόχο τη δημιουργία μιας ξεκάθαρης και

αναγνωρίσιμης αστικής ταυτότητας στο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο μητροπολιτικό τοπίο. Πρέπει να αναδειχθεί η ελκυστικότητα της περιοχής που προάγει την οικονομική δυναμική.

– Η παραγωγική πόλη είναι φορέας κοινωνικής ολοκλήρωσης με στόχο τη δημιουργία ενός οικονομικού μοντέλου χωρίς αποκλεισμούς. Προωθούνται νέες δραστηριότητες εμπνευσμένες από την οικολογική μετάβαση ικανές να απορροφήσουν την τοπική εργασία.

– Η παραγωγική πόλη είναι μια περιοχή παραγωγής τροφίμων. Οι σχεδιαστές αυτής της πρωτοβουλίας πρωθούν την ιδέα της αστικής γεωργίας που επωφελείται από τον έντονο ενθουσιασμό των κατοίκων που επιθυμούν να επανασυνδεθούν με τη φύση καθώς και των επενδυτών που βλέπουν σε αυτούς τους αστικούς πολιτισμούς μια επιχειρηματική δραστηριότητα με υψηλές δυνατότητες απόδοσης.

– Η παραγωγική πόλη είναι μια βιώσιμη οικονομία. Πρόκειται για τη διατήρηση του υπάρχοντος παραγωγικού ιστού και τη δημιουργία των συνθηκών υποδοχής νέων επιχειρήσεων στην ίδια πόλη, γεγονός που καθιστά δυνατή την προσέγγιση των τόποων κατοικίας και παραγωγής, επιλύοντας έτσι ένα μέρος του προβλήματος των μεταφορών, δημιουργώντας παράλληλα τις προθέσεις για την εξασφάλιση της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Αυτή η παρουσία θα δημιουργήσει επίσης προστιθέμενη αξία κοινωνική, περιβαλλοντική, οικονομική ή χρηματοοικονομική προς όφελος του περιβάλλοντος στο οποίο δραστηριοποιείται.

Νέα καινοτόμος προσέγγιση

Το μέλλον των πόλεων εξαρτάται από ένα βαθύ μετασχηματισμό του παραγωγικού και οικονομικού μοντέλου και η μεταποίηση μπορεί να διαδραματίσει θεμελιώδη ρόλο στην παροχή των ικανοτήτων, των δεξιοτήτων και των τεχνολογιών που είναι απαραίτητες για την επανεφεύρεσή τους από νέες οικολογικές και ανθρώπινες προοπτικές.

Πράγματι, εαν η επιστροφή των συγκεντρωμένων βιομηχανικών δραστηριοτήτων δεν είναι πλέον δυνατή, οι νέες μέθοδοι οργάνωσης της παραγωγής καθιστούν δυνατή την παρουσία μεταποιητικών δραστηριοτήτων, συντήρησης και υπηρεσιών που συνδέονται με τη βιομηχανία στις αστικές περιοχές. Οι επιταγές της μηδενικής τεχνητοποίησης της γης, του σεβασμού της βιοποικιλότητας και της μείωσης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων απαιτούν την αναταξινόμηση παλαιών περιοχών, την ανάκτηση όλης της πιθανής γης ή το διαχωρισμό μεταξύ ιδιοκτησίας και χρήσης για τον περιορισμό των αναγκαίων επενδύσεων.

Αυτοί οι περιορισμοί ωθούν τις πόλεις να πειραματιστούν με προκλήσεις υποβολής προσφορών για αναπτυξιακά έργα που καθορίζουν πολλαπλούς στόχους επαναβιομηχάνισης, αναζωογόνησης θέσεων εργασίας, αστικής πυκνότητας (για παράδειγμα, με καθετοποίηση δραστηριοτήτων). Πέρα από έναν νέο πολεοδομικό σχεδιασμό, είναι θέμα σχεδιασμού οικοσυστημάτων που συνδυάζουν μια συνεκτική ποικιλία δραστηριοτήτων: κατοικία, αναψυχή, υπηρεσίες, καταστήματα, … Η έλλειψη δημόσιου χρήματος απαιτεί επίσης από αυτούς τους σχεδιαστές να βρουν ισχυρά επιχειρηματικά μοντέλα. Τουλάχιστον, τα πρότζεκτ αυτά επιχειρούν να προωθήσουν την κυκλική οικονομία και τις κοινωνικές και αλληλέγγυες επιχειρήσεις.

Συμπερασματικά, αυτή η νέα προσέγγιση βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα και σε αναζήτηση κατάλληλης διακυβέρνησης. Ως ένδειξη της πολυπλοκότητας αυτών των πρότζεκτ, ορισμένες ευρωπαϊκές πόλεις έχουν δημιουργήσει «μάνατζερ γειτονιών ή ζωνών δραστηριοτήτων» για να βοηθήσουν τους τοπικούς παράγοντες να εργαστούν σε αλληλεπίδραση και να βρουν συνένωση ή συνέργειες. Δεν πρόκειται μόνο για την «πόλη του αύριο» ή την «έξυπνη πόλη» αλλά για το σχεδιασμό παραγωγικών περιοχών όπου τα αστικά κέντρα συνδυάζονται καλύτερα με το βιομηχανικό, τον αγροτικό και τον άγριο κόσμο που είναι απαραίτητοι για αυτά.

Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός

Πολυτεχνείο Κρήτης

Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ

Paris School of Business