Κυνηγοί κλεμμένων έργων τέχνης με ένα κινητό

Το παράνομο εμπόριο της τέχνης πιστεύεται ότι είναι μία από τις πιο κερδοφόρες αγορές στον κόσμο. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της UNESCO, το λαθρεμπόριο έργων τέχνης και αντικειμένων κάνει ετήσιο τζίρο περίπου 10 δισ. δολάρια. Αν και ορισμένοι ειδικοί θεωρούν ότι είναι σχεδόν αδύνατο να εκτιμηθεί το ποσό των χρημάτων που διαχειρίζεται η παράνομη αγορά της τέχνης. Σε αυτό το περιβάλλον άλλωστε κινούνται συχνά εγκληματικές και τρομοκρατικές ομάδες για να χρηματοδοτούν τις δραστηριότητές τους και να ξεπλένουν χρήματα.

Η εφαρμογή ID – Art της Ιντερπόλ, που παρουσιάστηκε πρόσφατα, επιτρέπει στους χρήστες να τραβήξουν μια φωτογραφία εντός της εφαρμογής, να ανεβάσουν μια εικόνα ή να καταχωρίσουν τις λέξεις – κλειδιά σε μια μηχανή αναζήτησης που είναι συνδεδεμένη με τη βάση δεδομένων του οργανισμού της UNESCO και η οποία έχει πληροφορίες για περισσότερα από 52.000 χαμένα έργα τέχνης. Με αυτόν τον τρόπο, εάν η περιγραφή της εικόνας του έργου φαίνεται να ταιριάζει με ένα εγγεγραμμένο κλεμμένο έργο, το ID – Art εμφανίζει στους χρήστες περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτό το χαμένο έργο και τους ζητά να το αναφέρουν στην Ιντερπόλ. Το ID – Art διατίθεται στο Play Store για Android και Google, στο Αpp Store για χρήστες iPhone και κυκλοφορεί στα αραβικά, αγγλικά, γαλλικά και ισπανικά.

Η εφαρμογή αυτή εκτιμάται ότι θα συμβάλει στην αναχαίτιση του παράνομου εμπορίου και στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς από κακόβουλες ενέργειες καθώς επιτρέπει σε οποιονδήποτε κάτοχο έξυπνης συσκευής να ελέγξει αμέσως στο κινητό του τηλέφωνο εάν ένα έργο έχει καταχωριστεί ως κλεμμένο και αναζητείται. Οταν οι χώρες στέλνουν πληροφορίες σχετικά με αντικείμενα που έχουν κλαπεί ή διακινηθεί, οι εμπειρογνώμονες της Ιντερπόλ αναλύουν τα δεδομένα και τα εισάγουν στη βάση δεδομένων του Works of Art. Πρόκειται για το κεντρικό παγκόσμιο αποθετήριο για πληροφορίες πολιτιστικών θησαυρών, τις οποίες οι ειδικοί μπορούν να αξιοποιήσουν για να εντοπίσουν τα έργα τέχνης που αναζητούν.

Το παράνομο εμπόριο πολιτιστικών αντικειμένων αναγνωρίζεται πλέον ως μία από τις πιο διαδεδομένες κατηγορίες διεθνούς εγκλήματος. Τα έσοδα από κλοπές, πλαστογραφίες, λύτρα και λαθρεμπόριο που περιλαμβάνουν πολιτιστικά αντικείμενα χρησιμοποιούνται συχνά για τη χρηματοδότηση άλλων εγκληματικών οργανώσεων και τρομοκρατικών δραστηριοτήτων και τα ίδια τα αντικείμενα συχνά χρησιμεύουν τόσο ως μέσο ανταλλαγής μεταξύ εγκληματιών όσο και ως μέσο νομιμοποίησης εσόδων από εγκλήματα.

Ταυτοποίηση

Το διεθνές παράνομο εμπόριο που έχει αναπτυχθεί γύρω από την ιδιοκτησία πολιτιστικών αγαθών έχει κινητοποιήσει τους διακρατικούς μηχανισμούς προστασίας και πρόληψης των έργων τέχνης. Και οι περισσότερες χώρες αναγνωρίζουν τη σημασία της σωστής τεκμηρίωσης για πολιτιστικά αντικείμενα, καθώς χωρίς φωτογραφίες και επαρκείς περιγραφές ένα κλεμμένο ή λεηλατημένο αντικείμενο δεν μπορεί ποτέ να επιστραφεί στον νόμιμο ιδιοκτήτη του λόγω έλλειψης ταυτοποίησής του. Επιπλέον, οι πληροφορίες που συλλέγονται για κάθε αντικείμενο ποικίλλουν. Επομένως, όχι μόνο υπάρχει ανάγκη να επισυνάπτονται ορισμένες πληροφορίες σε ένα πολιτιστικό αντικείμενο, αλλά υπάρχει επίσης η ανάγκη για την ανάπτυξη ενός τυποποιημένου συνόλου απαιτήσεων πληροφόρησης, έτσι ώστε ένα αντικείμενο να μπορεί να αναγνωριστεί οπουδήποτε εμφανίζεται.

Το ID – Art προωθεί το μοντέλο της παγκόσμιας συνεργασίας μεταξύ κρατών, φορέων πολιτιστικής κληρονομιάς και ιδιωτών που είχε ξεκινήσει από το 1993 με το Object Identification από τον οργανισμό Jean Paul Getty Trust για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος. To Object ID ήταν το διεθνώς αναγνωρισμένο πρότυπο τεκμηρίωσης που σχεδιάστηκε για την αναγνώριση και καταγραφή πολιτιστικών αγαθών. Ορίζει μια τυποποιημένη διαδικασία για την τεκμηρίωση και την περιγραφή συλλογών αρχαιολογικών, πολιτιστικών και καλλιτεχνικών αντικειμένων. Η τυποποίηση της περιγραφής διευκόλυνε τον εντοπισμό αυτών των αντικειμένων και βοηθούσε μουσεία, πολιτιστικούς οργανισμούς, συλλέκτες και διωκτικές Αρχές να συντονίζουν τις ενέργειές τους για την ανάκτησή τους σε περίπτωση απώλειας ή κλοπής. Το Object ID που αναπτύχθηκε σε συνεργασία με την κοινότητα των μουσείων, την αστυνομία και τις τελωνειακές υπηρεσίες, τους ειδήμονες στο εμπόριο τέχνης, την ασφαλιστική βιομηχανία και τους εκτιμητές τέχνης και αντικών ήταν ο πρόδρομος της νέας, τεχνολογικά προηγμένης εφαρμογής ID – Art.

Οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου έχουν αναγνωρίσει από καιρό τη σημασία της καλής τεκμηρίωσης για την καταπολέμηση των κλεφτών τέχνης. Η τεκμηρίωση είναι ζωτικής σημασίας για την προστασία πολιτιστικών αγαθών, γιατί οι αστυνομικοί και οι τελωνειακοί υπάλληλοι μπορούν σπάνια να ανακτήσουν και να επιστρέψουν αντικείμενα που δεν έχουν φωτογραφιστεί και περιγραφεί επαρκώς. Οι αστυνομικές δυνάμεις και οι τελωνειακές διοικήσεις μέσω της Ιντερπόλ παρέδωσαν σε μουσεία και υπουργεία Πολιτισμού μεγάλο αριθμό αντικειμένων που έχουν ανακτηθεί κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεών τους. Αυτά όμως δεν μπορούν να επιστραφούν στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους, επειδή δεν υπάρχει τεκμηρίωση που να καθιστά δυνατή την αναγνώρισή τους από τα θύματα.

Σύμφωνα με την Ιντερπόλ, κατά τη διάρκεια μιας πρώτης πιλοτικής φάσης, η νέα εφαρμογή του ID – Art έχει ήδη χρησιμοποιηθεί για να ανακτήσει με επιτυχία τέσσερα κομμάτια κλεμμένων έργων τέχνης, έχοντας εντοπίσει δύο γλυπτά στην Ιταλία και δύο ολλανδικά έργα ζωγραφικής. Τα έργα είχαν ανεβεί σε διαδικτυακές πλατφόρμες για να πωληθούν, όμως η εφαρμογή τα αναγνώρισε και η Ιντερπόλ ειδοποίησε τις διωκτικές Αρχές στην Ιταλία και την Ολλανδία.

Ζημιές σε μνημεία

Το ID – Art διαθέτει επίσης μια δυνατότητα για τους χρήστες να δημιουργούν αρχεία με τις προσωπικές τους συλλογές. Οι αξιωματούχοι της Ιντερπόλ ισχυρίζονται ότι τα αρχεία αυτά των ιδιωτικών συλλογών μπορεί να είναι χρήσιμα κατά τη διάρκεια μιας έρευνας σε περίπτωση κλοπής ή απώλειας κάποιου έργου τέχνης. Η ίδια εφαρμογή δίνει τη δυνατότητα στον χρήστη να αναφέρει ότι σημαντικές πολιτιστικές τοποθεσίες κινδυνεύουν, όπως ιστορικά μνημεία και αρχαιολογικοί χώροι, οι οποίες ενδέχεται να έχουν υποστεί ζημιά κατά τη διάρκεια μιας φυσικής καταστροφής, λεηλασίας ή σύγκρουσης.

Επειδή δεν υπάρχει δίκτυο εμπειρογνωμόνων της αστυνομίας για την υποβρύχια πολιτιστική ιδιοκτησία, η Ιντερπόλ διοργάνωσε και μια διεθνή συνάντηση με την UNESCO, αφιερωμένη στον εντοπισμό και την προστασία της. Οι συμμετέχοντες εξέτασαν και διαμόρφωσαν τις βέλτιστες πρακτικές κατά της λεηλασίας, της εμπορικής εκμετάλλευσης, της παράνομης ανάκτησης και διακίνησης υποβρύχιων αρχαιολογικών αντικειμένων.

«Η νέα εφαρμογή ID – Art της Ιντερπόλ είναι ένα σημαντικό ορόσημο στον διεθνή αγώνα κατά της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών, καθώς επιτρέπει σε όλους να καταγράφουν πολιτιστικά αγαθά και τοπόσημα εντός της εφαρμογής. Αυτό θα βελτιώσει τις πρακτικές δέουσας επιμέλειας με πιθανούς αγοραστές πολιτιστικών αντικειμένων», δήλωσε ο αξιωματούχος της UNESCO Ερνέστο Οτόνε.