FLASHBACK – Ημέρες …12000 π.Χ. στην Αττική!

Ο Όμηρος αναφέρει ότι τα «καύματα» (=καύσωνες) οφείλονταν σε θεϊκές παρεμβάσεις, ενώ ο Πλάτων στον «Κριτία» θυμίζει την καταστροφή της Αττικής πριν από 12.000 χρόνια από τα ίδια αίτια που οδήγησαν σήμερα σε «Μάτι», «Βαρυμπόμπη», Μάνδρα και εξαφάνιση δέντρων και ρεμάτων…

-Τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι  ή δεν είναι τα αιτιατά, όπως θα έλεγε ο Σωκράτης στον «Κριτία ή τον Τίμαιο στους ομώνυμους  διαλόγους , αλλά και  στους «Νόμους», για να θυμηθούμε  λίγο και  τον «οικοκεντριστή» Πλάτωνα.

-Έτσι, είναι, μα τον Δία, θα  απαντούσε  ο Κρίτων.

-Ε, τότε, ποια είναι τα αίτια, ω καλέ καγαθέ, Κρίτων, θα ρωτούσε ο Σωκράτης.

Άρχισα το σημερινό σχόλιο με αυτή  τη γεύση από «πλατωνικούς» διαλόγους  για να υπενθυμίσω ότι  τα αίτια  της «κλιματικής αλλαγής» είναι γνωστά πριν από  12 χιλιάδες χρόνια, αφού, όπως αναφέρει ο Πλάτων στον διάλογο «Κριτίας» που είναι συνέχεια του διαλόγου «Τίμαιος» και που αναφέρεται στη γνωστή καταστροφή της Ατλαντίδας, είχε από τότε εκδηλωθεί οικολογική διαταραχή στην Αττική!

Όπως τότε, επί εποχής του Πλάτωνα, έτσι και  τα τελευταία  κυρίως εβδομήντα χρόνια, κάθε καλοκαιρινό (καύσωνες- πυρκαγιές)  ή φθινοπωρινό και  χειμερινό  ακραίο καιρικό φαινόμενο συνοδεύεται αντιδράσεις ειδικών και μη καθώς και εφιαλτικές προβλέψεις για τον πλανήτη και το σύμπαν, από τους οποίους μερικοί έγιναν καθηγητές πανεπιστημίων και ακαδημαϊκοί και άλλοι βουλευτές και … υπουργοί, ψηφίζοντας μάλιστα νόμο για τα αυθαίρετα (Νόμος 4495/2017), μολονότι εξελέγησαν  βουλευτές ως μέλη «οικολογικών» και «πράσινων»  οργανώσεων ή «συνιστωσών»!!!

Η αλήθεια, λοιπόν, είναι ότι  ο πλανήτης αρρωσταίνει συνεχώς από πράξεις και παραλείψεις των κατοίκων του, οι οποίοι αφρόνως πριονίζουν το κλαρί όπου κάθονται. Κι ενώ όλοι αυτοί οι ολετήρες του φυσικού περιβάλλοντος  τιμωρούνταν, όπως προκύπτει από αρχαία γραμματεία, από τον Δία, στη νεώτερη Ελλάδα τα τελευταία κυρίως  εβδομήντα χρόνια,  παραδείγματος χάριν (ή που-χου, όπως λένε σήμερα μερικοί «γραμματιζούμενοι!!!), όπως θα αναφέρω σε άλλο σημείωμα, αντιθέτως … ανταμείβονται «δηλώνοντας και σώζοντας» αυτό το … «θεάρεστο» έργο των αυθαιρέτων!

Με την ευκαιρία, λοιπόν, του υψηλού σε βαθμούς και διάρκεια εφετινού καύσωνα  υπενθυμίζω ότι και το ακραίο αυτό καιρικό φαινόμενο ήταν μόνιμο και κατά την ομηρική εποχή! Επίσης, υπενθυμίζω ότι  η ίδια περιρρέουσα συζήτηση κυριαρχεί και το φθινόπωρο και, κυρίως, κατά τον «βροχάρη» μήνα, όπως χαρακτηρίζεται ο Νοέμβριος για  τις φονικές πλημμύρες  (με τελευταία εκείνες στη Μάνδρα Αττικής  στις 15 Νοεμβρίου του 2017), που είναι γνωστές και από την αρχαιότητα! Άλλωστε, είναι γνωστοί δύο μεγάλοι μυθικοί κατακλυσμοί, δηλαδή του Νώε και του Δευκαλίωνα. Ακόμα, η ίδια έντονη και εφιαλτική συζήτηση κυριαρχεί κι όταν σημειώνεται ανομβρία, με την ελληνική παράδοση να έχει βρει το «ξόρκι» με το γνωστό  έθιμο «Περπερούνα» για να σταματήσει! Τα ίδια ακούμε και όταν πέφτει πολύ χιόνι και όταν δεν  πέφτει καθόλου, ενώ  όλα αυτά συνέβαιναν  από τη μυθική εποχή και την εποχή των Παγετώνων, όταν  καταποντίσθηκαν μεγάλες  αρχαίες πόλεις και  τεράστιες εκτάσεις ή ήπειροι έγιναν … νησιά και νησάκια!

Όλα αυτά σημαίνουν ότι πρέπει να προσέχουμε, να διαβάζουμε και να ακούμε τις προειδοποιήσεις των ειδικών και, κυρίως, να τιμωρούνται οι ολετήρες, διότι ναι μεν ο πλανήτης μας και το σύμπαν «εποιήθη εν σοφία»,  όπως καταδεικνύεται από την αρμονία του, όμως,  οι αντοχές του είναι πεπερασμένες.

Ο καύσων στην ομηρική εποχή!

Έτσι, σήμερα, για «παρηγοριά» θα θυμίσω μερικές λεπτομέρειες  από την αρχαία ελληνική γραμματεία και τη νεότερη ελληνική ιστορία για τον καύσωνα, ο οποίος, όσο θυμάμαι από τα παιδικά μου χρόνια, ήταν συνήθης και πριν από εβδομήντα χρόνια. Μάλιστα, θυμάμαι ότι, όταν στις 12 Αυγούστου του 1958 είχα πάει, μαθητής τότε του Γυμνασίου, στο Αγρίνιο μαζί με τους γονείς μου για προγραμματισμένες δουλειές, «βούλιαζαν» τα παπούτσια μας στην άσφαλτο των δρόμων, η οποία από τη φοβερή ζέστη είχε μετατραπεί σε ένα παχύρρευστο μαύρο  υλικό! Θυμάμαι ότι τότε στο Αγρίνιο το θερμόμετρο είχε δείξει  44,8 βαθμούς!

Επίσης, υπενθυμίζω   ότι στην κλασική αρχαιότητα  υπήρχε η λέξη «καύμα» (η  λέξη «καύσων» επικράτησε αργότερα) και σήμαινε «λιόκαμα» , αποπνικτική ζέστη. Έτσι, δηλαδή «κά(υ)μα», έλεγε τη μεγάλη ζέστη και ο πατέρας μου και όλοι οι Ελληνόβλαχοι της Ακαρνανίας (το λεξιλόγιό τους έχει ομηρικό υπόβαθρο!). Έτσι ακριβώς, δηλαδή « καύμα» υπάρχει η λέξη αυτή για τον καύσωνα στα ομηρικά έπη. Για, παράδειγμα, στην Ραψωδία ε της Ιλιάδας (στίχοι -865-868) ο όμηρος αναφέρει τα εξής:

«Οἵη δ᾽ ἐκ νεφέων ἐρεβεννὴ φαίνεται ἀὴρ

καύματος ἐξ ἀνέμοιο δυσαέος ὀρνυμένοιο,

τοῖος Τυδεΐδῃ Διομήδεϊ χάλκεος Ἄρης

φαίνεθ᾽ ὁμοῦ νεφέεσσιν ἰὼν εἰς οὐρανὸν εὐρύν».

(Μετάφραση: Όπως απλώνεται από σύγνεφο πηχτή μαυρίλα ολούθε,

μετά από λιόκαμα, προμήνυμα πως έρχεται μπουρίνι,

και στο Διομήδη τέτοιος φάνηκεν ο σιδερένιος Άρης,

στα ουράνια πλάτη όπως ανέβαινε σε νέφη τυλιγμένος).

Ύστερα,  οι αρχαίοι ως  «καύμα» εννοούσαν εκείνη την περίοδο, όπου ανέτειλε ο Σείριος μαζί με τον Ήλιο, δηλαδή  το χρονικό διάστημα μετά την 21η Ιουλίου. Αυτές οι ημέρες λέγονται «Κυνάδες». Συγκεκριμένα, στα έργα τους πολλοί συγγραφείς (Θεόφραστος, Απολλώνιος, Διόδωρος ο Σικελιώτης και άλλοι)  αναφέρουν την  ταυτόχρονη Ανατολή του Ηλίου και του Σείριου αυτή την περίοδο καθώς και τα αντίστοιχα φαινόμενα. Δηλαδή,  περιγράφουν ότι όταν ο Σείριος πλησίαζε σε τροχιά τις Κυκλάδες, τις κατέκαιγε με τη μορφή των Κυνικών Καυμάτων με αποτέλεσμα να στερεύουν οι πηγές, να μην φυσάει καθόλου δροσερός άνεμος.  Έτσι  οι κάτοικοι των Κυκλάδων ζήτησαν τη βοήθεια του θεού Απόλλωνα και του μαντείου του στους Δελφούς για να δώσει λύση στο πρόβλημά τους. Ο Απόλλωνας τους έδωσε χρησμό να καλέσουν τον ήρωα/θεό από τη Θεσσαλία Αρισταίο, που ήταν γιος του Απόλλωνα και της Κυρήνης, με ανατροφή από τους Κενταύρους, τις Μούσες και τις Νύμφες!

Στη συνέχεια, ο Δίας έστειλε τους ετησίους ανέμους ή αλλιώς τα γνωστά μας μελτέμια ή «μερομήνια», όπως λέγονται στην ελληνική παράδοση οι πρώτες 12 ημέρες του Αυγούστου, που αντιστοιχούσαν στους 12 μήνες τους έτους!  Σύμφωνα με την παράδοση, με βάση τον καιρό της ημέρας οι «ειδικοί» χωρικοί πρόβλεπαν τον καιρό κατά τον αντίστοιχο μήνα του έτους. Τα μελτέμια αυτά  έσωσαν τις Κυκλάδες! Η  στενή σχέση του μύθου αυτού με τα σύγχρονα «μερομήνια» καταδεικνύεται από άλλες πηγές που αναφέρουν ότι  από τότε  οι κάτοικοι  παρατηρούσαν  την Ανατολή του Σείριου για να προβλέψουν  πόσο ζεστό θα ήταν το επόμενο καλοκαίρι!

Οικολογική διαταραχή πριν από 12.000 χρόνια!

Από τους «πλατωνικούς διαλόγους» που προανέφερα αντλούμε πολλές πληροφορίες για το περιβάλλον κατά τους μυθικούς και κλασικούς χρόνους, οι οποίες από τότε πολλοί προειδοποιούσαν  για την προϊούσα καταστροφή του πλανήτη με συνετή ανησυχία και  περιβαλλοντική ηθική!!!

Ο διάλογος «Κριτίας» είναι το προτελευταίο έργο του Πλάτωνα το οποίο δεν ολοκλήρωσε ποτέ. Αποτελεί συνέχεια του διαλόγου «Τίμαιος», το οποίο αναφέρεται στην ήπειρο της Ατλαντίδας και την απόκρουση της επίθεσης που δέχτηκαν οι Αθηναίοι από τους βασιλιάδες της. Ο Πλάτων παρουσιάζει στον «Κριτία»  την πολιτεία που ο ίδιος  σχεδίασε σαν μια ιστορική πραγματικότητα, που πριν από χιλιάδες χρόνια ήταν το καθεστώς της Αττικής. Από το έργο αυτό παραθέτω μερικές  ενδιαφέρουσες πληροφορίες:

– Οι κάτοικοι της Ατλαντίδας τον καιρό εκείνο ευημερούσαν,  διότι  ακολουθούσαν τις θεϊκές εντολές, είχαν καλούς και αυστηρούς νόμους και ήταν οργανωμένοι σε τάξεις (σημείωση στη νεότερη Ελλάδα αυτή η οργάνωση παρεξηγήθηκε με τη γνωστή φράση «πάλη των τάξεων»!!!).

-Ωστόσο, η  απομάκρυνση των κατοίκων της Ατλαντίδας από τα ιδεώδη τους (τι θυμίζει, τι θυμίζει!), οδήγησε σε επεκτατικά σχέδια εναντίον της πόλης των Αθηνών. Ο Δίας, όταν είδε την κατάπτωση αυτή αποφάσισε να τους τιμωρήσει και συγκάλεσε συμβούλιο των Θεών.

-Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η μελέτη του «Κριτία»  για το περιβάλλον, καθώς διαπιστώνεται, όπως προαναφέρθηκε, η σταδιακή καταστροφή του  από το παρελθόν, εννέα χιλιάδες χρόνια πριν από τη συγγραφή του έργου αυτού,  κατά την εποχή  εξιστόρησης και η απειλή για την καταστροφή.

-Η αρχαία Αττική, ως  προστατευόμενη από την Αθηνά και τον Ήφαιστο,  εμφανίζεται ως  μία εύφορη και με φυσικές καλλονές περιοχή, στην οποία ο κάτοικοι δημιούργησαν και εφάρμοζαν τους  βασικούς θεσμούς αυτούς (κάτι θυμίζει,, κάτι θυμίζει σήμερα!). Επίσης, περιγράφει τη μορφολογία  του εδάφους της Αττικής  πριν αλλάξει από τις  φυσικές καταστροφές  που ακολούθησαν (Θυμηθείτε αυθαίρετα από το 1955, Μάνδρα το 2017, «Μάτι» το 2017, «Βαρυμπόμπη» το 2021!).  Υπήρχαν δάση με ψηλά δέντρα, πολλά οπωροφόρα δέντρα και πλούσια λιβάδια για βοσκή για όλα τα είδη ζώων.

-Κατά τη διάρκεια των εννέα χιλιάδων ετών  έγιναν πολλοί μεγάλοι κατακλυσμοί και σεισμοί , σύμφωνα με τον Πλάτωνα, με αποτέλεσμα το χώμα εξαιτίας της αποψίλωσης των βουνών της Αττικής για να κατασκευαστεί ξυλεία για τα μεγάλα οικοδομικά έργα και τις στέγες των κτιρίων και της διάβρωσης του εδάφους που αυτό συνεπάγεται, απομακρυνόταν από τα υψώματα και δεν συγκεντρωνόταν πάνω στο έδαφος. Γλιστρούσε σε μεγάλες ποσότητες και εξαφανιζόταν στα βάθη της θάλασσας, όπως στη Μάνδρα το 2017!

-Η περιγραφή για τα αίτια καταστροφής της  Αττικής  θυμίζει  τα ίδια αίτια που οδήγησαν κυρίως μεταπολεμικά την περιοχή στην καταστροφή. Ο Πλάτων αναφέρει την κατακόρυφη αύξηση του πληθυσμού της Αθήνας και του λεκανοπεδίου κατά την αρχαϊκή και κλασική εποχή και την έντονη  οικοδομική δραστηριότητα, που οδήγησαν  στην καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, όπως σήμερα, για παράδειγμα («που-χου»!)

Όλα αυτά σημαίνουν ότ,ι αν ζούσε σήμερα ο Πλάτων κι έβλεπε όλα αυτά τα αίσχη που κυριαρχούν σε όλη τη χώρα και ιδιαίτερα το νέο … τάχα «Χωροταξικό Νομοσχέδιο» (διάβαζε «Αυθαιροταξικό»!) , από τη Βουλή έως τον κάθε Έλληνα, θα βροντοφώναζε ότι καλές είναι οι προειδοποιήσει και οι θεωρίες για την «κλιματική αλλαγή», αλλά πρέπει να συνοδεύονται και από πράξεις προληπτικού σεβασμού  προς το περιβάλλον. Επίσης, θα συνόδευε την κραυγή με  την ηθική προσταγή  οι εκάστοτε κυβερνήτες να μην φέρνουν στη Βουλή πολυσέλιδους Νόμου (πάνω από 160 σελίδες) που ανταμείβουν τους καταστροφείς και οι πολίτες να  ενδιαφέρονται για την ύπαρξη και την ευημερία των μελλοντικών γενεών. Δηλαδή, ο Πλάτων διδάσκει περιβαλλοντική ηθική και αγωγή, η οποία, δυστυχώς, λείπει από τα σχολεία, για να κυριαρχεί κυρίως η  πολιτική ή ιδεοληπτική εκμετάλλευση  του προβλήματος της οικολογικής διαταραχής που  έχει επισυμβεί πριν από 12.000 χρόνια!