«Μπλόκο» από τη Δικαιοσύνη στην ανεξέλεγκτη δόμηση στα νησιά του Αιγαίου

«Φρένο» στην ανεξέλεγκτη δόμηση σε νησιά του Αιγαίου βάζει η Δικαιοσύνη. Μια νέα απόφαση από το Εφετείο Πειραιά ακυρώνει οικοδομική άδεια για ξενοδοχειακή επένδυση στη θεαματική παραλία της Βλυχάδας στη Σαντορίνη. Είχαν προηγηθεί δύο αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) για την Πάρο και τη Μύκονο, οι οποίες αναδεικνύουν τη φέρουσα ικανότητα των νησιών ως «κλειδί» για τις επεκτάσεις των οικισμών ή την προώθηση τουριστικών επενδυτικών σχεδίων και όχι τις πιέσεις οικιστικής ανάπτυξης που δέχονται.

Ειδικότερα, το Διοικητικό Εφετείο Πειραιά με δύο αποφάσεις του (υπ’ αριθ. Α110 και Α111/2022) αποδέχθηκε τις αιτήσεις ακύρωσης που είχε ασκήσει η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ), ακυρώνοντας τόσο την οικοδομική άδεια με την οποία είχε επιτραπεί η ανέγερση ξενοδοχείου στην περιοχή «Λαγκάδια-Μεγαλοχωρίου». πάνω από την εμβληματική παραλία της Βλυχάδας στην Θήρα, όσο και τις αναθεωρήσεις της.

Η Βλυχάδα αποτελεί μια από τις ελάχιστες παρθένες περιοχές της Σαντορίνης και χαρακτηρίζεται από ένα θεαματικό τοπίο με κύριο στοιχείο τους εντυπωσιακούς γεωλογικούς σχηματισμούς. Ωστόσο, το 2019 είχε ξεκινήσει η ανέγερση ξενοδοχείου στην περιοχή, σε έκταση εκτός του ορίου των 150 μέτρων που προβλέπει το Προεδρικό Διάταγμα του 2012 ως αδόμητη ζώνη, από το όριο του γκρεμού. Η εκκίνηση της κατασκευής είχε ξεσηκώσει την τοπική κοινωνία, αλλά και τις τοπικές αρχές.

Το Δικαστήριο ακύρωσε την οικοδομική άδεια διότι το γήπεδο, εντός του οποίου επετράπη η ανέγερση των κτιρίων, δεν είχε πρόσωπο σε νομίμως υφιστάμενη κοινόχρηστη οδό (δημοτική ή κοινοτική) αναγνωρισθείσα με πράξη αρμοδίου για τον πολεοδομικό σχεδιασμό κρατικού οργάνου. Η νομοθεσία δεν επιτρέπει την έκδοση οικοδομικής άδειας σε εκτός σχεδίου οικόπεδο όπου δεν υπάρχει επίσημος αναγνωρισμένος δρόμος. Με την απόφαση του Εφετείου Πειραιά η κατασκευή της ξενοδοχειακής μονάδας δεν μπορεί να συνεχισθεί, ωστόσο καθώς έχουν ήδη προχωρήσει κάποιες αρχικές εργασίες, η ΕΛΛΕΤ θα παρακολουθεί τις εξελίξεις έως ότου η πολιτεία ανοίξει τον δρόμο για την αποκατάσταση του τοπίου.

Η υπόθεση της Βλυχάδας κατέδειξε την ανάγκη άμεσης προστασίας των ευαίσθητων τοπίων με απαγόρευση δόμησης, πρόταση που καθίσταται ιδιαιτέρως επίκαιρη εν όψει της εκπόνησης του Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΕΠΣ) για τη Σαντορίνη.

Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται εξάλλου και δύο πρόσφατες τοποθετήσεις του Ε’ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) που αφορούν στην Πάρο και στη Μύκονο. Με την απόφαση (164/2022) ακυρώθηκαν οι προβλεπόμενες επεκτάσεις οικισμών από το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο της Πάρου, 10 χρόνια μετά την έγκρισή του. Το ΓΠΣ του 2012 προέβλεπε νέες επεκτάσεις οικισμών και οριοθέτηση όσων δεν είχαν οριοθετηθεί. Σύμφωνα με τους ανώτατους δικαστές «τεκμηριώνεται ανεπαρκώς ο υπέρογκος αριθμός των εποχικών κατοίκων που αποτελεί βασικό λόγο της επιχειρούμενης επέκτασης, ιδίως ο αριθμός των παραθεριστών/χρηστών β΄ κατοικίας, ο οποίος παρουσιάζει αύξηση 62,5%».

Επίσης, το ΣτΕ με τη γνωμοδότηση στο Πρακτικό Επεξεργασίας ενός ΕΣΧΑΣΕ (Ειδικό Σχέδιο Ανάπτυξης Στρατηγικής Επένδυσης) για την πολεοδόμηση ενός Σύνθετου Τουριστικού Καταλύματος στη Μύκονο (Π.Ε.196-2021) απέρριψε (αρ. 196/2021) το σχέδιο προεδρικού διατάγματος με το οποίο θα εγκρινόταν το ΕΣΧΑΣΕ στην Ανω Μερά του νησιού. Το σχέδιο προέβλεπε υπερδιπλάσιο αριθμό κλινών από όσες επιτρέπεται στη συγκεκριμένη έκταση, της οποίας μεγάλο τμήμα εμπίπτει σε ζώνη οικιστικού ελέγχου. Η απόφαση του ΣτΕ έχει βαρύνουσα σημασία, διότι και για τη Μύκονο (όπως και για τη Θήρα) αναμένεται να ξεκινήσει η εκπόνηση Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου.

Η νέα νομολογία κρίνεται σημαντική για όλο το νησιωτικό πλέγμα της χώρας καθώς φέρνει και πάλι στο προσκήνιο το θέμα της φέρουσας ικανότητας των νησιών τονίζοντας, όπως επισημαίνει η ΕΛΛΕΤ, ότι οι “πιέσεις οικιστικής ανάπτυξης” που αποσκοπούν στην τουριστική και παραθεριστική εκμετάλλευση εκτάσεων δεν δικαιολογούν αφ΄ εαυτών τη δημιουργία οικιστικών επεκτάσεων, την ανατροπή του ισχύοντος σχεδιασμού μέσω των ειδικών αδειοδοτικών καθεστώτων, την έλλειψη σχεδιασμού του οδικού δικτύου, και εν τέλει την ανάγκη συνεκτίμησης της φέρουσας ικανότητας ενός τόπου και των ορίων που θέτουν οι φυσικοί πόροι με στόχο την αειφόρο ανάπτυξη. Στοιχεία τα οποία θα πρέπει να ληφθούν υπόψη και στο πολυαναμενόμενο, υπό έκδοση, Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό.